თინათინ გოცაძე

ლიმფური კვანძები (და არა ჯირკვლები! ჯირკვალი თავისებური სტრუქტურისა და ფუნქციის მქონე სრულიად განსხვავებული ორგანოა) ლიმფური სისტემის პერიფერიულ ორგანოს წარმოადგენს, ადამიანის იმუნური სისტემის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია და ბიოლოგიური ფილტრის ფუნქციას ასრულებს. ლიმფური კვანძები ცალკეული ორგანოებიდან და სხეულის სხვადასხვა ნაწილიდან მომავალ ლიმფას ფილტრავს.

ლიმფურ კვანძებამდე ლიმფური ძარღვების მეშვეობით მისული ლიმფა მათში ნელა გაედინება, მაკროფაგების (დიდი შთამნთქავი უჯრედების) დახმარებით უცხო სხეულაკებისგან იწმინდება და ანტისხეულებით მდიდრდება. ამ უკანასკნელს პლაზმური უჯრედები წარმოქმნიან. ლიმფას უცხო ანტიგენები ლიმფურ კვანძებამდე მიაქვს, სადაც იმუნური პასუხი ვითარდება. ამ უნარის წყალობით ლიმფური კვანძები წარმოადგენს ბარიერს როგორც ინფექციისთვის, ასევე სიმსივნური უჯრედებისთვის.

ლიმფურ კვანძებში წარმოიქმნება ლიმფოციტები - დამცავი უჯრედები, რომლებიც აქტიურად მონაწილეობს უცხო სხეულებისა და უჯრედების განადგურებაში. ადამიანის ორგანიზმში ლიმფური კვანძების რამდენიმე ჯგუფია, რომლებიც ასევეა განლაგებული იდაყვისა და მუხლის სახსრების მომხრელ ზედაპირებზე, იღლიის ფოსოებში, საზარდულის არეში და სხვა.

კისრის ლიმფური კვანძები თავისა და კისრის არეში მდებარე ორგანოთა ინფექციისა და სიმსივნური პათოლოგიისგან დაცვას უზრუნველყოფს.

ლიმფური კვანძები დიდი რაოდენობით არის გულმკერდისა და მუცლის ღრუებში. გამჭოლი ლიმფური კაპილარები აქვს არა მხოლოდ ზედაპირულ ქსოვილებს, არამედ შინაგან ორგანოებსაც. ლიმფური კვანძები, რომლებიც სისხლძარღვთა გასწვრივ არის განლაგებული, იმავე ფუნქციას ასრულებს.

ლიმფური კვანძების გადიდება

ლიმფური კვანძის გადიდება მის მიერ კონტროლირებად ზონაში პათოლოგიური პროცესის მიმდინარეობის მანიშნებელია. ეს პათოლოგიური პროცესი უმეტესად ინფექციური ხასიათისაა, ზოგჯერ კი სიმსივნური. საყურადღებოა, რომ ლიმფური კვანძის გადიდება ყოველთვის სიმსივნურ დაავადებას არ ნიშნავს. მაგალითად, კისრისა და ყბისქვეშა ლიმფური კვანძები შესაძლოა გაციების, ხახისა და ყურის ანთების დროს გადიდდეს.

იღლიის ფოსოში არსებული ლიმფური კვანძების გადიდება ხშირად სარძევე ჯირკვალში მიმდინარე ანთებითი პროცესის მანიშნებელია.

მწვავე ვირუსული რესპირატორული ინფექციის დროს, განსაკუთრებით - ბავშვებში, ზოგჯერ რამდენიმე ლიმფური კვანძი დიდდება. ყოველივე ეს ორგანიზმში ვირუსის შეჭრის საპასუხოდ განვითარებული მოჭარბებული იმუნური პასუხის შედეგია. ასეთ დროს ლიმფური კვანძები უმნიშვნელოდ დიდდება, თუმცა შეხება-გასინჯვისას მტკივნეულია.

ჩირქოვანი პროცესების დროს, წესისამებრ, ვითარდება მწვავე ლიმფადენიტი - ლიმფური კვანძის ანთება. ანთებას ლიმფური კვანძის მიერ კონტროლირებად ზონაში არსებული ჭრილობებიდან ან სხვა კერებიდან კვანძში მოხვედრილი მიკრობები იწვევს. მისი ძირითადი გამოვლინებაა ლიმფური კვანძის გადიდება და შეხებისას მტკივნეულობა.

თუ ლიმფური კვანძის გარშემო ჩირქოვანი პროცესი განვითარდა, ხშირად მიმდებარე კანი წითლდება. თუ ასეთ დროს პათოლოგიური ღრუ არ გაიკვეთა და ჩირქისგან არ გათავისუფლდა, შესაძლოა ლიმფური კვანძის გარსი გასკდეს, ჩირქი მიმდებარე ქსოვილებში ჩაიღვაროს და განვითარდეს ლიმფადენიტის მძიმე გართულება - ფლეგმონა (გავრცობილი ჩირქოვანი ანთება).

სასქესო ორგანოთა ინფექციური პათოლოგიებისა და ვენერული დაავადებების (უმეტესად - სიფილისის) დროს დიდდება საზარდულის ლიმფური კვანძები. რამდენიმე ჯგუფის ლიმფური კვანძების ხანგრძლივი გადიდება შესაძლოა ისეთ დაავადებებზე მიუთითებდეს, როგორიც არის ბრუცელოზი, მონონუკლეოზი, აივ-ინფექცია.

ლიმფური კვანძების სიმსივნური დაზიანება შესაძლოა შედეგი იყოს როგორც ლიმფოპროლიფერაციული დაავადებისა (როცა პირველადი სიმსივნური დაავადება სათავეს თავად ლიმფური კვანძიდან იღებს), ასევე მეტასტაზური დაზიანებისა.

ლიმფოპროლიფერაციულ დაავადებებს მიეკუთვნება, უპირველეს ყოვლისა, ლიმფოგრანულომატოზი და ლიმფოსარკომა. ამ დაავადებათა დროს ლიმფური კვანძები 3-4 სმ-მდე და უფრო მეტადაც დიდდება და მკვრივდება, თუმცა გასინჯვისას უმტკივნეულოა. რაც შეეხება ლიმფური კვანძის მეტასტაზურ დაზიანებას, ამ დროს სიმსივნური უჯრედები (მეტასტაზები) მასში სხვა ორგანოში არსებული სიმსივნური კერიდან ვრცელდება.

ლიმფური კვანძის საეჭვოდ გადიდების შემთხვევაში მიმართეთ ექიმ თერაპევტს, რომელიც დაადგენს მისი გადიდების მიზეზს და მკურნალობის სტრატეგიასაც განსაზღვრავს.