როგორ და რით ვუმკურნალოთ ინფექციებს
ზოგიერთმა მათგანმა ანტიბიოტიკი შეიძლება არსებობის გარემოდაც კი გამოიყენოს. ამავდროულად, ანტიბიოტიკების ბაზარი სულ უფრო მზარდია და გაყიდვაც იზრდება მოთხოვნის გამო. ეს უკანასკნელი კი დიდწილად განპირობებულია იმით, რომ მიკროორგანიზმები სწრაფად იძენენ რეზისტენტობას ახალი პრეპარატების მიმართ, ამიტომ მუდმივად არსებობს ასორტიმენტის გაფართოების მოთხოვნილება. ამას გარდა, ანტიბიოტიკების უკონტროლო მიღება იწვევს რთულ და ხანგრძლივ უსიამოვნო შედეგებს. მდგრადი დაავადებების მკურნალობასთან დაკავშირებით მსოფლიოში ანტიბიოტიკებისადმი ურთულესი სიტუაცია შეიქმნა. ანტიბიოტიკებთან დაკავშირებულ სიატუაციაზე და მკურნალობის ალტერნატიული საშუალების – ბაქტერიოფაგების – შესახებ გვესაუბრება ელიავას ფაგოთერაპიის ცენტრის ექიმი-თერაპევტი, ლია ნადარეიშვილი:
– ქალბატონო ლია, რომელია ანტიბაქტერიული საშუალებები?
– ძირითადი ანტიბაქტერიული აგენტები, რომლებიც ბაქტერიებით გამოწვეული დაავადებების საწინააღმდეგოდ გამოიყენება, არის ანტიბიოტიკები.
– ანტიბიოტიკები უკვე მიიჩნევა მომავლის საშიშროებად. სადამდე შეიძლება მივიდეს რეზისტენტული ბაქტერიების განვითარების შედეგად კაცობრიობა?
– სამწუხაროდ, ბაქტერიებით გამოწვეული დაავადებები სულ უფრო და უფრო საშიში ხდება, რადგან ბაქტერიებმა ისწავლეს ეფექტური ბრძოლა ანტიბიოტიკების მიმართ. ჩნდება და ვრცელდება ისეთი პათოგენური ბაქტერიები, რომლებმაც რეზისტენტობის ახალი მექანიზმები შეიძინეს და ეს პოლირეზისტენტული და პანრეზისტენტული ბაქტერიები, ე.წ. სუპერბაქტერიები (შუპერბუგს), სწრაფად და გლობალურად ვრცელდება. ამიტომ ანტიბიოტიკების მიმართ რეზისტენტობა მსოფლიო პრობლემაა.
ეს პრობლემა ერთნაირად ეხება როგორც განვითარებად, ისე განვითარებულ ქვეყნებს. ჯანმოს ევროპის რეგიონის წევრი 29 ქვეყნიდან, სავარაუდოდ, 25000 ადამიანი ყოველწლიურად ანტიბიოტიკორეზისტენტული შტამებით გამოწვეული ინფექციებით იღუპება. მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი სამკურნალო დაწესებულებებში ინფიცირდება. რეზისტენტული შტამებით გამოწვეული ინფექციები გახანგრძლივებულ და უფრო ძვირად ღირებულ მკურნალობას საჭიროებს, ზრდის საავადმყოფოში დაყოვნების, სამედიცინო ხარჯებისა და ლეტალობის რისკს.
– როგორ შეიძლება ამისგან თავდაცვა და რა არის გამოსავალი?
– ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ამჟამად მთელ მსოფლიოში მიმდინარეობს ანტიბაქტერიული თერაპიის ალტერნატიული მიდგომების მოძიება. ბაქტერიული და განსაკუთრებით – რეზისტენტული ინფექციების წინააღმდეგ ერთ-ერთი პერსპექტიული სფეროა ბაქტერიოფაგებისა და მათი კომპონენტების გამოყენება – ფაგოთერაპია.
– რა არის ბაქტერიოფაგები?
– ბაქტერიოფაგი არის ბაქტერიული ვირუსი, რომელიც აინფიცირებს ბაქტერიულ უჯრედებს და იწვევს მათ დაშლას. ის არ მოქმედებს ადამიანის, ცხოველისა და მცენარის უჯრედებზე და სრულიად უვნებელია მათთვის.
– რა განსხვავებაა ბაქტერიოფაგებსა და ანტიბიოტიკებს შორის?
– ფაგების გამოყენება სამკურნალო ანტიმიკრობული პრეპარატების სახით ერთ-ერთი პერსპექტიული თანამედროვე სამედიცინო მიმართულებაა, რადგან ფაგები იწვევენ ბაქტერიების ანტიბიოტიკორეზისტენტული ფორმების ლიზისს.
ანტიბიოტიკებისაგან განსხვავებით, ფაგები არ თრგუნავენ ნორმალურ ფლორას და მათი მიღება არ იწვევს გვერდით მოვლენებს.
– შესაძლებელია ერთდროულად ბაქტერიოფაგებისა და ანტიბიოტიკების გამოყენება?
– ფაგები შეთავსებადია სხვა პრეპარატებთან, მათ შორის – ანტიბიოტიკებთან.
– რამდენად ეფექტურია ბაქტერიოფაგები ანტიბიოტიკებთან შედარებით ინფექციების სამკურნალოდ და მკურნალობის შედეგის თვალსაზრისით აქვს თუ არა მნიშვნელობა ინფექციის პროცესის ლოკალიზაციას?
– ფაგებს ახასიათებს მაღალი ბიოშეღწევადობა ორგანიზმის სხვადასხვა ქსოვილში და როგორც თანამედროვე ექსპერიმენტული კვლევებით დგინდება, ანტიბიოტიკებისაგან განსხვავებით, ფაგებს შეუძლია ქრონიკული ინფექციების დროს ბაქტერიების მიერ ჩამოყალიბებულ ე.წ. „ბიოფილმებში“ შეღწევა. ფაგების კონცენტრაცია ინფექციის კერაში იზრდება თვითრეპლიცირების (თვითგამრავლების) ხარჯზე და სწრაფად ქვეითდება ინფექციის ლიკვიდაციის შემდეგ.
ფაგი უარყოფითად არ მოქმედებს მაკროორგანიზმის ფერმენტულ სისტემებზე და მათი გამოყენება შესაძლებელია ბაქტერიული ინფექციების პროფილაქტიკისთვის.