რას გვიჩვენებს კოაგულოგრამა
ის კომპლექსურ ანალიზს წარმოადგენს, აქვს ჩატარების რამდენიმე მეთოდიკა და ჩვეულებრივ, სისხლის შედედების რამდენიმე ფაქტორს განსაზღვრავს. კოაგულოგრამა უმნიშვნელოვანესი გამოკვლევაა ორსულობის დროს, ოპერაციული ჩარევის წინ, ოპერაციის შემდგომ პერიოდში და ყველა იმ სიტუაციაში, როდესაც პაციენტს სისხლის დაკარგვა უწევს. ჰემოსტაზიოგრამა შედის გამოკვლევათა კომპლექსში, რომელიც აუცილებლად ტარდება ქვემო კიდურთა ვენების ვარიკოზული გაგანიერების, აუტოიმუნური დაავადებებისა და თირკმლის პათოლოგიების დროს. სისხლის შედედების დარღვევამ, უპირატესად - მომატებამ, შესაძლოა მძიმე გართულებები გამოიწვიოს - დასაბამი მისცეს ინსულტს, ინფარქტს, თრომბოზს. აქედან გამომდინარე, დაუშვებელია ექიმის მიერ ჰემოსტაზზე დანიშნული სისხლის ანალიზის უგულებელყოფა. მით უფრო, რომ ჰემოსტაზის დარღვევა ზოგჯერ დიდხანს არ მჟღავნდება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ადამიანი ცხოვრების ჯანსაღ წესს მისდევს. სისხლის ჰემოსტაზი სამი სისტემის ბალანსს ეფუძნება. ესენია:
- შემდედებელი სისტემა, რომელიც ააქტიურებს თრომბოციტებს, სისხლძარღვის კედელზე მათ მიკვრასა და შეწებებას (ძირითადი კომპონენტები: შედედების ფაქტორები, თრომბოციტები, კალციუმი, სისხლძარღვის კედელი);
- შედედების საწინააღმდეგო სისტემა, რომელიც აკონტროლებს სისხლის შედედებას და აფერხებს თრომბის თვითნებური წარმოქმნის პროცესს (სისტემის გამაწონასწორებელი ანტითრომბინ III);
- ფიბრინოლიზური სისტემა, რომელიც ემსახურება კოლტების გახსნას (პლაზმინი).
ადამიანის ორგანიზმში სისხლის მდგომარეობა ამა თუ იმ სისტემის ფუნქციურ გადამეტებაზეა დამოკიდებული.
ჰემოსტაზის მდგომარეობა ხასიათდება კოაგულოგრამის შემდეგი მაჩვენებლებით:
- ფიბრინოგენით;
- პროთრომბინით;
- ანტითრომბინ III-ით;
- D-დიმერით;
- მგლურას ანტიკოაგულანტით და სხვა.
შედედების სისტემის რომელიმე მაჩვენებლის ნორმიდან გადახრა ჰემოსტაზის დარღვევის მანიშნებელია და ამა თუ იმ დაავადების მაუწყებელ განგაშის ზარს წარმოადგენს.
სისხლის შედედება და ორსულთა ჰიპერკოაგულაცია
ორსულობის დროს კოაგულოგრამა ყოველთვის სისხლის მომეტებულ შედედებას აჩვენებს. ორსულთათვის ეს სისხლის შედედების ფიზიოლოგიური ნორმაა. ამასთანავე, თუ მომავალ დედას აღენიშნებოდა წინასწარი განწყობა სისხლის შედედების დარღვევის, მისი მომატების მიმართ, ორსულობისას ჰიპერკოაგულაციამ შესაძლოა სერიოზული პრობლემები შეუქმნას როგორც თავად მას, ასევე ბავშვსაც. თუ თრომბი პლაცენტის სისხლძარღვებში წარმოიქმნა, საშვილოსნოში მყოფი ნაყოფი ვერ მიიღებს სათანადო ოდენობის ჟანგბადს და შესაძლოა, მოხდეს მისი გამოძევება, მშობიარობა ნაადრევად დაიწყოს ან ბავშვი ტვი-ნის მძიმე დარღვევებით დაიბადოს. ჰემოსტაზიოგრამის შედეგების მიღებისას დასკვნის დამოუკიდებლად გამოტანას ნუ იჩქარებთ. გაითვალისწინეთ, რომ კოაგულოგრამის სწორად, მართებულად გაშიფვრა მხოლოდ ექიმს შეუძლია.
