ეკა ჭავჭავაძე

მას სინოვიურ სითხეს ვუწოდებთ. სახსარშიდა წნევას სწორედ ეს სითხე ქმნის. როდის იცვლება სახსარშიდა წნევა და რა შეიძლება მოჰყვეს მის ცვლილებას, ამის შესახებ დ. ტატიშვილის სამედიცინო ცენტრის ექიმი რადიოლოგი, მედიცინის დოქტორი თამარ გურგენიძე გვესაუბრება.

• რა რაოდენობის სითხეს შეიცავს სახსარი და რა როლს ასრულებს ეს სითხე სახსრის ფუნქციობაში?

- სახსარშიდა სითხის ფიზიოლოგიური ოდენობა ინდივიდუალურია - ის ადამიანის ასაკზე, ფიზიკურ განვითარებაზე, ფიზიკურ დატვირთვაზეა დამოკიდებული, თუმცა არასოდეს აღემატება 6 მლ-ს. ამ ოდენობის სითხე სახსრის ღრუში სუბატმოსფერული წნევის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. ნორმალურ პირობებში სახსარშიდა წნევა ატმოსფერულზე გაცილებით დაბალია და 0-დან 5-მდე მმ ვწყ სვ-ის ფარგლებში მერყეობს. მოძრაობისა და ფიზიკური დატვირთვის შესაბამისად, ჰიდროსტატიკური წნევა შესაძლოა უფრო მეტადაც დაქვეითდეს.

• რას იწვევს სახსარშიდა სითხის ოდენობის მომატება?

- სახსარშიდა სითხის ოდენობის მომატებისას იმატებს სახსარშიდა წნევაც, მეტადრე - სახსარში მაქსიმალური მოხრითი და გაშლითი მოძრაობების შესრულების დროს. ეს მდგომარეობა სინოვიტის სახელით არის ცნობილი. იგი ტკივილსა და სახსარში მოძრაობის შეზღუდვას განაპირობებს.

სახსარშიდა წნევის მკვეთრმა მატებამ შესაძლოა სასახსრე ჩანთის მთლიანობის დარღვევაც გამოიწვიოს. ამ გართულების თავიდან ასაცილებლად, ასევე - გახანგრძლივებული სინოვიტის შედეგად სასახსრე, ჰიალინური ხრტილის დაზიანების პროცესის შესაჩერებლად, დაბოლოს, სინოვიური სითხის მიკროსკოპიული და ბაქტერიოლოგიური შესწავლის მიზნით რეკომენდებულია ჭარბი სახსარშიდა სითხის ევაკუაცია სახსრის პუნქციის გზით. ხშირად ამ პროცედურის დროს სახსრის ღრუში სამკურნალო მედიკამენტებიც შეჰყავთ, რაც მკურნალობის საკმაოდ ეფექტურ მეთოდად არის მიჩნეული. თუმცა ის აუცილებლად ჩვენებისამებრ უნდა ჩატარდეს, თორემ შესაძლოა, უარყოფითი შედეგი გამოიღოს.

სინოვიტი, როგორც უკვე აღვნიშნე, სახსრის ღრუში ჭარბი, პათოლოგიური სითხის დაგროვებაა, რასაც მრავალი სახსარშიდა თუ სახსარგარეთა მიზეზი აქვს. ეფექტური მკურნალობისთვის სწორედ მიზეზის დადგენაა უმთავრესი.

• სინოვიტი შეიძლება იყოს მწვავეც და ქრონიკულიც. რა განსხვავებაა მათ შორის?

- მწვავე სინოვიტის დროს ანთებითი პროცესი განსაკუთრებული სიმწვავით მიმდინარეობს. მას ახასიათებს ჭარბი სახსარშიდა გამონაჟონი - სახსრის მკვეთრი შესივება, სახსრის არეში წვისა და სიმხურვალის შეგრძნება, რასაც ზოგჯერ კანის სიწითლეც ახლავს თან. განსაკუთრებით საყურადღებოა, როდესაც ამ სიმპტომებს სხეულის ტემპერატურის მომატება და სისხლის ცვლილებები, კერძოდ, ლეიკოციტოზი და ედსის მნიშვნელოვანი მომატება ერთვის - ეს ცვლილებები ანთებითი პროცესის ბაქტერიულ ბუნებაზე მიგვანიშნებს და მეტად საშიშია ორგანიზმისთვის.

ბაქტერიული სინოვიტი პირველივე საათებიდან აზიანებს ძვლოვან და ხრტილოვან სტრუქტურებს, ამიტომ დროულ დიაგნოსტიკას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ნორმალური სახსრის შესანარჩუნებლად.

