როცა სისხლძარღვი ვიწროვდება
ამ და სხვა კითხვებით სამედიცინო უნივერსიტეტის კლინიკას ვეწვიეთ. გვესაუბრება თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის შინაგანი მედიცინის #1 დეპარტამენტის სრული პროფესორი, საქართველოს მედიცინის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი ნოდარ ემუხვარი.
- რა იწვევს გულის გვირგვინოვანი (კორონარული) სისხლძარღვების შევიწროებას?
- გულის გვირგვინოვანი ანუ კორონარული სისხლძარღვების შევიწროება ათიდან დაახლოებით 9 შემთხვევაში მათ ათეროსკლეროზულ დაზიანებას უკავშირდება. ათეროსკლეროზი იწვევს გვირგვინოვან სისხლძარღვებში ათეროსკლეროზული ფოლაქის ფორმირებას, მის კალციფიცირებას, დაწყლულებას და თრომბის წარმოქმნას. რიგ შემთხვევაში შესაძლებელია თრომბით სისხლძარღვის სანათურის სრული დახშობა.
გარდა ათეროსკლეროზისა, იშვიათად შესაძლოა სისხლძარღვი სპაზმის გამოც შევიწროვდეს. სპაზმი ზოგჯერ იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ანგიოგრაფიული გამოკვლევით გვაძლევს სისხლძარღვის შევიწროებისათვის დამახასიათებელ სურათს, თუმცა კორონარის ათეროსკლეროზული შევიწროებისაგან განსხვავებით, ის ნიტროგლიცერინით იხსნება - აღნიშნული პრეპარატის ზემოქმედებით სისხლძარღვის სანათური კვლავ ნორმას უბრუნდება.
აღსანიშნავია, რომ დღეს კორონარული სისხლძარღვების ათეროსკლეროზული დაზიანება საკმაოდ გაახალგაზრდავდა, თუმცა მისი შემთხვევების სიხშირე ასაკთან ერთან კიდევ უფრო იმატებს.
- ვის აქვს ათეროსკლეროზის აღმოცენების მაღალი რისკი?
- ათეროსკლეროზის, ისევე როგორც მრავალი სხვა პათოლოგიური პროცესის აღმოცენების თვალსაზრისით განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ეგრეთ წოდებული რისკ-ფაქტორების ზემოქმედებას. განასხვავებენ ათეროსკლეროზის მოდიფიცირებად და არამოდიფიცირებად რისკ-ფაქტორებს.
მოდიფიცირებად რისკ-ფაქტორთა შორის უნდა დავასახელოთ ისეთი გარეგანი ფაქტორები, როგორებიცაა თამბაქოს წევა, ცხოვრების უმოძრაო წესი - ფიზიკური აქტივობის დაქვეითება, კვების რეჟიმი, სიმსუქნე (ალიმენტური - მაღალკალორიული საკვების ჭარბი მიღებით გამოწვეული ან ენდოკრინული - დაკავშირებული ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებებთან, შაქრიან დიაბეტთან), ალკოჰოლის ჭარბი მიღება, სტრესი, განსაკუთრებით კი ხანგრძლივად გადაუჭრელი პრობლემები, რაც მუდმივი სტრესის მიზეზია.
გარდა ამისა, ათეროსკლეროზის რისკ-ფაქტორებია მაღალი არტერიული წნევა, შაქრიანი დიაბეტი და დისლიპიდემია.
ჩამოთვლილ რისკ-ფაქტორებზე შეგვიძლია ვიმოქმედოთ, მოვახდინოთ მათი მოდიფიცირება ცხოვრების წესის ცვლილებით და სათანადო მედიკამენტური მკურნალობით.
როგორც აღვნიშნეთ, ათეროსკლეროზის აღმოცენებას ამასთან ერთად ხელს უწყობს არამოდიფიცირებადი რისკ-ფაქტორებიც. ჩვენ არ გვაქვს მათზე ზემოქმედების, მათი შეცვლის - მოდიფიცირების საშუალება. ეს ფაქტორებია ასაკი, სქესი და გენეტიკა.
