რატომ ვსუქდებით ზამთარში
ნახშირწყლებთან ერთად კოფეინის ჭარბი მიღება ორგანიზმს ცხიმის დაგროვებას აიძულებს. გარდა ამისა, ზამთარში ნაკლებად ვიღებთ ვიტამინებით მდიდარ საკვებს, ვიტამინები კი, მოგეხსენებათ, ნივთიერებათა ცვლისათვის აუცილებელია. ზამთარში მეტაბოლიზმი ნელდება მინიმუმ სამი ფაქტორის გამო:
1. ნაკლებად აქტიურია ფარისებრი ჯირკვალი, რომლის ჰორმონებიც დიდ გავლენას ახდენს ნივთიერებათა ცვლაზე, ფარისებრი ჯირკვლის ჰიპოფუნქცია კი წონის მატებას იწვევს.
2. ფიზიკური აქტიურობა მინიმუმამდეა დაყვანილი.
3. სუსტდება მზის სინათლე - ენერგიის შესანიშნავი წყარო და ნივთიერებათა ცვლის ბუნებრივი კატალიზატორი. მეტაბოლიზმის შენელებას, კალორიული საკვების მიღებას და სხვა მიზეზებს სამწუხარო შედეგამდე - ზედმეტი კილოგრამების დაგროვებამდე მივყავართ.
- რატომ ძლიერდება ზამთარში ნოყიერი საკვებისადმი ლტოლვა?
- საუკუნეების მანძილზე ადამიანის ორგანიზმმა ისწავლა, ზამთრის სიცივეში გამოიმუშაოს მეტი და მეტი ენერგია, რათა გათბეს, უფრო სწორად, შეინარჩუნოს ტემპერატურა, რომელიც სჭირდება. ენერგიის წყარო კალორიებია - საწვავი, რომლის წყალობითაც ორგანიზმში ყველა სასიცოცხლო პროცესი ხორციელდება. კალორიების წყარო კი საკვები გახლავთ. განსაკუთრებით მაღალი ენერგეტიკული ღირებულებით გამოირჩევა ცხიმი. თუ 1 გრამი ნახშირწყალი ან ცილა 4 კილოკალორიას გვაძლევს, 1 გრამი ცხიმი 9 კილოკალორიით გვამარაგებს. ზამთარში ენერგიაზე მოთხოვნის მატებას ორგანიზმი სწორედ ცხიმიანი საკვების მიღებით პასუხობს.
- როგორ მოვიქცეთ, რომ ახალი წლის დღეებში არც ქართული სუფრის ტრადიცია დავარღვიოთ და არც კუჭ-ნაწლავი გადავტვირთოთ?
- ქართულ ტრადიციულ სუფრას გვერდს ვერ ავუვლით, ამიტომ ქართული კერძები უნდა შევუსაბამოთ ჯანსაღი კვებისთვის გათვალისწინებულ რეკომენდაციებს. ამისთვის ზოგიერთი უსარგებლო, მავნე ინგრედიენტი უფრო სასარგებლოთი უნდა შევცვალოთ, შევამციროთ კერძებში ცხიმის, მარილის, შაქრის ოდენობა და გავზარდოთ ბოჭკოვანი ინგრედიენტების წილი. დავიწყოთ ერთი ინგრედიენტით, მაგალითად, ცხიმით. ცხოველური ცხიმის ნაცვლად მცენარეული გამოვიყენოთ, მოვშუშოთ ბოსტნეული ბულიონში, ღვინოში ან სოიის სოუსში. ცხიმის ოდენობა ისე შევამციროთ, რომ საგრძნობლად არ შეიცვალოს საკვების გემო, კონსისტენცია და გარეგნული სახე. ქათმისა და ინდაურის ხორცი კანგაცლილი მივირთვათ, სხვა სახეობის ხორცი კი მჭლე. რძის ნაწარმიდან არჩევანი შევაჩეროთ იმ პროდუქტებზე, რომლებსაც ცხიმის დაბალი შემცველობა აქვს. ცხობისას ნაკლები შაქარი გამოვიყენოთ ან მის ნაცვლად ნამცხვარი შაქრის შემცვლელით დავატკბოთ. სიტკბოს დანაკლისი შევავსოთ ისეთი დაბალკალორიული ინგრედიენტებით, რომლებიც სიტკბოს უფრო მეტად გამოკვეთს, მაგალითად, ვანილით, მიხაკ-დარიჩინით, ჩირით. შაქართან ერთად შევამციროთ მარილის მოხმარებაც. მარილის უკმარისობაც შეგვიძლია სხვა სანელებლებით - ნივრით, ხახვით, შავი პილპილით, სუნელებით ავანაზღაუროთ.
