თინათინ ქორიძე

ყოველივე ეს შესაძლებელია და ამაში სამკურნალო ფიზკულტურა დაგვეხმარება. გვესაუბრება პედიატრი ქეთევან გავაშელი:

- სამკურნალო ფიზკულტურა სასუნთქი სისტემის დაავადებათა პროფილაქტიკისა და მკურნალობის აუცილებელი ნაწილია. იგი ხელს უწყობს ორგანიზმის ნორმალურ ცხოველქმედებას.

თუ ტანვარჯიში რეგულარულია, ბავშვს იმუნიტეტი უძლიერდება და იშვიათად ავადმყოფობს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მისი გამოყენება სასუნთქი სისტემის ქრონიკული დაავადებების, მაგალითად, ბრონქული ასთმის დროს. ადრეულ ასაკში ხშირი გაციების მიზეზია სასუნთქი სისტემის აგებულების თავისებურება და არასწორი სუნთქვა. სამკურნალო ფიზკულტურა ორგანიზმს აირთა ცვლასა და ფილტვების სისხლით უკეთ მომარაგებაში, სუნთქვის სწორი რიტმისა და ტემპის ჩამოყალიბებაში ეხმარება.

- უმთავრესად რომელი ნიშნებით ვლინდება სასუნთქი სისტემის დაავადებები?

- ეს ნიშნებია:

• სურდო;
• ცემინება;
• ყელის სიმშრალე;
• ხმის ტემბრის შეცვლა;
• ხველა;
• ქოშინი.

ყოველივე ამას არცთუ იშვიათად ერთვის ტემპერატურის მომატება, ბავშვი ადვილად იღლება, გაღიზიანებულია, იტკივებს თავს. ხშირად მოავადე ბავშვი, წესისამებრ, ცუდად სწავლობს, დარღვეული აქვს ტანადობა, ფიზიკური განვითარებით ჩამორჩება თანატოლებს. სასუნთქი სისტემის დაავადებების ყველაზე ხშირი სიმპტომია ხველა. ხველა - ეს არის ორგანიზმის თავდაცვითი რეაქცია, რომელიც სტიმულს იძლევა ბრონქების გასუფთავებისთვის. ხველას სხვადასხვა ხასიათი აქვს. როცა იგი ხანმოკლეა და არ მეორდება, საშიში არაფერია. 8-დან 12 წლამდე ასაკის ბავშვი დღეში საშუალოდ ათჯერ წამოახველებს. თუ ხველა ხანგრძლივია ან შეტევითი, ეს უკვე დაავადებაზე მეტყველებს.

- რა და რა სახის ხველა არსებობს და რა შემთხვევაში მიუთითებს იგი ავადმყოფობაზე?

- პროდუქტიულობის თვალსაზრისით ხველა შეიძლება იყოს მშრალი და სველი (ნახველიანი), ხანგრძლივობის მიხედვით კი მწვავე (ხანმოკლე) და ქრონიკული.

მშრალი ხველა ზედა სასუნთქი გზების ლორწოვანი გარსების ანთების საწყის სტადიაში წარმოიშობა. მშრალი, მყეფავი ხველისას სახმო იოგები ზიანდება და ავადმყოფს ხმის ტემბრი ეცვლება.

სველი ხველა მთავრდება ნახველის გამოყოფით, რაც ავადმყოფს შვებას ჰგვრის. ასეთი ხველა ახასიათებს ქრონიკულ პნევმონიას, რომელიც უმთავრესად მოზრდილ ასაკში გვხვდება.

ბავშვებში პნევმონია ძირითადად მწვავედ მიმდინარეობს. შეტევითი სპაზმური ხველა ბრონქების დაზიანებაზე მეტყველებს. მაგალითად, ობსტრუქციული ბრონქიტის ან ბრონქული ასთმის დროს ხველა მსტვენია. ღრმა ჩასუნთქვისას ხველა პლევრის გაღიზიანებაზე მეტყველებს. მას თან სდევს ტკივილი გვერდში, დაზიანებული პლევრის მხარეს.

გახანგრძლივებული (ორ კვირაზე ხანგრძლივი) ხველა გვხვდება ვირუსული ტრაქეობრონქიტის დროს, ასევე - მწვავე რესპირატორული დაავადების გადატანის შემდეგ. ასეთი ხველა ხველის რეცეპტორების ვირუსით გაღიზიანების შედეგია.

