თინათინ ქორიძე

როგორ ავაცილოთ ბავშვს თავიდან შემაწუხებელი ხველა? ამის შესახებ პედიატრი მაკა შარაშენიძე გვესაუბრება.

- ქალბატონო მაკა, გვესაუბრეთ ხველაზე.

- გაციება სხვადასხვანაირად ვლინდება, მაგრამ არსებობს საერთო ნიშნებიც, რომელთა მიხედვით მისი ამოცნობა ადვილია:

• შემცივნება და ტემპერატურის მომატება;
• ცემინება და სურდო;
• ზოგადი სისუსტე და სახსრების ტკივილი;
• ხველა.

ხველა ორგანიზმის რთული დამცველობითი რეაქციაა. იგი სასუნთქი გზების, კერძოდ, მათი მგრძნობიარე რეცეპტორ-უჯრედების გაღიზიანების შედეგად წარმოიშობა. ეს რეცეპტორები განლაგებულია ხახის, ხორხის, ტრაქეის, ბრონქების ლორწოვან გარსებზე, გამღიზიანებლის როლი კი შეიძლება შეასრულოს აქროლადმა ქიმიურმა ნივთიერებამ, მშრალმა ჰაერმა, მტვერმა...

სავსებით ჯანმრთელმა ბავშვმა დღეში შესაძლოა რამდენიმეჯერ წამოახველოს. ამან არ უნდა შეგვაშინოს - ასეთი ხველა მხოლოდ ყელის ჩაწმენდას ემსახურება. ხველის დროს სასუნთქ გზებში საგრძნობლად იმატებს ჰაერის წნევა და ამოსუთქვისას წარმოიქმნება ჰაერის ნაკადი, რომელიც გამოაძევებს დაგროვილ ნახველს (მასთან ერთად კი ბაქტერიებს, ვირუსებს), მტვრის ნაწილაკებს, მცირე ზომის უცხო სხეულებს და სხვა. ამიტომ ყოველთვის როდია სასურველი ხველის დათრგუნვა - იგი, გარდა იმისა, რომ დაავადების ნიშანია, გამღიზიანებელთან ბრძოლის ერთ-ერთ საშუალებასაც წარმოადგენს.

- რას უნდა ნიშავდეს ხველის გახანგრძლივება?

- გახანგრძლივებული ხველა, ჩვეულებრივ, თან სდევს ჰაერწვეთოვანი გზით გადამდებ ინფექციას. ხველა წარმოიშობა ინფექციის როგორც ზედა (ცხვირი, ხახა, ხორხი), ისე ქვედა (ტრაქეა, ბრონქები, ფილტვები) სასუნთქ გზებში ლოკალიზაციის დროს.

ხველა შეიძლება იყოს მშრალიც და სველიც, ანუ თან სდევდეს ნახველის გამოყოფა.

მშრალი ხველა წარმოიშობა ლარინგიტის, ფარინგიტის, ტრაქეიტის, ბრონქული ასთმის, ასთმური ბრონქიტის, ყივანახველის დროს.

სველი ხველა შესაძლოა იყოს რინოფარინგიტის (ცხვირ-ხახის არეში მიმდინარე ანთებითი პროცესის) ნიშანი. ამ დროს წარმოქმნილი ლორწო ჩაედინება ხახაში, აღიზიანებს სასუნთქ გზებს და იწვევს ხველას. ნახველი შეიძლება წარმოიქმნას ბრონქებში ბრონქიტისა და პნევმონიის დროს და ესეც სველ ხველას განაპირობებს. ხშირად ხველა ფილტვებში მიმდინარე ანთებითი პროცესის (პნევმონიის) ნიშანია.

- როდის უნდა გამოვიძახოთ ექიმი?

- ექიმის გამოძახება აუცილებელია, თუ:

1. რამდენიმე დღეა, მოიმატა ტემპერატურამ (38 გრადუსზე მეტად);
2. სუნთქვის სიხშირე 2 თვემდე ასაკის ბავშვებისთვის წუთში 60-ზე მეტია, 12 თვემდე - 50-ზე მეტი, 1 წელს გადაცილებული პატარებისთვის კი 40-ზე მეტი;
3. ბავშვი პირს არ აკარებს საკვებს;
4. სუნთქვის დროს უჩივის ტკივილს მკერდის არეში.

განსაკუთრებული ყურადღებაა საჭირო, თუ ხველა რამდენიმე კვირა ან თვე გაგრძელდა. თუ შეამჩნიეთ, რომ უკვე რამდენიმე თვეა, ბავშვი წამოახველებს აქტიური მოძრაობის, თამაშის დროს ან დილაობით, გაღვიძებისას, აუცილებლად მიმართეთ ექიმს - ეს შესაძლოა რომელიმე ქრონიკული დაავადების მანიშნებელი იყოს, მათ შორის - ბრონქიტისა, ქრონიკული პნევმონიისა, ბრონქული ასთმისა და ტუბერკულოზისაც კი. ხანგრლივი ხველა მძიმედ აისახება ბავშვის მდგომარეობაზე: პატარას უტყდება ძილი, მუდმივად გაღიზიანებულია, ჭირვეულობს, ჰიპოქსიის (ჟანგბადის ნაკლებობის) გამო სტკივა თავი, ეუფლება ასთენია (ზოგადი სისუსტე).