დადგენილია, რომ ასაკთან ერთად სისხლძარღვთა ათეროსკლეროზული შევიწროების რისკი იმატებს. მამაკაცებში ათეროსკლეროზის რისკი მეტია, ვიდრე ქალებში მენოპაუზამდე.
- რა ცვლილებებს იწვევს გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების შევიწროება?
- გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების ათეროსკლეროზული შევიწროება გულის იშემიური დაავადების საფუძველია. იშემია ნიშნავს ამა თუ იმ მიზეზით სისხლის მიწოდების შეფერხებით გამოწვეულ ქსოვილოვან ჰიპოქსიას (ჟანგბადის ნაკლებობას). გულის კუნთის იშემიას საფუძვლად უდევს გულის მუშაობასა და ჟანგბადით მის მომარაგებას შორის არსებული დისბალანსი. გულის მოთხოვნილება ჟანგბადზე განსაკუთრებით მაღალია ფიზიკური დატვირთვის დროს. სწორედ ამ პირობებში ვლინდება ხშირად გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების შევიწროებისათვის დამახასიათებელი სიმპტომები.
- როგორ ვლინდება კლინიკურად გვირგვინოვანი სისხლძარღვების შევიწროება, რა უწყობს ხელს დაავადების კლინიკურ მანიფესტაციას?
- გულის იშემიური დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს უეცარი სიკვდილით, მიოკარდიუმის ინფარქტით, სტენოკარდიით, გულის რიტმის დარღვევით, გულის უკმარისობით ან საერთოდ უსიმპტომოდ მიმდინარეობდეს.
სტენოკარდიისთვის ტიპურია მოჭერითი ხასიათის ტკივილი მკერდის ძვლის უკან, რაც ხშირად ფიზიკურ დატვირთვას უკავშირდება. შევიწროებული კორონარული არტერიები ვერ უზრუნველყოფენ გულს სათანადო რაოდენობის ჟანგბადით, მით უფრო - ფიზიკური დატვირთვისას, როცა გულის შეკუმშვათა სიხშირე მკვეთრად იზრდება. ტკვილის მაპროვოცირებელი ფაქტორი შეიძლება იყოს ფსიქოემოციური სტრესიც.
ტიპურ შემთხვევებში ტკივილი რამდენიმე წუთში გაივლის ფიზიკური აქტივობის შეწყვეტის შემდეგ. სტენოკარდიის ამ სახეს დაძაბვის სტენოკარდიას უწოდებენ. გარდა ამისა, არსებობს მოსვენების სტენოკარდიაც, რომლის დროსაც ტკივილი აღმოცენდება ფიზიკური დატვირთვის გარეშე, მოსვენებისას, რაც პროგნოზულად უფრო მძიმე მდგომარეობაა. რიგ შემთხვევაში გულის იშემიური დაავადება ვლინდება ქოშინით, რაც სტენოკარდიის ეკვივალენტია. გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვის სრული დახშობისას ვითარდება მიოკარდიუმის ინფარქტი.
- როგორია კვლევის ტაქტიკა სტენოკარდიის შემთხვევაში?
- უნდა აღვნიშნოთ, რომ თანამედროვე შესაძლებლობების წყალობით აბსოლუტურად შეიცვალა სადიაგნოზო ტაქტიკა გულის იშემიური დაავადების დროს. კვლევის მიზანია, გამოვავლინოთ დისბალანსი გულის კუნთისათვის გვირგვინოვანი სისხლძარღვებით სისხლის მიწოდებასა და მოხმარებას შორის. რასაკვირველია, ტარდება ელექტროკარდიოგრაფია, მაგრამ ხშირად ის არ გვაძლევს დიაგნოსტიკის საშუალებას, ვინაიდან იმ შემთხვევაში, როცა პაციენტს არ აქვს ტკივილი, შესაძლოა ელექტროკარდიოგრაფიული ცვლილებები არ გამოვლინდეს. სწორედ ეს გახდა საფუძველი დატვირთვის ტესტების შემუშავებისა. მათ დატვირთვის სტრესტესტებს უწოდებენ. ამ მიზნით ტარდება ტესტი ველოერგომეტრით, ტრედმილით ან დატვირთვის ტესტი საყლაპავიდან.
