ჯანსაღი კვება და დროის დეფიციტი - მკურნალი.გე

ნანა კალანდაძე

ისეთ საკვებს მიანიჭოს უპირატესობა, რომლის მომზადებაც ნაკლებ დროს მოითხოვს. ესენია: ნახევარფაბრიკატები, სოსისები, ცივი სადილები და მათი მსგავსი პროდუქტები.

ბოლო ხანს დიდი სისწრაფითა და რაოდენობით იხსნება ე.წ. “საოჯახო სამზარეულოები”, რომლებიც უამრავ მზა პროდუქტს სთავაზობენ მომხმარებელს. თუმცა მზა და სწრაფი კვება დიდ სიფრთხილეს მოითხოვს, მით უმეტეს, პროდუქტების შემადგენლობაში სხვადასხვა სახეობის ხორცი შედის.

ბისმარკს უთქვამს, რომ მან, ვისაც უყვარს კარგი ძეხვი და კარგი პოლიტიკა, არ უნდა იცოდეს, რისგან კეთდება ან ერთი, ან მეორე. ჩვენს დროში ძეხვის ან სოსისის შემადგენლობის დამალვა შეუძლებელია, რადგან ამისთვის არსებობს ჯარიმა. დასახელება და სავაჭრო დამღა კი თვითონვე შეიცავს საკმაოდ ვრცელ ინფორმაციას პროდუქტის მომზადების წესისა და ხარისხის შესახებ.

სოსისი ინტერნაციონალური პროდუქტია. მისი მრავალი სახეობა არსებობს. რეცეპტი უმთავრესად მისი წარმოების ადგილზეა დამოკიდებული. ახალ ფრანგულ სოსისს წინასწარ ხარშავენ. იტალია ამაყობს უმი ხორცისგან გამოყვანილი ქონით...

• ბავარიის სიმბოლო

არც ისე ხშირად ხდება, რომ კულინარიულ შედევრს თავისი დაბადების დღე და ადგილი ჰქონდეს და ცნობილი იყოს მისი შემქმნელის სახელიც. ბავარიულ თეთრ სოსისთან დაკავშირებით სწორედ ასე მოხდა.

1857 წელს მიუნხენის ცენტრში ადგილობრივი ლუდხანის მფლობელმა მოზერ ზეპმა თავის მომხმარებლებს ახალი სოსისი შესთავაზა, უფრო სწორად, სარდელი. კულინარიულ-გასტრონომიულ სამყაროში ის გამორჩეულია წარმოებისა და მოხმარების ზუსტად აღწერილი რიტუალით: მოხარშულ ხორცს ხელით ბეგვავენ ხის ჩაქუჩებით საჭირო კონსისტენციამდე. წვრილად დაჭრილი ოხრახუში არა მხოლოდ შესანიშნავ გემოს აძლევს სოსისს, არამედ მადის აღმძვრელ შესახედაობასაც სძენს. ფარშის შემადგენლობაში ასევე შედის: ლიმონის ცედრა, ხახვი, თეთრი წიწაკა, მარილი.

თეთრ მიუნხენურ სოსისს მიირთმევენ მარილიან კრეკერებთან ერთად, ამატებენ მდოგვს და აყოლებენ ლუდს. არსებობის მრავალი წლის განმავლობაში თეთრ მიუნხენურ სოსისს მიუძღვნეს ზღვა სტატია, ინტერვიუ, ისტორიული თუ ყოფითი ანეკდოტი. არსებობს მისი 100 წლის იუბილესთვის შექმნილი ჰიმნი, სპეციალური კონგრესებიც კი იმართება. 2057 წელს კი სოსისის მეორე ასწლოვან იუბილეს გადაიხდიან.

• ცხელი ძაღლი

სოსისის ფუნთუშაში ჩადების, მასზე მდოგვის ან მაიონეზის მოსხმის იდეა სენტლუისელ მეხორცეს მოუვიდა, რომელმაც თავისი გამოგონებისთვის ნებართვა 1880 წელს მიიღო. მანვე შექმნა მსოფლიოში ცნობილი ჰოთ-დოგიც ყოველგვარი სპეციალური მოწყობილობის გამოუყენებლად. ჰოთ-დოგს აყოლებენ ნებისმიერ სასმელს, გარდა ღვინისა. ამ გამოგონებამ შესაძლოა ბევრი გააღიმა კიდეც, მაგრამ მან ბიძგი მისცა სწრაფი კვების უზარმაზარი ქსელის განვითარებას. ეს არის მარტივი და მოხერხებული საკვები, რომელიც სუფრასთან დაჯდომასაც კი არ მოითხოვს. ის შეიძლება მიირთვათ ქუჩაში ან მანქანაში მოძრაობის დროს. მისი საშუალებით შეგიძლიათ სწრაფად და იაფად წაიხემსოთ. ამას ამერიკელები ნაციონალურ მიღწევად მიიჩნევენ.

• ჩვეულებრივი სოსისი

სოსისს ფართოდ მოიხმარენ ჩვენშიც. უდროობისას ბევრი დიასახლისისთვის ის მოხერხებული გამოსავალია, ოღონდ კარგად უნდა ვიცოდეთ, რას ვყიდულობთ და მივირთმევთ. სოსისები შეიძლება დავყოთ სამ ჯგუფად.