არსებობს ხველა ფიზიკური დატვირთვის დროს. იგი წარმოიშობა ბრონქული ასთმის დროს ლორწოს გაძლიერებული გამოყოფის გამო.

ფსიქოგენური ხველა ბავშვის რეაქციაა ოჯახსა თუ სკოლაში არსებულ სტრესულ სიტუაციებზე. ხშირად მას ტიკის ხასიათი აქვს.

საკვების მიღების დროს ხველა ყლაპვის პროცესის დარღვევის ან საყლაპავის არასწორი მუშაობის გამო წარმოიშობა. უკანასკნელ შემთხვევაში ხველას თან სდევს უხვი ქაფიანი ნახველის გამოყოფა. ასეთ დროს საჭიროა საყლაპავის კონტრასტული გამოკვლევა.

ხველა ღამის საათებში სინუსიტს, ადენოიდიტს, ცხვირით სუნთქვის დარღვევას ახასიათებს და მკურნალობას მოითხოვს. პირით სუნთქვის გამო შრება ლორწოვანი გარსები. ლორწო შესაძლოა მოხვდეს ხორხში. საყლაპავ-კუჭის რეფლუქსის დროს ხველა კუჭის შიგთავსის ყელში მოხვედრის შემთხვევაში ვითარდება. ბრონქული ასთმის დროს შეტევები გამთენიისას მძაფრდება, ძლიერდება ბრონქოსპაზმი.

ბრონქიტისა და ბრონქული ასთმის დროს ნახველი ლორწოვანი და გამჭვირვალეა. დაავადების მწვავედან ქრონიკულ ფორმაში გადასვლისას იგი ჩირქოვანი და ლორწოვან-ჩირქოვანი ხდება. უხვი ნახველი დილის საათებში ბრონქოექტაზიური დაავადების კლასიკური ნიშანია, მწებავი ნახველი კი მუკოვისციდოზის მანიშნებელია.

ტუბერკულოზით დაავადებულები უჩივიან მუდმივ (რამდენიმეკვირიან) ხველას ნახველით, ზოგჯერ - სისხლიანი მინარევით.

- როგორც ხველა, ცემინებაც თავდაცვითი რეაქციაა, თუმცა იგი მხოლოდ სასუნთქი სისტემის დაავადებაზე როდი მიგვანიშნებს...

- სასუნთქი გზების დაავადებების ერთ-ერთი პირველი ნიშანი ცემინებაა. როგორც წესი, მას თან სდევს სურდო. ხველის მსგავსად, ცემინებაც ორგანიზმის თავდაცვითი რეაქციაა. ცხვირის ლოროვანი გარსი ნორმაშიც კი ყოველ 10-20 წუთში გამოყოფს ცოტაოდენ ლორწოს. ანთების დროს სეკრეცია ძლიერდება, ცემინება კი ორგანიზმს ზედმეტი ლორწოსაგან ათავისუფლებს. ცემინებას თან სდევს ლორწოვანის სიმშრალე (ყელში ფხაჭნის შეგრძნება). ცემინება შესაძლოა გამოწვეული იყოს მწვავე რესპირატორული დაავადებით, ქიმიური გამღიზიანებლებით (სუნით) ან ალერგენით (მაგალითად, მცენარის მტვრით პოლინოზის დროს).

---

- ქოშინი სასუნთქი სისტემის დავადებების სიმძიმეზე მეტყველებს. რა და რა სახის ქოშინი არსებობს და როდის წარმოიშობა იგი?

- ქოშინი - ეს არის ჰაერის უკმარისობის შეგრძნება ფიზიკური დატვირთვისა თუ მოსვენების დროს. ქოშინს თან ახლავს სუნთქვის გახშირება - ტაქიპნოე. განასხვავებენ ქოშინის რამდენიმე სახეს:

• ინსპირაციულს - გაძნელებულია ჩასუნთქვა;
• ექსპირაციულს - გაძნელებულია ამოსუნთქვა;
• შერეულს - გაძნელებულია როგორც ჩასუნთქვა, ასევე ამოსუნთქვა.