ველოერგომეტრიის შემთხვევაში პაციენტი სპეციალურ ტრენაჟორზე გარკვეულ სიჩქარეს ავითარებს. ტრედმილი არის გარკვეული სიჩქარით მოძრავი ბილიკი, რომელზეც პაციენტი "დადის".
ფიზიკური დატვირთვის პროცესში ხდება ელექტროკარდიოგრამის ჩაწერა, რაც საშუალებას გვაძლევს, დავადგინოთ იშემიური ცვლილებების არსებობა.
სტრესტესტი საყლაპავიდან არის დატვირთვის ტესტი, რომლის დროსაც პაციენტის საყლაპავში სპეციალური წვრილი ელექტროდი თავსდება, ხოლო ელექტრული იმპულსის მეშვეობით ხდება გულის მუშაობის აჩქარება, რაც ზრდის ჟანგბადზე ორგანოს მოთხოვნილებას. ერთდროულად ტარდება ელექტროკარდიოგრაფიული კვლევა, რაც იშემიის გამოვლენის საშუალებას გვაძლევს. დატვირთვის ტესტი საყლაპავიდან კვლევის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი მეთოდია, როცა პაციენტს აქვს მაღალი არტერიული წნევა, სახსრების პათოლოგია, სიმსუქნე, რაც შეუძლებელს ხდის დატვირთვის სხვა ტესტების ჩატარებას. აღნიშნული კვლევა, საზოგადოდ, რეკომენდებულია იშემიის გამოსავლენად მდედრობითი სქესის პაციენტებში.
ვინაიდან ელექტროკარდიოგრაფიულად იშემიისთვის დამახასიათებელი ცვლილებები ხშირად არ ვლინდება, შემუშავებულია მედიკამენტური სტრესტესტებიც. ამ შემთხვევაში პაციენტი იღებს გარკვეულ მედიკამენტს, რომლის მოქმედებითაც იზრდება მიოკარდიუმის მოთხოვნილება ჟანგბადზე.
მნიშვნელოვან ინფორმაციას გვაწვდის ჰოლტერის მონიტორირება. აღნიშნული კვლევისას პაციენტი 24 საათის განმავლობაში ატარებს სპეციალურ მცირე ზომის ხელსაწყოს, რომლის მეშვეობითაც ხდება ელექტროკარდიოგრამის ჩაწერა დღე-ღამის განმავლობაში. მიღებული მონაცემების მიხედვით გვეძლევა საშუალება ვიმსჯელოთ იშემიის არსებობაზე, გამოვავლინოთ გულის რიტმის დარღვევა.
მიოკარდიუმის იშემიისთვის დამახასიათებელი ცვლილებების გამოვლენაში გვეხმარება ექოსკოპიური კვლევაც. ამასთანავე, მისი მეშვეობით საშუალება გვეძლევა დეტალურად შევისწავლოთ გულის სტრუქტურა.
განსაკუთრებით ინფორმაციულია სტრესექოკარდიოგრაფია - დატვირთვის დროს ექოკარდიოსკოპიული ცვლილებების გამოვლენა. დიაგნოზის დასაზუსტებლად და მკურნალობის ტაქტიკის შესარჩევად, ასევე - მძიმე შემთხვევებში და მოსალოდნელი დადებითი შედეგის განსაზღვრისათვის ინფორმაციულია მიოკარდიუმის რადიოიზოტოპური სცინტიგრაფია.
