თინათინ ქორიძე

გვესაუბრება ინფექციონისტი ივეტა მურუსიძე.

- ყველაზე მეტად რომელი ინფექციური დაავადებისთვის არის დამახასიათებელი ტემპერატურული ცვლილებები?

- თითქმის ყველა ინფექციური დაავადება ტემპერატურის მომატებით მიმდინარეობს. თუ ასე არ მოხდა, უნდა ვიფიქროთ, რომ საქმე გვაქვს დასუსტებულ, იმუნიტეტდაქვეითებულ ორგანიზმთან, თუმცა შესაძლოა, ჩვილ ასაკში, კერძოდ, ახალშობილობის პერიოდში, დაავადების მძიმე ფორმები ტემპერატურის მკვეთრი მომატების გარეშე და უსიცხოდაც კი მიმდინარეობდეს. ყველაზე დამახასიათებელი ტემპერატურული მრუდი აქვს მუცლის ტიფს, A და B ჰეპატიტებს (იწვევს სალმონელას ჯგუფის ბაქტერიები); მალარიას, ლეიშმანიოზს, ბრუცელოზს, შავ ჭირს. ეს ის დაავადებებია, რომლებიც არცთუ იშვიათად გვხვდება ჩვენს სინამდვილეში. მინდა შევჩერდე შავ ჭირზე, რომელიც განსაკუთრებით საშიშ ინფექციათა ჯგუფს მიეკუთვნება. ბოლოს ხანს აღირიცხა მისი შემთხვევები ჩინეთში და, ამდენად, მიზანშეწონილად მიმაჩნია, ამ დაავადების შესახებ მცირე ინფორმაცია მოგაწოდოთ.

შავი ჭირი

განასხვავებენ დაავადების რამდენიმე ფორმას, თუმცა ყველა მათგანი იწყება მძაფრად, ძლიერი შემცივნებით, 39-40-გრადუსიანი ცხელებით. დასაწყისშივე გამოხატულია მძიმე ინტოქსიკაციის ნიშნები: ძლიერი სისუსტე, თავისა და კუნთების ტკივილი, თავბრუ, უძილობა, გულისრევა, პირღებინება. ავადმყოფს სახე და თვალები უწითლდება, ხოლო ინტოქსიკაციის მატებასთან ერთად ულურჯდება. თვალების ირგვლივ ჩნდება მუქი რგოლები. ავადმყოფის სახე ტანჯვას, შიშს, უიმედობას გამოხატავს. კანი მშრალი და ცხელია. ტერმინალურ (სიკვდილის წინარე) პერიოდში კანი მუქდება, მოშავო-ალუბლისფერს იღებს (სწორედ აქედან მომდინარეობს დაავადების სახელწოდებაც). პროცესში ჩართულია შინაგანი ორგანოები - გულ-სისხლძარღვთა, ნერვული სისტემები. ზოგადი სიმპტომების ფონზე ვითარდება თითოეული კლინიკური ფორმისთვის დამახასიათებელი ნიშნები: კანის ფორმისას ნაკბენ ადგილას ჩნდება ლაქა, რომელიც იზრდება და სითხით სავსე ბუშტუკად გადაიქცევა, ხოლო ფილტვისმიერი ფორმის დროს პროცესი ფილტვისმიერი უკმარისობით მიმდინარეობს. მსოფლიოში ჯერ კიდევ არსებობს შავი ჭირის ბუნებრივი კერები. საქართველოში ასეთი კერაა ელდარისა და ნაზარლების ველები, სადაც ინფექციის ძირითადი რეზერვუარია მღრღნელი წითელქუდა მექვიშია. მეორე ბუნებრივი კერა მდებარეობს ნინოწმინდის, ახალქალაქისა და დმანისის რაიონში, სადაც ინფექციის რეზერვუარს მემინდვრია წარმოადგენს. გადამტანია რწყილი. არსებობს ინფექციის გადაცემის სამი გზა:

• კონტაქტური - ინფიცირებული ცხოველის დამუშავებისას;
• ალიმენტური - ინფიცირებული საკვების მიღებისას;
• ჰაერწვეთოვანი - ფილტვისმიერი ფორმის შემთხვევაში. ეს გზა განაპირობებს ეპიდემიის შემდგომ ინტენსიურ გავრცელებას და სიმძიმეს.