- სასმელთან დაკავშირებით რას გვირჩევთ?
- სითხე ორგანიზმისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია. მოგეხსენებათ, ჩვენი ორგანიზმის 60% წყლისგან შედგება. ორგანიზმში ბალანსი რომ არ დაირღვეს, ჩვენ განუწყვეტლივ ვიღებთ ამა თუ იმ სითხეს. არჩევანი დიდია - ზოგი ჩაის ან ყავას ამჯობინებს, ზოგი - მინერალურ ან სხვა გაზიან სასმელს, ზოგიც წვენს, ლუდს თუ სხვა ალკოჰოლურ სასმელს მიირთმევს. ყოველი მათგანის საფუძველი წყალია, მაგრამ საგულისხმოა, რომ ყველა სასმელი შეიცავს სხვა ნივთიერებებსაც, რომელთაგან ზოგი დადებით, ზოგიც უარყოფით გავლენას ახდენს ჩვენს ორგანიზმზე. ეს გავლენა მიღებული სასმლის ოდენობასა და ინტენსივობაზეც არის დამოკიდებული. მცირე რაოდენობის გაზიანი სასმელი, რა თქმა უნდა, არ გვავნებს, თუმცა სამ წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის მცირე რაოდენობითაც კი არ არის მიზანშეწონილი. მასში შემავალი ნახშირმჟავა აირი ორგანიზმის მტერია. იგი ზრდის კუჭის მჟავიანობას, ახდენს მეტეორიზმის პროვოცირებას. იმავე პრობლემას შეიძლება შევეჯახოთ გაზიანი მინერალური წყლის მიღების დროსაც, ამიტომ მათი სამკურნალო ეფექტი რომ არ დავკარგოთ, გაზის გასვლა უნდა ვაცადოთ და ისე მივიღოთ. კოფეინმა, რომელსაც უხვად შეიცავს ჩაი და ყავა, ბოლო ხანს რეაბილიტაცია განიცადა. სხვადასხვა მეცნიერის აზრით, მას მრავალი სასარგებლო თვისება აქვს. ყავის შემადგენლობაში შემავალი კოლაგენი კანს სიმკვრივეს ანიჭებს, იცავს ნაოჭებისგან. სხვადასხვა სახის ჩაის სხვადასხვა სასარგებლო თვისება აქვს. გამოვყოფდი მწვანე ჩაის, რომელიც ანტიკანცეროგენული, ანტიოქსიდანტური მოქმედებით გამოირჩევა. ალკოჰოლური სასმელებიდან გირჩევთ უპირატესობა მიანიჭოთ ქართულ ღვინოს, ოღონდ ზომიერად.
- როგორ გავთავისუფლდეთ დღესასწაულზე აკრეფილი ზედმეტი კილოგრამებისგან? მიზანშეწონილია თუ არა ორგანიზმისთვის განტვირთვის დღეების მოწყობა? რით გამოიხატება ორგანიზმის განტვირთვა?
- ახალ წელს დაგროვილ ჭარბ კილოგრამებს ნამდვილად სჭირდება მოშორება. კვირაში ერთხელ ან ორჯერ განტვირთვის დღის მოწყობა ამისთვის საუკეთესო გზაა. შემოგთავაზებთ რამდენიმე მარტივ ვარიანტს.
