მარიკა დვალი

საშიშია თუ არა თერმომეტრის ვერცხლისწყალი? ვერცხლისწყალი ადვილად აქროლადი ნივთიერებაა, ის ორთქლდება. ინტენსიური აორთქლება ხდება მაშინ, როცა ტემპერატურა 18 გრადუსზე მეტია. რაც უფრო მეტად თბილა ოთახში, მით უფრო სწრაფად მიმდინარეობს აორთქლების პროცესი.

ვერცხლისწყლის ორთქლი ადვილად აღწევს ჩვენს ორგანიზმში და დროთა განმავლობაში შესაძლოა სერიოზული ცვლილებები გამოიწვიოს, ცენტრალური ნერვული სისტემისა და თირკმელების დაზიანებაც კი.

ვერცხლისწყლით მწვავე მოწამვლის ნიშნებია ძლიერი თავის ტკივილი, სასუნთქი სისტემის ანთება და დარღვევები საჭმლის მომნელებელი სისტემის მხრივ, ადვილად დაღლა, სისუსტე, აპათია. გარდა ამისა, არსებობს ვერცხლისწყლით მოწამვლის ქრონიკული ფორმა, რომლის დროსაც სიმპტომები ასეთი თვალსაჩინო არ არის, მაგრამ ვერცხლისწყლის ორთქლის ორგანიზმში მცირე კონცენტრაციით მოხვედრაც კი შეიძლება თავბრუხვევის, ადვილად დაღლის, ძილიანობის, გაღიზიანებადობის მიზეზად იქცეს. დაგვეთანხმებით, რომ ეს ჩივილები ადვილად შეიძლება აგვერიოს თუნდაც ავიტამინოზში და არც კი მოგვაგონდეს, რომ ცოტა ხნის წინ ოთახში თერმომეტრი გატყდა.

როგორ მოვაგროვოთ დაღვრილი ვერცხლისწყალი

• პირველ რიგში, შენობიდან უნდა გავიყვანოთ ბავშვები, ფართოდ გავაღოთ ფანჯრები - ასე ორთქლის კონცენტრაციას შევამცირებთ.
• ოთახის ზღურბლთან დააგეთ კალიუმის პერმანგანატის ხსნარში დასველებული იატაკის ტილო, რათა ფეხსაცმლის ლანჩებით ვერცხლისწყალი მთელ ბინაში არ მიმოფანტოთ. მართალია, ამას იატაკი შეეწირება - პერმანგანატის ხსნარის მუქი კვალი გარანტირებულია, - მაგრამ ეს ჯანმრთელობისთვის საშიში არ არის.
• სანამ ვერცხლისწყლის წვეთების მოგროვებას დაიწყებდეთ, მოამზადეთ შუშის ქილა ჰერმეტული სახურავით. აავსეთ წყლით ან კალიუმის პერმანგანატის 0,2%-იანი ხსნარით. შეიძლება გამოიყენოთ იოდიც. იოდი ვერცხლისწყალთან ურთიერთქმედებისას წარმოქმნის არააქროლად ვერცხლისწყლის იოდიდს. ამ ხსნარში უნდა შეგროვდეს ვერცხლისწყალი და თერმომეტრის ნამსხვრევები.
• სასუნთქი ორგანოები უნდა დავიცვათ სველი ნიღბით, ხოლო ხელები - რეზინის ხელთათმანებით.
• ვერცხლისწყლის მოსაგროვებლად არ უნდა გამოვიყენოთ ცოცხი, იატაკის ჯაგრისი და მით უფრო - მტვერსასრუტი, რადგან ასე მნიშვნელოვნად გაიზრდება ჰაერში ვერცხლისწყლის კონცენტრაცია.
• ვერცხლისწყლის ბურთები უნდა შევაგროვოთ ემპლასტროთი ან სკოტჩით. ნაკლებად მოხერხებულია ქაღალდი და პერმანგანატში დასველებული ბამბის ტამპონი. პატარა ნაწილაკები შეიძლება შევაგროვოთ სამედიცინო შპრიცით ან ოყნით.
• ვერცხლისწყალი შეიძლება შეგროვდეს სპილენძის ფირფიტით ან მავთულითაც. სპილენძი იმ მცირერიცხოვან ლითონთა რიცხვს ეკუთვნის, რომლებიც ვერცხლს კი არ განიზიდავენ, არამედ მიიზიდავენ. ყურადღება უნდა მივაქციოთ, რომ სპილენძი არ იყოს დაჟანგული. ამისთვის ლითონი ოდნავ უნდა გავფხიკოთ ზედა შრის მოსაცილებლად.
• მას შემდეგ, რაც ვერცხლისწყალს მთლიანად შეაგროვებთ, ადგილი, სადაც იგი დაიღვარა, უნდა დაამუშაოთ კალიუმის პერმანგანატის ხსნარით. მის მოსამზადებლად 2 გრამი პერმანგანატი უნდა გახსნათ 1 ლიტრ წყალში. პერმანგანატით იატაკის დამუშავების პროცედურა რამდენჯერმე უნდა გამეორდეს, ხოლო შუალედებში აუცილებელია იატაკის გაწმენდა საპნიანი და სოდიანი წყლით (1 ლიტრ წყალზე - 50 გრამი საპონი და სოდა).
• შეიძლება გამოიყენოთ გოგირდის ფხვნილიც. ვერცხლისწყალი რეაქციაში შედის გოგირდთან და არააქროლად და უსაფრთხო ვერცხლისწყლის სულფიდად გარდაიქმნება. ამასთან, კალიუმის პერმანგანატისგან განსხვავებით, გოგირდი არ ტოვებს ზედაპირებზე "წარუშლელ კვალს".
• შეკრებილი ვერცხლისწყალი, ტილოები, ხელთათმანები, დასვრილი ფეხსაცმელი და ტანსაცმელი უნდა ჩაბარდეს იმ დაწესებულებას, სადაც ვერცხლისწყალს დაამუშავებენ.
• ოთახი, სადაც ვერცხლისწყალი დაიღვარა, რამდენიმე დღის განმავლობაში უნდა ნიავდებოდეს.

რა არ შეიძლება:

• გატეხილი თუ გაფუჭებული თერმომერტის გადაგდება სანაგვეში და მეტადრე - ფანჯრიდან;
• მტვერსასრუტის გამოყენება - ცხელ ჰაერთან შეხებისას ვერცხლისწყალი გაცილებით ინტენსიურად ორთქლდება და ამ დროს ჰაერში მისი კონცენტრაცია 100-ჯერ იზრდება. აღარაფერს ვამბობთ იმაზე, რომ ეს მტვერსასრუტი გადასაგდები გახდება;
• იატაკის მოწმენდა სველი ტილოთი ან მოგვა - ასე იზრდება აორთქლების ზედაპირი, რადგან უმნიშვნელო ზემოქმედებითაც კი ვერცხლისწყალი წვრილ ბურთულებად იყოფა, რომელთა შეკრება გაცილებით ძნელია;
• ვერცხლისწყლის კანალიზაციაში ჩაშვება - ვერცხლისწყალი მილებში ილექება, რადგან წყალზე 13-ჯერ მძიმეა და მომწამვლელ ზემოქმედებას განაგრძობს.