დაავადება მყარ იმუნიტეტს ტოვებს.

მუცლის ტიფი

დაავადება უმეტესად თანდათანობით იწყება, სწრაფი დასაწყისი იშვიათია. დაავადება ვლინდება საერთო სისუსტით, შრომის უნარისა და მადის დაქვეითებით, თავის ტკივილით. ტემპერატურა კიბისებურად იმატებს და პირველი კვირის ბოლოს 39-40 გრადუსს აღწევს, შემდეგ ამ დონეზე რჩება და დღის განმავლობაში უმნიშვნელოდ იცვლება. დამახასიათებელია უძილობისა და თავის ტკივილის ერთდროული გამოხატულება. დაავადების საწყისი პერიოდი ერთ კვირამდე გრძელდება. მწვავე დასაწყისის შემთხვევაში ტემპერატურა შემცივნების შემდეგ 1-2 დღეში აღწევს მაღალ ციფრებს. მოკლე ხანში ვითარდება ზოგადი ინტოქსიკაცია დაავადებისთვის დამახასიათებელი ნიშნებით. მე-6-7 დღიდან იწყება დაავადების სრული გამოხატულების პერიოდი. ვითარდება ე. წ. ტიფური სტატუსი. ამ დროს ავადმყოფი გაბრუებულია, ბოდავს, ზოგჯერ გონება დაბინდული აქვს, უძლიერდება უძილობა და თავის ტკივილი, კარგავს მადას (ანორექსია). ცხელება ან მუდმივად მაღალია (ვუნდერლიხის ტიპი), ან ტალღისებურად ცვალებადი (ბოტკინის ტემპერატურის მრუდი). ცხელების პერიოდში დროდადრო ჩნდება როზეოლური გამონაყარის ახალ-ახალი ელემენტები. კლინიკური ნიშნების უკუგანვითარების პერიოდში ტემპერატურა თანდათან დაბლა იწევს. დამახასიათებელია მისი რემისიული ცვალებადობა - ე. წ. ამფიბოლია: დილისა და საღამოს ტემპერატურას შორის სხვაობა 2-2,5 გრადუსს შეადგენს. თვითშეგრძნება თანდათან უმჯობესდება. ტემპერატურის კლების დასაწყისში კანზე წარმოიქმნება მცირე ზომის გამჭვირვალე ბუშტუკები. ეს პერიოდი დაახლოებით 1 კვირა გრძელდება. ტემპერატურის ნორმალიზების შემდეგ იწყება გამოჯანმრთელების პერიოდი, რომელიც, იმისდა მიხედვით, რამდენად მძიმედ მიმიდნარეობდა დაავადება, 2-4 კვირამდე გასტანს. მუცლის ტიფის მსუბუქი ფორმის დროს ტემპერატურა 6-12 დღეში უბრუნდება ნორმას. საშუალო სიმძიმის ფორმის შემთხვევაში ცხელება 2-3 კვირას გრძელდება. მძიმე ფორმას ახასიათებს ტიფური მდგომარეობა, მძიმე ინტოქსიკაცია, ზოგჯერ - სტოპორი და კომა (გონების ნაწილობრივი და სრული დაბინდვა). ცხელება 3-4 კვირას გრძელდება და მუდმივია. ვითარდება მძიმე გართულებები და რეციდივი. მუცლის ტიფი შესაძლოა ჰიპერტოქსიკურადაც მიმდინარეობდეს, რაც ინფექციური ტოქსიკური შოკით ვლინდება. თავდაპირველად ვითარდება მაღალი ცხელება, შემდეგ ცხვირიდან, კუჭიდან, საშვილოსნოდან სისხლდენის გამო არტერიული წნევა ეცემა, ვითარდება ჰიპოთერმია - ტემპერატურა 35 გრადუსამდე იკლებს, ავადმყოფი გონს კარგავს და კვდება. ამდენად, მუცლის ტიფის დროს მაღალი ტემპერატურის დაბლით შეცვლა ცუდი ნიშანია.

