მარიამ ფოლადაშვილი

ჩვეულებრივ, ჯანმრთელი ადამიანის კუჭიდან საკვები ნაწლავებში გადასვლას რამდენიმე საათს ანდომებს. ამ დროის განმავლობაში კი საკვები კუჭის წვენისა და ფერმენტების ზემოქმედებით იშლება. როდესაც ეს მექნიზმი ირღვევა, საკვები თორმეტგოჯა ნაწლავში ნორმაზე ადრე გადადის (განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით შაქრის შემცველი საკვები), რაც დისკომფორტს იწვევს.

არსებობს ადრეული და გვიანი დემპინგ-სინდრომი. ადრეული ფორმისათვის დამახასიათებელი სიმპტომების გამოვლენა საკვების მიღებიდან 30 წუთის შემდეგ იწყება, გვიანი ფორმის დროს კი 1-3 საათში ვლინდება.

ადრეული დემპინგ-სინდრომი განსაკუთრებით მწვავედ ვლინდება შაქრით(საქაროზა ან ფრუქტოზა) მდიდარი საკვების მიღების შემდეგ. ამ დროს თავს იჩენს საჭმლის მონელებასთან დაკავშირებული ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა დიარეა, კუჭის სისავსის შეგრძნება. გულისრევა, ტკივილი და ჭვალი მუცლის მიდამოში. ამასთან ერთად, შესაძლოა, გამოვლლინდეს თავბრუსხვევა, დაღლილობა. ზოგიერთ შემთხვევაში აღინიშნება გულის აჩქარება ან გულისცემის რიტმის დარღვევა, ოფლიანობა, თავის ტკივილი.

გვიანი დემპინგ-სინდრომის სიმპტომების გამოვლენას იწვევს სისხლში გლუკოზის დონის დაქვეითება(ჰიპოგლიკემია). ვითარდება თავბრუხვევა(შესაძლოა გამოვლინდეს ცნობიერების ხანმოკლე დაბინდვაც), გულისცემის აჩქარება გულისცემის რიტმის დარღვევა, კანკალი, სისუსტე, ოფლიანობა, კონცენტრაციის გაძნელება.

საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში წარმოიქმნება და გამოიყოფა ის ჰორმონები, რომლებიც ამ სისტემის მუშაობას არეგულირებს. როდესაც საკვები კუჭიდან თორმეტგოჯა ნაწლავში სწრაფად გადადის, მათი გამოყოფა ძლიერდება. ამ დროს სისხლის თხევადი ნაწილი სისხლის მიმოქცევის სისტემიდან წვრილ ნაწლავში გადადის.

მიჩნეულია, რომ სწორედ ჰორმონების სიჭარბე და წვრილ ნაწლავში სითხის გადასვლა განაპირობებს ადრეული დემპინგ-სინდრომის ნიშნებს.

ჰორმონების ჭარბი რაოდენობით გამოყოფა ააქტიურებს პანკრეასის მიერ ინსულინის გამოყოფას, ჭარბი ინსულინი კი კვებიდან 1-3 საათში აქვეითებს სისხლში გლუკოზის დონეს და ვითარდება გვიანი დემპინგ-სინდრომისთვის დამახასიათებელი ნიშნები.

დემპინგ-სინდრომი ძირითადად კუჭზე ან საყლაპავზე ჩატარებული ოპერაციის შედეგია, თუმცა შეიძლება გამოიწვიოს სხვა სახის ოპერაციებმაც, როგორებიცაა:

• ვაგოტომია (კუჭისკენ მიმავალი ცდომილი ნერვის გათიშვა. ასევე,ამ ოპერაციას მიმართავენ პეპტიკური წყლულის დროს);
• ეზოფაგექტომია(საყლაპავის სრული ან ნაწილობრივი ამოკვეთა)

კუჭის სწრაფი დაცლის სინდრომი ზოგჯერ ისეთ ადამიანებსაც შეიძლება განუვითარდეთ, რომელთაც ოპერაცია არ გადაუტანიათ. ასეთ შემთხვევაში მიზეზი შესაძლოა იყოს შაქრიანი დიაბეტი(ყველაზე ხშირად ტიპი 2), პანკრეასის უკმარისობა (როდესაც კუჭქვეშა ჯირკვალი საკმარისი ოდენობით ვეღარ გამოყოფს ზოგიერთ ფერმენტს), თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული.

ადრეული დემპინგ-სინდრომის დროს მდგომარეობა შესაძლოა თავისთავად გაუმჯობესდეს. ამ პროცესს კი ხელს უწყობს რაციონის ცვლილება. თუ სიმპტომები არ შესუსტდა, ინიშნება მედიკამენტებიც.

რჩევები დემპინგ-სინდრომის მქონე ადამიანებისთვის:

• რაციონი გაამდიდრეთ ცილებით, ბოჭკოს შემცველი პროდუქტით და ცხიმებით;
• მიირთვით მცირე ულუფებით და ხშირად;
• ერიდეთ სითხის მიღებას ჭამამდე და ჭამის შემდეგ 30-60 წუთის განმავლობაში;
• მოერიდეთ რძის და რძის ნაწარმის მიღებას;
• წამოწექით ჭამის შემდეგ ნახევარი საათით