არსებობს რევმატოლოგიური პათოლოგიების მთელი წყება: რევმატოიდული ართრიტი, ე.წ. კრისტალ-დეპოზიტური ართროპათიები (პოდაგრა და ქონდროკალცინოზი), ფსორიაზული ართრიტი, სისტემური დაავადებების თანმხლები ართროპათიები, - რომლებიც სინოვიტის განსაკუთრებით მწვავე მიმდინარეობით გამოირჩევა.

ქრონიკული სინოვიტი უფრო დუნედ მიმდინარეობს, თუმცა დროდადრო მასაც ახასიათებს გამწვავება. რემისიის დროს, ანუ სიმშვიდის პერიოდში, ის ნაკლებშემაწუხებელია, მიუხედავად იმისა, რომ სახსრის დაზიანების ხარისხი უფრო მაღალია. ასეთ სინოვიტებს თან ახლავს სასახსრე ზედაპირების როგორც ძვლოვანი, ისე ხრტილოვანი დაზიანებები, რითაც განისაზღვრება ართროზის ხარისხი.

რაც უფრო ხანდაზმული და მიშვებულია ეს პათოლოგია, მით უფრო მაღალი ხარისხისაა ოსტეოართროზი და შეუქცევადია პროცესი, თუმცა სითხოვანი კომპონენტი მწვავე ფორმებზე ნაკლებად არის გამოხატული.

სინოვიური გარსის გასქელების ხარჯზე სახსარშიდა სითხე უფრო და უფრო სქელდება, იმატებს მისი სიბლანტე და ევაკუაცია ფაქტობრივად შეუძლებელი ხდება.

ხშირად გვხვდება ტრავმული სინოვიტი. მას სისხლიანი გამონაჟონი ახასიათებს, რის გამოც ჰემორაგიულ სინოვიტსაც უწოდებენ.

ტრავმული დაზიანებისას დროულ დიაგნოსტიკასა და მკურნალობას დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან საშუალებას გვაძლევს, თავიდან ავიცილოთ სახსრის ქრონიკული დამანგრეველი პროცესები.

სასურველია, მკითხველმა იცოდეს, რომ სახსარში განვითარებული პათოლოგიების დიაგნოსტიკის უმნიშვნელოვანესი მეთოდია სახსრებისა და ახლომდებარე რბილი ქსოვილების ულტრაბგერითი კვლევა - ართროსონოგრაფია.

კვლევის ეს ახალი, ეფექტური და ხელმისაწვდომი მეთოდი ზემოთ ჩამოთვლილი სახსარშიდა და სახსარგარეთა მიზეზების დიფერენცირებასა და სახსარში განვითარებული პათოლოგიური პროცესების შეფასებაში გვეხმარება, რითაც საგრძნობლად ზრდის მკურნალობის ეფექტს.

• რამდენადაც ვიცი, სინოვიური სითხის ცვლილებები არასახსარშიდა მიზეზებით გამოწვეული სინოვიტებისთვისაც არის დამახასიათებელი...

- არსებობს სახსროვანი პათოლოგიების საკმაოდ დიდი ჯგუფი, რომელიც არასახსარშიდა მიზეზებით არის განპირობებული და საკმაოდ რთული სადიაგნოზოა. მათ რეაქტიულ, მეორეულ სინოვიტებს უწოდებენ. მათ რიცხვს მიეკუთვნება ქლამიდიური გენეზის სინოვიტი, ჰორმონული გენეზის სინოვიტი და ნეიროგენული, “რადიკულიტური” სინოვიტი, რომელიც ბოლო ხანხ მეტად გახშირდა. ეს პათოლოგია უმეტესად დაკავშირებულია ბრტყელტერფიანობასა და სკოლიოზთან, აგრეთვე - ხერხემლის ტრავმულ დაზიანებებთან (დისკოს პროთრუზიებთან, თიაქრებთან). მას იწვევს არასწორი სტატიკური დატვირთვა და სახსარზე მოქმედი მექანიკური ფაქტორები: სინოვიური გარსის გაღიზიანება, კუნთოვანი, მყესოვან-იოგოვანი აპარატის გადაძაბვა, ძვლოვან ქსოვილებში მიკროცირკულაციისა და ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა, რის შედეგადაც სახსრის ქსოვილებში გროვდება სხვადასხვა ნივთიერება, რომლებიც აღიზიანებს ტკივილის რეცეპტორებს და სახსრებში მეორეულ ანთებით და დეგენერაციულ-დისტროფიულ ცვლილებებს იწვევს.

სახსარგარეთა მიზეზით აღმოცენებული პათოლოგიის ზუსტი მიზეზის დადგენა აუცილებელია ეფექტური მკურნალობისთვის, რადგან ასეთი პათოლოგიების დროს სახსარშიდა ინექციების კეთება უსაფუძვლო და უშედეგოა.