---

მალარია

ეს დაავადება ასევე ცნობილია როგორც ჭაობის ცხელება. ახასიათებს ციკლური მიმდინარეობა ცხელებისა და აპირექსიის (ნორმალური ტემპერატურის) მონაცვლეობით, ანემია, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება, ნერვული სისტემის, თირკმელებისა და სხვა ორგანოების დაზიანება, რეციდიული მიმდინარეობა. მალარია საქართველოში უხსოვარი დროიდან იყო გავრცელებული. ამჟამად მხოლოდ ერთეული შემოტანილი შემთხვევები გვხვდება. ინფექციის წყაროა ავადმყოფი ან პარაზიტმატარებელი ადამიანი. დაავადება გადააქვს ანოფელესის გვარის დედალ კოღოს. მალარიის მიმართ მგრძნობიარეა ყველა ასაკის ადამიანი, განსაკუთრებით კი ბავშვები. დაავადება ტოვებს არამყარ იმუნიტეტს.

ცხელების პერიოდი მოიცავს სამ სტადიას - შემცივნებისას, სიცხისას და ოფლის დენისას. მალარია მწვავედ იწყება, ძირითადი ნიშანია ცხელება, რომელიც შეტევების სახით, სიცხისა და აპირექსიის კანონზომიერი მონაცვლეობით მიმდინარეობს. ეს კანონზომიერება დაავადების დასაწყისიდანვე არ არის გამოხატული, ის დაახლოებით ერთ კვირაში იჩენს თავს. სამდღიანი და ტროფიკული მალარიისას ასეთი ეპიზოდები დღეგამოშვებით მეორდება, ოთხდღიანი მალარიის დროს - ორდღიანი ინტერვალით, სამდღიანი მალარიის დროს, სხვა კლინიკური ფორმებისგან განსხვავებით, ცხელების შეტევა ყოველთვის ერთსა და იმავე დროს, დილის ან დღის საათებში იწყება. თითოეული შეტევა 6-12 საათს გასტანს. შემცივნების ფაზა 15 წუთიდან 2-3 საათამდე გრძელდება. ცხელების ფაზაში ავადმყოფის მდგომარეობა უფრო მეტად მძიმდება, ცხელება 39-41 გრადუსამდე აღწევს, თავის, წელისა და ელენთის ტკივილი ძლიერდება, ავადმყოფი გაბრუებულია, სწყურია, აღებინებს, ზოგჯერ აქვს კრუნჩხვა, ბოდავს და ცნობიერება ებინდება. ქოშინებს, მაჯა აჩქარებული აქვს, არტერიული წნევა - დაწეული, ენა დაფარულია სქელი ნადებით, კანი ჰიპერემიულია. ცხელების პერიოდი 2-6 საათს გრძელდება და ოფლის დენის სტადიით იცვლება. ამ ფაზაში ტემპერატურა 1-2 საათში ეცემა და იწყება უხვი ოფლის დენა. ავადმყოფი უმალვე შვებას გრძნობს და იძინებს. შეტევისგან თავისუფალ დღეებში ავადმყოფს აწუხებს საერთო სისუსტე. რამდენიმე შეტევის შემდეგ ვლინდება ღვიძლისა და ელენთის გადიდება, თუმცა მართებული მკურნალობის შემთხვევაში მათი ზომები მოკლე ხანში უბრუნდება ნორმას. ცხვირ-ტუჩის არეში ჩნდება დამახასიათებელი ჰერპესული გამონაყარი. ოთხდღიანი მალარიის დროს ცხელების შეტევა 72 საათში ერთხელ, ჩვეულებრივ, შუადღისას მეორდება. შემცივნების პერიოდი ხანგრძლივი და მძაფრია. ანემია ნაკლებად არის გამოხატული. დამახასიათებელია ელენთის მნიშვნელოვანი გადიდება. დაავადება დიდხანს მიმდინარეობს. 8-14 შეტევის შემდეგ ცხელების პაროქსიზმები (მკურნალობის გარეშეც) წყდება, მაგრამ პარაზიტი ორგანიზმში რჩება. ოთხდღიანი მალარიის დროს ხშირია მძიმე ნეფრიტული სინდრომი. 4-12 წლის ბავშვებში გვხვდება სამედიცინო მალარიის ელვისებური ანუ ცერებრული (ნერვული სისტემის დაზიანებით მიმდინარე) ფორმა. ადრეული ასაკის ბავშვთა ორგანიზმში მალარია შესაძლოა ცხელების ტიპური შეტევების გარეშე მიმდინარეობდეს.