კოაგულოგრამის ანალიზისთვის საჭირო მასალა და გამოკვლევისათვის მომზადება
სისხლის შედედების სისტემის მაჩვენებელთა გამოსაკვლევად სისხლს იდაყვის ვენიდან იღებენ. სარწმუნო მონაცემთა მისაღებად სასურველია ანალიზის უზმოზე გაკეთება. კოაგულოგრამის არსისა და მნიშვნელობის უკეთ შესაცნობად განვიხილოთ მისი რამდენიმე მაჩვენებელი.
ფიბრინოგენი
ფიბრინოგენი ცილაა, რომელიც ღვიძლში გამომუშავდება. ის გარდაიქმნება უხსნად ფიბრინად, რომელიც სისხლის შედედებისას კოლტის საფუძველს ქმნის. ფიბრინიდან საბოლოო ჯამში თრომბი წარმოიქმნება, შედედების პროცესის დასრულება კი სწორედ ამ უკანასკნელზეა დამოკიდებული. ფიბრინოგენი კოაგულოგრამის მეტად მნიშვნელოვანი და ღირებული მაჩვენებელია. მისი ანალიზი აუცილებელია ოპერაციის წინა პერიოდში, ანთებითი პროცესებისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების დროს. სისხლში ფიბრინოგენის შემცველობა იმატებს მწვავე ანთებითი დაავადებების დროს და ქსოვილთა კვდომისას. ფიბრინოგენი გავლენას ახდენს ერითროციტების დალექვის სიჩქარეზეც. ფიბრინოგენის ნორმა რამდენადმე იზრდება ორსულობისას. სხვა შემთხვევაში კოაგულოგრამის აღნიშნული მაჩვენებლის მომატება შესაძლოა მიუთითებდეს:
- მწვავე ინფექციურ და ანთებით დაავადებებზე (გრიპზე, ტუბერკულოზზე);
- ინსულტზე;
- მიოკარდიუმის ინფარქტზე;
- ჰიპოთირეოზზე;
- ამილოიდოზზე;
- პნევმონიაზე;
- ავთვისებიან სიმსივნეზე (ფილტვის კიბოზე და სხვა).
ფიბრინოგენის დონის მომატება თან სდევს დამწვრობას, ოპერაციულ ჩარევას, ესტროგენებისა და ორა-ლური კონტრაცეპტივების მიღებას. ფიბრინოგენის დონე მცირდება ისეთი დაავადებებისას, როგორიც არის ჰეპატიტი, ციროზი, С და B12 ვიტამინების ნაკლებობა, პოლიციტემია და სხვა. ფიბრინოგენის დონე ასევე იკლებს გველის შხამით მოწამვლისას, ანაბოლური ჰორმონების, ანდროგენებისა და თევზის ქონის მიღებისას.
პროთრომბინი
კოაგულოგრამის მაჩვენებელთა შორის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია პროთრომბინი. ის წარმოადგენს რთულ ცილას, რომელიც სისხლის შედედების სისტემის მახასიათებელია. პროთრომბინი ანუ ფაქტორი II თრომბინის წინამორბედი გახლავთ. ის ღვიძლში K ვიტამინის მონაწილეობით სინთეზირდება. პროთრომბინის ანალიზის საფუძველზე ექიმმა შესაძლოა შეაფასოს ღვიძლისა და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მუშაობა და აღნიშნულ ორგანოთა დაავადებები გამოავლინოს. ჰემოსტაზის სისტემის დასახასიათებლად პროთრომბინის ანალიზი კოაგულოგრამაში შემავალ მნიშვნელოვან ტესტს წარმოადგენს. მისი შედეგების წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით არის შესაძლებელი:
- პროთრომბინის დრო - ასახავს სისხლის პლაზმის შედედების დროს, გამოისახება წამებში.
- პროთრომბინი კვიკის მიხედვით - ეს ტესტი 1935 წელს მოწოდებულ იქნა ა. კვიკის მიერ. ანალიზი ასახავს პროთრომბინის აქტივობას პროცენტებში. სადღეისოდ ეს ტესტი პროთრომბინის ანალიზის ყველაზე პოპულარული მეთოდია.
- პროთრომბინის ინდექსი - ასახავს ჯანმრთელი ადამიანის პროთრომბინის დროის დამოკიდებულებას ავადმყოფის პროთრომბინის დროსთან. გამოისახება პროცენტებში.
- საერთაშორისო ნორმალიზებული დამოკიდებულება (ინგლისურად - International normalized ratio (INR).