პირველი ახალი სოსისია, რომელსაც ყოველთვის სჭირდება მომზადება - მოხარშვა ან შეწვა.

მეორეა შებოლილი სოსისი, რომელიც დიდხანს ინახება.

მესამე ჯგუფს ეკუთვნის მზა და ნახევრად მზა სოსისი, რომელიც შეიძლება მივირთვათ როგორც ცივად, ასევე შეცხელებულიც. ის ჰერმეტულად შეფუთული იყიდება.

სოსისის მომზადება ძნელი არ არის: გარეთა საფარველს ავსებენ უმი ფარშით და რამდენიმე საათის განმავლობაში ხარშავენ. თუ ამის შემდეგ მიღებულ ნახევარფაბრიკატს კიდევ მოხარშავენ, მიიღება მოხარშულ-შებოლილი სოსისი ან სარდელი. პიკანტური გემოსთვის ფარშს ამატებენ მუსკატის კაკალს, წიწაკას, ზეთისხილს ან სხვა სანელებელს. მომზადების ტექნოლოგიით სოსისი მოხარშული ძეხვისგან არ განსხვავდება, განსხვავება მხოლოდ ზომაშია.

სოსისი შეიძლება იყოს ღორის, საქონლის, ქათმის, ხახვიანი, ყველიანი... წინათ მას თევზისგანაც ამზადებდნენ.

დღევანდელი სოსისების ფარში ხორცთან ერთად მრავალრიცხოვან კვებით დანამატსაც შეიცავს. მაგალითად, მანანას, ბრინჯის ბურღულს, სოიის ცილას, სისხლის პრეპარატებს...

სოიის ცილა ზრდის პროდუქტის კვებით ღირებულებას, ხელს უშლის კიბოს უჯრედების განვითარებას, ამცირებენ ქოლესტერინის რაოდენობას სისხლში.

სოსისის მომზადება შინაც შეიძლება, მაგრამ აუცილებლად უნდა დავიცვათ ტექნოლოგიური წესები.

• სოსისის სამოსი

სოსისებს ამზადებენ როგორც ნატურალური, ისე ხელოვნური გარსით. ბუნებრივი გამოჰყავთ ნაწლავებისგან კვამლისა და ცხელი ჰაერის ზემოქმედებით, რაც უზრუნველყოფს გარსის სიმტკიცეს და იცავს შიგთავსს მიკროორგანიზმების ზემოქმედებისგან. ასეთ “სამოსში” ახვევენ მონადირულ ძეხვს, პრაღულ ძეხვს...

ხელოვნური გარსი მზადდება პოლიამიდისგან, ცილოვანი, ცელულოზის და სხვა მასალისგან. ნატურალური ცილა საფარველისთვის მიიღება მსხვილფეხა რქოსანი საქონლის ტყავის შუა გენისგან. მისი ბოჭკოვანი აგებულება მტკიცე ბადეს ქმნის და მექანიკურ სიმტკიცეს უზრუნველყოფს. ცელულოზის საფარველი კიდევ უფრო მტკიცეა, ვიდრე ცილოვანი, ელასტიკურია და უძლებს მაღალ ტემპერატურულ რეჟიმს, თუმცა მაინც ნაკლებად პოპულარულია.

• მეკობრეთა ვერსია

“მეკობრეები” - ფალსიფიკატორები - საკუთარ პროდუქციას ხშირად დამამზადებელი ფაბრიკის ორიგინალური შეფუთვით უშვებენ. როგორ გავიგოთ, რას ვყიდულობთ - ხარისხიან საფირმო პროდუქტს თუ ყალბს?

ნამდვილი სოსისი ღია ფერისაა (გინახავთ სადმე მკვეთრი წითელი მოხარშული ხორცი?). არაბუნებრივი წითელი მიიღება საღებავის ჰაერთან შეხების შედეგად. ხოლო “ლეგალური” ქარხნული საღებავი პრაქტიკულად არ ჩანს.

• ოქროს სოსისი

შესანიშნავ გერმანულ ქალაქ დიუსელდორფში არის რესტორანი, სადაც შეგიძლიათ მიირთვათ... ოქროს სოსისი. არა, ეს სარეკლამო ფანდი არ გახლავთ - ჩვეულებრივი სოსისები მართლაც არის დაფარული 585 სინჯის ოქროს თხელი ფენით. მენიუს ეს პუნქტი მომხმარებლის ჯანრთელობაზე ზრუნვით აიხსნება. რესტორნის მეპატრონეს გულწრფელად მიაჩნია, რომ ოქრო ძალიან სასარგებლოა ადამიანის ორგანიზმისთვის საზოგადოდ, ხოლო საჭმლის მომნელებელი სისტემისთვის - განსაკუთრებით.

აღმოჩნდა, რომ მენიუში ოქროსა და ვერცხლის ჩართვის ტრადიცია ანტიკური ეპოქიდან მოდის. ძველი ბერძნები სუფრაზე ყოველთვის ძირითადი კერძების გვერდით აწყობდნენ ოქროს ან ვერცხლის სიფრიფანა ფირფიტებს, მათ მიაჩნდათ, რომ ეს სასარგებლო იყო კბილებისა და საჭმლის მონელებისთვის.