სისტემური დაავადებები
ან ორგანოთა სისტემას, არამედ ერთდროულად რამდენიმე მათგანს, ზოგჯერ კი მთელ ორგანიზმს აზიანებს. შემაერთებელი ქსოვილის დიფუზური დაზიანებით მიმდინარე სისტემური დაავადებებია:
შემაერთებელი ქსოვილი
შემაერთებელ ქსოვილს ადამიანის ორგანიზმში შეუცვლელი როლი აკისრია - მის გარეშე წარმოუდგენელია ძვლების, ხრტილების, სისხლძარღვებისა და სისხლის ნორმალური განვითარება და ფუნქციობა. შემაერთებელი ქსოვილი ძლიერ აქტიური ფიზიოლოგიური სისტემაა, რომელიც ორგანიზმის შინაგან გარემოს განსაზღვრავს. ეს ქსოვილი უჯრედებისა და უჯრედშორისი მატრიქსისგან შედგება. მისი უჯრედოვანი ელემენტებია ფიბრობლასტები, რომლებიც რამდენიმე სახეობად - ქონდრობლასტებად, ოსტეობლასტებად, სინოვიციტებად, მაკროფაგებად და ლიმფოციტებად იყოფა.
უჯრედშორისი მატრიქსი საგრძნობლად აღემატება უჯრედოვან ელემენტთა მასას. იგი შედგება კოლაგენური, რეტიკულური, ელასტიკური ბოჭკოებისა და ძირითადი ნივთიერებისგან. ამიტომ იყო, რომ შემაერთებელი ქსოვილის დიფუზური დაზიანებით მიმდინარე დაავადებებს ხშირად კოლაგენოზებს უწოდებდნენ. ამჟამად ამ პათოლოგიებს შემაერთებელი ქსოვილის დიფუზური დაზიანებით მიმდინარე სისტემურ დაავადებებად იხსენიებენ.
აუტოიმუნური მექანიზმი
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
სისტემურ დაავადებებს ხშირად აუტოიმუნურ დაავადებებსაც უწოდებენ, ვინაიდან ისინი აუტოიმუნური მექანიზმით ვითარდება. აუტოიმუნური მექანიზმის არსი ასეთია: განსაზღვრულ შინაგან და გარეგან ფაქტორთა გავლენით ადამიანის იმუნური სისტემა საკუთარ ქსოვილებს უცხოებად აღიქვამს და მათთან ბრძოლას იწყებს, რასაც მოჰყვება კიდეც მთელი სისტემების და ზოგჯერ მთელი ორგანიზმის დაზიანება.
იმუნური სისტემის მომწიფებისას, რომელიც დაბადებიდან დაახლოებით 13-15 წლამდე გრძელდება, იმუნური სისტემის უჯრედები - ლიმფოციტები ერთგვარ სწავლებას გადიან თიმუსსა და ლიმფურ კვანძებში. ამასთანავე, ლიმფოციტების ყოველი სახეობა განსაზღვრული ტიპის უცხო სხეულების ამოცნობის უნარს იძენს, რათა შემდეგ უშუალოდ მათ ებრძოლოს.
ჩვეულებრივ, იმუნური სისტემა აკონტროლებს ლიმფოციტების მიერ უცხო ცილების განადგურების პროცესს, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც იგი ამ პროცესზე კონტროლს კარგავს; ლიმფოციტები იწყებენ საკუთარი ცილების განადგურებას, იმუნური სისტემა კი მათ შეჩერებას ვეღარ ახერხებს. როდესაც ლიმფოციტების ნაწილი ორგანიზმის საკუთარ ცილებს უცხოებად აღიქვამს, ბუნებრივია, მათ საწინააღმდეგოდ ანტისხეულების გამომუშავებას იწყებს. სისხლში ამ ანტისხეულების ცირკულაცია ანთებით რეაქციას იწვევს, განსაკუთრებით - სისხლძარღვთა კალაპოტში, თირკმელებსა და სისხლძარღვებში, და ამ ორგანოთა სისტემების დაზიანებისთვის დამახასიათებელი ნიშნებიც იჩენს თავს.
სისტემური დაავადებების მიზეზები
აღწერილ მოვლენათა ზუსტი მექანიზმი დაუდგენელია, მაგრამ ცნობილია ამ მექანიზმის გამშვები, მაპროვოცირებელი გარეგანი და შინაგანი ფაქტორები.
გარეგანი ფაქტორებია:
- ინფექციური დაავადებების გამომწვევები ან განსაზღვრულ არახელსაყრელ ფაქტორთა ორგანიზმზე ზემოქმედება, მაგალითად, ულტრაიისფერი და მაიონიზებელი გამოსხივება;
- ჯვარედინი იმუნიტეტის განვითარება - ეს მაშინ ხდება, როდესაც ინფექციური დაავადების გამომწვევი "მსგავსია" ორგანიზმის უჯრედებისა. შედეგად იმუნური სისტემა ერთდროულად აზიანებს როგორც მიკრობს, ისე საკუთარ ქსოვილებს.
შინაგანი ფაქტორებია:
- უპირველეს ყოვლისა გენური მუტაციები, რომლებიც ერთი თაობიდან მეორეს მემკვიდრეობით გადაეცემა.
ერთი სახის მუტაციებით იცვლება ორგანოს ან ქსოვილის ანტიგენური სტრუქტურა, რომელიც ლიმფოციტებს ხელს უშლის, განასხვაოს საკუთარი უცხოსგან, მეორე სახის მუტაციების დროს კი ირღვევა იმუნური სისტემის შიდა ბალანსი, რის გამოც იგი კარგავსფ აგრესიულ ლიმფოციტთა მოქმედების შესაჩერებელ ბერკეტებს.
უკანასკნელ ხანს შემაერთებელი ქსოვილის სისტემური დაავადების მექანიზმს აუტოიმუნიტეტის მულტიფაქტორული კონცეფციით ხსნიან, რომლის თანახმადაც დაავადების განვითარება გამოწვეულია ინფექციური, გენეტიკური, ენდოკრინული და შინაგან ფაქტორთა ერთობლიობით, რომლებსაც ააქტიურებს სტრესი, ინფექცია, გადაცივება, ინსოლაცია და ტრავმა, აგრეთვე - ზოგიერთი სასქესო ჰორმონი (ძირითადად - ქალისა), ორსულობა და აბორტები. გარეგანი ფაქტორები უმეტესად ან ამწვავებენ ფარულად მიმდინარე დაავადებას, ან გამშვებ მექანიზმად იქცევიან გენეტიკური განწყობის ფონზე.