გადამწყვეტი სიტყვა გულის იშემიური დაავადების დიაგნოსტიკისა და, შესაბამისად, გვირგვინოვანი სისხლძარღვების მდგომარეობის შესწავლის თვალსაზრისით სადღეისოდ ინტერვენციულ კარდიოლოგიას ეკუთვნის. კორონაროგრაფია - გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების კონტრასტული კვლევა - დღეს სტენოკარდიისა და მიოკარდიუმის თითქმის ყველა შემთხვევაში ტარდება. ის საშუალებას გვაძლევს, მოვახდინოთ გვირგვინოვანი სისხლძარღვების ვიზუალიზაცია, გამოვავლინოთ მათი შევიწროება ანუ სტენოზირება და დავსახოთ შემდგომი მკურნალობის ტაქტიკა.
- ჩვენი მკითხველების დიდ ნაწილს ალბათ კარგად ახსოვს, რომ მიოკარდიუმის ინფარქტის დიაგნოზი ადრე მკაცრ წოლით რეჟიმს და მხოლოდ გარკვეული მედიკამენტების მიღებას ნიშნავდა. როგორია თანამედროვე შეხედულება ამ თვალსაზრისით, რას გულისხმობს დღეს მიოკარდიუმის ინფარქტის მკურნალობა?
- წლების წინათ მითითება, რომელსაც პაციენტები ხშირად უსიტყვოდ ასრულებდნენ, მართლაც ასეთი იყო. ასეთი შეხედულება კარგა ხანია წარსულს ჩაბარდა. თანამედროვე მიდგომა გულისხმობს პაციენტის აქტიურობას ინფარქტის პირველივე დღიდან. ბუნებრივია, იგულისხმება ფიზიკური დატვირთვის ის დონე, რომელიც არ გამოიწვევს იშემიას.
თანამედროვე ინვაზიური კარდიოლოგიის წყალობით გულის იშემიური დაავადების, კერძოდ, მიოკარდიუმის ინფარქტის მკურნალობის ტაქტიკა მნიშვნელოვნად შეიცვალა. უნდა აღვნიშნოთ, რომ გაიშვიათდა თავად ინფარქტის ჩამოყალიბების შემთხვევებიც. სამედიცინო დაწესებულებაში პაციენტის დროული მიმართვის შემთხვევაში ინვაზიური ჩარევის წყალობით შესაძლებელია თავიდან ავიცილოთ გულის კუნთის ნეკროზის ჩამოყალიბება, პაციენტი 3-4 დღის განმავლობაში ტოვებს კლინიკას, სტაციონარში დაყოვნების ვადა 70%-ით მცირდება.
- რომელი ღონისძიებებით შეიძლება გაიხანგრძლივონ სიცოცხლე იმ პაციენტებმა, რომელთაც გულის იშემიური დაავადება აქვთ?
- უპირველეს ყოვლისა, მნიშვნელოვანია თავიდან ავიცილოთ მოდიფიცირებადი რისკ-ფაქტორების ზემოქმედება. ამ თვალსაზრისით პაციენტი ვალდებულია:
- თავი დაანებოს თამბაქოს წევას. თამბაქოს წევა რჩება გულის იშემიური დაავადების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან რისკფაქტორად. ნიკოტინი იწვევს სისხლძარღვების სპაზმს, დამატებით დატვირთვას უქმნის გულს, თამბაქოს წევისას გამოყოფილი CO ამცირებს სისხლში ჟანგბადის შემცველობას, აზიანებს სისხლძარღვთა ენდოთელიუმს - შიგნითა გარსს. თამბაქოს წევის შეწყვეტა არის გულის დაავადებათა რისკის შემცირების საუკეთესო საშუალება;
- დაიცვას ჯანსაღი კვების პრინციპები - უპირატესობა ენიჭება ბოსტნეულს, ხილს, მარცვლეულს. სასარგებლოა თევზეულიც. ასეთი საკვები ღარიბია ნაჯერი ცხიმოვანი მჟავებით, ქოლესტერინით, ნატრიუმით;
- ივარჯიშოს რეგულარულად - ვარჯიში გვეხმარება ნორმალური წონის მიღწევასა და შენარჩუნებაში, დიაბეტის კონტროლში, ქოლესტერინის შემცველობისა და არტერიული წნევის ნორმალიზაციაში. თუ განსაკუთრებული უკუჩვენება არ არის, რეკომენდებულია ფიზიკური აქტივობა - 30-60 წუთი კვირის უმეტესი დღეების განმავლობაში;
- შეინარჩუნოს ნორმალური წონა;
- თავიდან აიცილოს სტრესი;
- აკონტროლოს სისხლში ქოლესტერინის შემცველობა;
- აკონტროლოს არტერიული წნევა;
- აკონტროლოს შაქრიანი დიაბეტი - დიაბეტის დროს სისხლში გლუკოზის შემცველობის ნორმალიზაცია ამცირებს გულის დაავადებათა რისკს.