- მშრალ ხველას არცთუ იშვიათად თან სდევს კრუპი. ამის თაობაზე რას გვეტყვით?

- მცირე ასაკის ბავშვებს განსაკუთრებულ საფრთხეს უქადის ხორხის შევიწროებასთან შერწყმული მშრალი ხველა. სახმო იოგები პატარებს უფრო ახლო-ახლო აქვთ, ვიდრე მოზრდილებს, ამიტომ მცირედი შეშუპება და ანთებაც კი იწვევს ხორხის სანათურის შევიწროებას, აბრკოლებს ჰაერს და აძნელებს სუთქვას.

კრუპის ნიშნებია:

• უხეში, მყეფავი ხასიათის მშრალი ხველა;
• ხმის ჩახლეჩა;
• მზარდი ქოშინი.

კრუპის დროს არსებობს მოხრჩობის საფრთხე, ამიტომ მისი ნიშნების შემჩნევისთანავე საჭიროა პროფესიული სამედიცინო ჩარევა. თუ პატარა დღისით თავს კარგად გრძნობდა, ღამით კი მდგომარეობა გაუუარესდა და თავი იჩინა კრუპის ნიშნებმა, უნდა გამოიძახოთ სასწრაფო დახმარება, მაგრამ მის მოსვლამდე პანიკას ნუ აჰყვებით - სწორედ ამ დროს სჭირდება პატარას თქვენი დახმარება.

სულ უბრალო პროცედურას შეუძლია პატარას მდგომარეობა შესამჩნევად შეუმსუბუქოს:

• გაანიავეთ ოთახი, შემოუშვით სუფთა ჰაერი.
• ასუნთქეთ ბავშვს ტენიანი ჰაერი: შეიყვანეთ სააბაზანოში და მოუშვით ცხელი წყალი; ორთქლი სწრაფად დაატენიანებს ოთახს.
• აბაზანაში შეგიძლიათ ჩაატაროთ მეორე პროცედურაც, მაგალითად, გაუკეთოთ ბავშვს ფეხის თბილი აბაზანა. წყლის ტემპერატურა 38-39 გრადუსი უნდა იყოს. როდესაც კანი გაუვარდისფრდება, გაუმშრალეთ ფეხები და ამოაცვით თბილი წინდები.

- როცა ბავშვს მშრალი ხველა აქვს, როგორ მოვიქცეთ, რომ მდგომარეობა არ გაურთულდეს?

- თუ ბავშვი უკვე გასინჯა პედიატრმა და მის დანიშნულებას ასრულებთ, შეგიძლიათ, ამასთან ერთად, პატარას ძილისწინ ორთქლის ინჰალაციები გაუკეთოთ. დაიხსომეთ: საჭიროა არა თვით ხველის დათრგუნვა, არამედ მისი მიზეზის აღმოფხვრა. ხველის შესამსუბუქებლად კი, თუ ბავშვი ალერგიული არ არის, შეგიძლიათ გამოიყენოთ ამოსახველებელი და ნახველის გამათხიერებელი (მუკოლიზური) ბალახების ნახარში. უმჯობესია ნახარში ერთი სახეობის ბალახისგან მოამზადოთ, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოთ ალერგიული რეაქციის რისკი.

• ხალხური მედიცინა გვირჩევს

ამოსახველებელი საშუალება

აიღეთ 2 სუფრის კოვზი ქრისტესისხლას ფოთოლი, დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 1 საათი, გადაწურეთ. ასვით ბავშვს ჩაის ნაცვლად. შეიძლება დაატკბოთ თაფლით.

ანთების საწინააღმდეგო საშუალება

აიღეთ 2 ჩაის კოვზი ევკალიპტის ფოთოლი, 15 წვეთი მენთოლის სპირტი, 1 ჩაის კოვზი მენთოლ-პიხტის ზეთი. სამივე კომპონენტი ერთად ჩაუშვით ადუღებული წყლით სავსე ქვაბში. ასუნთქეთ ბავშვს ორთქლი 5 წუთის განმავლობაში. უმჯობესია, ეს პროცედურა ძილის წინ ჩაატაროთ. თუ ბავშვს აქვს გახანგრძლივებული, შემაწუხებელი ხველა, აუცილებლად აჩვენეთ ექიმს. მხოლოდ მას შეუძლია დაადგინოს ხველის მიზეზი და დაუნიშნოს პატარას შესაბამისი მკურნალობა.

ხალხური რეცეპტები შეგიძლიათ მხოლოდ დამხმარე საშუალებად გამოიყენოთ ძირითად მკურნალობასთან ერთად. თვითმკურნალობა მხოლოდ წაშლის დაავადების ძირითად სურათს, გაართულებს დიაგნოზის დასმას და გაახანგრძლივებს მკურნალობას.