ლეიშმანიოზი

ლეიშმანიოზი ადამიანისა და ცხოველის პროტოზოული (პარაზიტული) ტრანსმისიული დაავადებაა. მისი გადამტანია მოსკიტი. ახასიათებს შინაგანი ორგანოების დაზიანება, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება, ცხელება, ანემია, ლეიკოპენია (ლეიკოციტების რაოდენობის შემცირება), კანისა და ლორწოვანი გარსების შემოფარგლული დაზიანება, დაწყლულება და ნაწიბურების წარმოქმნა (კანის ფორმის დროს). პარაზიტის გადამტანის, მდედრი მოსკიტის კბენის ადგილას კანზე ჩნდება პირველადი პაპულა, რომელსაც იშვიათად ამჩნევენ. აქედან ორგანიზმის ზოგადი ინტოქსიკაციის დაწყებამდე კარგა ხანი გაივლის: საინკუბაციო პერიოდი 20 დღიდან 1 წლამდე და მეტხანსაც გრძელდება, თუმცა უმეტესად 3-6 თვეს შეადგენს. დაავადება თანდათანობით იწყება. ვითარდება ზოგადი სიმპტომები, უმადობა, სუბფებრილიტეტი. შემდგომ ჩივილები ძლიერდება, სხეულის ტემპერატურა იმატებს და ტალღისებური ხდება. დაავადების სრული გაშლის დროს სიცხე მაღალია, ხანგრძლივი. დღე-ღამეში შესაძლოა 2-3-საათიანი შუალედებით 2-3-ჯერაც კი მიაღწიოს პიკს (38-40 გრადუსს), რასაც თან სდევს ძლიერი შემცივნება და ოფლიანობა. მიუხედავად ამისა, ლეიშმანიოზისთვის ასეთი ტემპერატურა არ არის მთავარი სიმპტომი. ცხელების პერიოდი 2 კვირიდან 1-2 თვემდე გრძელდება და სხვადასხვა ხანგრძლივობის აპირექსიული პერიოდით იცვლება. თანდათან გამოიკვეთება დაავადებისთვის დამახასიათებელი დანარჩენი ნიშნები - ღვიძლისა და ელენთის გადიდება, ანემია, თმის შეთხელება და მსხვრევადობა. დროულად დასმული დიაგნოზი და სწორად ჩატარებული მკურნალობა სრული გამოჯანმრთელების საწინდარია.

- შესაძლებელია თუ არა მხოლოდ ტემპერატურული მრუდების შეფასებით დიაგნოზის დასმა?

- მიუხედავად იმისა, რომ თითოეულ ჩამოთვლილ დაავადებას დამახასიათებელი ტემპერატურული მრუდი აქვს, მხოლოდ ამ ნიშნით დიაგნოზის დასმა წარმოუდგენელია. ცხელებითა და ინტოქსიკაციით მიმდინარე დაავადების საბოლოო დიაგნოზის დასასმელად საჭიროა კომპლექსური ლაბორატორიული კვლევების ჩატარება დინამიკაში. სისხლის საერთო ანალიზი ამ დროს დამახასიათებელ ცვლილებებს ავლენს, პარაზიტული დაავადებების დროს კი შესაძლებელია მათი გამოყოფა სისხლის კულტურიდან, ძვლის ტვინიდან (ლეიშმანიოზის დროს) და ასე შემდეგ.