ბავშვებში ქოშინი ყველაზე ხშირად წარმოიშობა:

• სასუნთქი ორგანოების დაავადებების: ობსტრუქციული ბრონქიტის, ბრონქული ასთმის, პნევმონიის, პლევრიტის - დროს;
• მაღალი ტემპერატურის დროს;
• გულმკერდის არეში ტრავმის გამო;
• დიაფრაგმის მოძრაობის დარღვევისას;
• გულის დაავადებების დროს;
• ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებების დროს.

ბავშვებში სასუნთქი სისტემის ნებისმიერი დაავადება მთელი ორგანიზმის ცხოველქმედების დარღვევას იწვევს, ამიტომ სუნთქვითი ვარჯიშები უმჯობესია ზოგადგამაჯანსაღებელ ვარჯიშებთან კომპლექსურად ჩატარდეს. სამკურნალო მიზნით ფიზიკური ვარჯიშის სწორი გამოყენება ორგანიზმის თანდათანობით, ავადმყოფი ბავშვის ფიზიოლოგიური შესაძლებლობების გათვალისწინებით ტრენირებას ნიშნავს.

- სამკურნალო ფიზკულტურის რომელ საშუალებებს იყენებენ ამ დროს?

- სასუნთქი სისტემის გასაჯანსაღებლად იყენებენ:

• სუნთქვით ვარჯიშებს;
• სამკურნალო მასაჟს;
• გაკაჟებას;
• ჰაერისა და წყლის პროცედურებს.

თუმცა მწვავე პერიოდში არც ერთი მათგანის გამოყენება არ შეიძლება. ფიზკულტურა სრული გამოჯანმრთელებიდან 7-10 დღის შემდეგ უნდა დავიწყოთ. უპირველეს ყოვლისა, თანხმობა მკურნალი ექიმისგან უნდა მივიღოთ. ფიზკულტურა უნდა დავიწყოთ თანდათანობით, ზომიერი დატვირთვით, ვარჯიშის ხანგრძლივობის ეტაპობრივი ზრდით. ვარჯიში ტარდება სუფთა ჰაერზე ან ოთახში, რომელიც ალერგიული რეაქციების თავიდან აცილების მიზნით კარგად არის განიავებული და სველი წესით დალაგებული. ღრმა ჩასუნთქვის დროს ჰაერს მტვერი არ უნდა ჩაჰყვეს.

- ძნელია, პატარას გააგებინო, რომ ვარჯიში მისთვის სასარგებლო და აუცილებელია. როგორ უნდა შევაგუოთ იგი სამკურნალო პროცედურებს?

- სამკურნალო პროცედურებს, ფიზკულტურას მრავალნაირი სახე შეიძლება მივცეთ. სახელდობრ, ეს შეიძლება იყოს:

• დილის ვარჯიში;
• სპეციალური სუნთქვითი ვარჯიშების კომპლექსი;
• თამაშობები, მათ შორის - სპორტულიც;
• დოზირებული სეირნობა;
• სირბილი;
• ცურვა.

სასუნთქი სისტემის დაავადებების დროს სამკურნალო-პროფილაქტიკური ფიზკულტურის მიზანია:

• დაზიანებული ცენტრალური ნერვული სისტემის ფუნქციათა აღდგენა;
• სუნთქვის ფიზიოლოგიური აქტის, მისი რიტმისა და სიღრმის, ცხვირით სუნთქვის აღდგენა;
• ფილტვებში შეხორცებითი პროცესების თავიდან აცილება;
• ფილტვებში ნორმალური სისხლის მიმოქცევის აღდგენა, ფილტვის ქსოვილსა და სასუნთქ გზებში შეგუბებითი პროცესების თავიდან აცილება:
• სხვა სისტემებისა და ორგანოების ფუნქციათა ნორმალიზება;
• ორგანიზმის ზოგადი ტრენირება, ავადმყოფობის შემდეგ ორგანიზმის ტონუსის გაზრდა, ნერვულ-ფსიქიკური სფეროს გაჯანსაღება.

მთავარი მიზანი კი გახლავთ ბავშვის შეგუება ნორმალურ, ყოველდღიურ ფიზიკურ დატვირთვასთან, მისი ფილტვებისა და, საზოგადოდ, ორგანიზმის შესაძლებლობების გაზრდა. თუნდაც ბავშვი ხშირად ავადმყოფობდეს, ნუ ეცდებით, იგი ფიზიკურ დატვირთვას მოარიდოთ. უმოძრაობა ორგანიზმს დაასუსტებს და მდგომარეობას უფრო მეტად დაამძიმებს.