INR-ის ანალიზი რეკომენდებულია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტთა კომიტეტის, აგრეთვე - თრომბოზებისა და ჰემოსტაზის შემსწავლელი საერთაშორისო კომიტეტის, არაპირდაპირი ანტიკოაგულანტებით მკურნალობის მაკონტროლებელი ჰემატოლოგიის სტანდარტიზაციის საერთაშორისო კომიტეტის მიერ. არაპირდაპირი ანტიკოაგულანტები K ვიტამინის მსგავსი შენების სინთეზური საშუალებებია. ისინი ამცირებენ სისხლში პროთრომბინის დონეს და ანელებენ სისხლის შედედებას. ანტიკოაგულანტები გამოიყენება თრომბოფლებიტის, თრომბოზის, ფილტვის ემბოლიისა და სხვა ისეთი დაავადებების სამკურნალოდ, რომლებიც ვენებში თრომბების წარმოქმნასთან არის დაკავშირებული, აგრეთვე - თრომბოემბოლიური გართულებების თავიდან ასაცილებლად მიოკარდიუმის ინფარქტისა და კორონარული უკმარისობის დროს. INR-ის ანალიზით ექიმს საშუალება ეძლევა, აკონტროლოს მედიკამენტური თერაპიის ეფექტურობა როგორც ჩამოთვლილ, ასევე სხვა დაავადებათა მკურნალობისას.
პაციენტები, რომელთაც იმპლანტირებული აქვთ გულის ხელოვნური სარქვლები და ამასთანავე თრომბოზით, მოციმციმე არითმიითა თუ სხვა პათოლოგიებით არიან დაავადებულნი, იძულებულნი არიან, ხანგრძლივად ან მუდმივად, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში მიიღონ ანტიკოაგულანტები, მაგალითად, ვარფარინი, სინკუმარი, სინტრომი და სხვა პრეპარატები. აღნიშნული მედიკამენტების მიღება აუცილებლად INR-ის რეგულარული კონტროლით უნდა ხდებოდეს. სადღეისოდ INR-ის გამოთვლის მეტად მოხერხებული პარამეტრებია შემუშავებული. ხელოვნური სარქვლის სახეობიდან და დაავადების ტიპიდან გამომდინარე, აუცილებელია INR-ის დონის განსაზღვრულ ფარგლებში შენარჩუნება, რისთვისაც მისი რეგულარული კონტროლია საჭირო.
პროთრომბინის მომატება ახასიათებს შემდეგ დაავადებებს:
- თრომბოემბოლიას,
- ინფარქტის წინა პერიოდს, მიოკარდიუმის ინფარქტს,
- პოლიციტემიას,
- ავთვისებიან სიმსივნეებს.
პროთრომბინის დაბალი დონე საშუალებას იძლევა, დაისვას პროთრომბინის თანდაყოლილი ან შეძენილი დეფიციტის, K ვიტამინის ნაკლებობის დიაგნოზი.
ანტითრომბინ III
ანტითრომბინ III სისხლის შემდედებელი სისტემის ერთ-ერთი ცილაა, რომელიც სისხლის შედედებას აფერხებს. ის ფაქტობრივად აკონტროლებს სისხლის შედედების პროცესს, უზრუნველყოფს მის ნორმალურ ფუნქციობას და ხელს უშლის სისხლის მიმოქცევის ნაკადში თრომბების წარმოქმნას. ანტითრომბინ III ღვიძლსა და ენდოთელიუმში - სისხლძარღვებისა და ლიმფური ძარღვების ამომფენი ბრტყელი უჯრედების შრეში - სინთეზირდება. ანტითრომბინის მაჩვენებელი დაბალი აქვთ ახალშობილებს, ასაკოვან ადამიანებს, ქალებს მენსტრუალური ციკლის შუაში, ორსულობის ბოლო თვეებში. ასევე დაბალია მი-სი დონე პოსტოპერაციულ პერიოდში და შოკური სიტუაციების დროს.
ანტითრომბინ III-ის დონის დაქვეითება თან სდევს:
- ათეროსკლეროზს,
- ანტითრომბინის თანდაყოლილ უკმარისობას,
- ღვიძლის დაავადებებს (ქრონიკულ ჰეპატიტს, ციროზს),
- თირკმლის ქრონიკულ უკმარისობას,
- სეფსისს,
- თრომბოემბოლიას და სხვა.
ანტითრომბინ III-ის დონე მცირდება ესტროგენებისა და პერორალური კონტრაცეპტივების მიღებისას, მისი დონის მომატება კი ვირუსული ჰეპატიტის, ქოლესტაზის (ნაღვლის შეგუბების), მწვავე პანკრეატიტის და სხვა დაავადებათა სიმპტომია.