განტვირთვა ხილითა და ბოსტნეულით
მთელი დღე მიირთვით მხოლოდ ხილისა და ბოსტნეულის სალათები, შეზავებული მწვანილით, ლიმონის წვენით. სულ 1,5-2 კგ ხილი, ბოსტნეული ან 0,5-1 ლიტრი ნატურალური ხილის წვენი უნდა მიიღოთ.
ვაშლის დღე: 1,5-2 კგ ვაშლი და 4-5 ჭიქა ნატურალური ვაშლის წვენი ან უშაქრო კომპოტი.
ხაჭოს დღე: 600 გრამი უცხიმო ხაჭო, 60 გრამი არაჟანი, 2 ჭიქა რძე, 2 ჭიქა ასკილის ნაყენი - მიიღეთ 5 ულუფად. განტვირთვის დღეებს დავუმატოთ ფიზიკური აქტივობაც, თუნდაც სეირნობა - დღეში 2-2,5 კმ-ის გავლა 200 კილოკალორიას დაგახარჯვინებთ. ასე რომ, ცოტაოდენი მონდომება და დღესასწაული მხოლოდ სიხარულს მოგიტანთ.
როგორ გადავარჩინოთ წონა
დიეტოლოგებმა გაგვანდეს, როგორ შევინარჩუნოთ ტანადობა საშობაო და საახალწლო სუფრების შემდეგ.
1. სუფრასთან დაჯდომამდე შეჭამეთ 2 ფორთოხალი, კივი, მსხალი ან ვაშლი, მაგრამ არამც და არამც ბანანი.
2. სუფრასთან სადილს ხილს ნუ დააყოლებთ. დაახლოებით 2 საათი უნდა შეისვენოთ და ხილი მხოლოდ ამის შემდეგ მიირთვათ.
3. სუფრასთან თავდაპირველად მსუბუქი სალათი მიირთვით და მხოლოდ ამის შემდეგ შეუდექით უფრო ნოყიერი და კალორიული კერძების დაგემოვნებას.
4. ნუ შეჭამთ პურს. ის საგრძნობლად ზრდის წონის მომატების შანსს.
5. ნელა ჭამეთ, საკვები გულდასმით დაღეჭეთ. ამგვარად კერძის გემოთი დატკბობასაც მოასწრებთ. სწრაფი ჭამის დროს თავის ტვინში სიმაძღრის სიგნალი მისვლას ვერ ასწრებს, ამიტომ შესაძლოა ისე გამოძღეთ, ვერც კი შეამჩნიოთ. გარდა ამისა, სპეციალისტები გვირჩევენ, დღესასწაულის დღეებში ვსვათ მეტი წყალი - ცხადია, უგაზო - და მწვანე ჩაი.
ცნობისათვის: სტატისტიკური მონაცემებით, მთელ მსოფლიოში ქალების უმრავლესობა ახალი წლისა და შობისთვის ერთნაირად ემზადება. მრავალრიცხოვანი გამოკითხვები ცხადყოფს, რომ ქალების 58% დიეტურ კვებაზე ახალ წლამდე 1,5 თვით ადრე გადადის. მათ უმრავლესობას მინიმუმ 4 კგ-ის დაკლება სურს. 71% მკაცრ დიეტას იცავს, ხოლო ყოველი მეათე ჭამაზე უარს ამბობს. ქალების 14% ახალი წლისთვის ერთი ზომით ნაკლებ ტანსაცმელს იძენს, რათა გახდომისთვის დამატებითი სტიმული ჰქონდეს. ყველაზე საინტერესო კი ის არის, რომ ქალების 21% ახალი წლის დღეებში ძველ წონას იბრუნებს და სიმწრით დაცული დიეტა წყალში ეყრება. დიეტოლოგები კი გვარწმუნებენ, რომ მხოლოდ ახალი წლისთვის კი არ უნდა მოვინდომოთ დაკლება, არამედ ზომიერი კვება ცხოვრების წესად ვაქციოთ. ვიკვებოთ მცირე ულუფებით და არასოდეს გამოვტოვოთ საუზმე.