გარდა ამ არამედიკამენტური მეთოდებისა, მნიშვნელოვანია კარდიოლოგის მუდმივი მეთვალყურეობა და მედიკამენტური მკურნალობა. უპირველეს ყოვლისა, პაციენტმა უნდა გააცნობიეროს არტერიული წნევის, ხშირად ამასთან ერთად - სისხლში ქოლესტერინის შემცველობის, შაქრიანი დიაბეტის მედიკამენტური კონტროლის აუცილებლობა. ხაზგასმით უნდა ითქვას, რომ მკურნალობა ასეთ დროს ხანგრძლივია, ხშირად მუდმივი; არ შეიძლება, ის ატარებდეს მხოლოდ ეპიზოდურ ხასიათს. შესაძლოა, ეს პაციენტებისთვის არასასიამოვნო ინფორმაცია იყოს, მაგრამ ფაქტია, მსგავსი მიდგომის წყალობით პაციენტთა სიცოცხლის ხანგრძლივობამ გულის იშემიური დაავადების დროს 20-30 წლით მოიმატა.
- რას ურჩევდით პაციენტებს გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების შევიწროების თავიდან ასაცილებლად?
- სისხლძარღვების ნორმალური სანათური, მათი ელასტიკურობა, სიგლუვე, ჯანმრთელობა შეიძლება დიდხანს შევინარჩუნოთ ცხოვრების ჯანსაღი წესის დაცვით. ამისთვის აუცილებელია უარი ვთქვათ თამბაქოზე, ვაკონტროლოთ არტერიული წნევა, შაქრიანი დიაბეტი და სისხლში ქოლესტერინის შემცველობა, ვიყოთ ფიზიკურად აქტიურნი, ვიკვებოთ ჯანსაღად, შევინარჩუნოთ ნორმალური წონა, ვაკონტროლოთ სტრესი.
პაციენტებმა დღეს უკვე კარგად იციან, რომ სისხლძარღვთა შევიწროების შემთხვევაში ანგიოგრაფიული გამოკვლევა ტარდება. რა არის ანგიოგრაფია, როგორ ტარდება ის, რა ინფორმაციას იღებს ექიმი მისი მეშვეობით და რა განაპირობებს იმ გარემოებას, რომ ანგიოგრაფიას დღეს თამამად შეიძლება ვუწოდოთ პოპულარული გამოკვლევა არა მარტო მედიკოსთა, არამედ პაციენტთა შორისაც - ამ კითხვებზე თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის კლინიკის გულისა და სისხლძარღვთა კათეტერიზაციის ლაბორატორიის ხელმძღვანელი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი შალვა რცხილაძე გვიპასუხებს.
- რა არის ანგიოგრაფია და რომელი სისხლძარღვების გამოკვლევაა შესაძლებელი ამ მეთოდით?
- ტერმინი "ანგიოგრაფია" ბერძნულიდან წარმოდგება და სიტყვასიტყვით სისხლძარღვთა დახატვას, შეღებვას ნიშნავს. ანგიოგრაფიით პრაქტიკულად ყველა ძირითადი სისხლძარღვის გამოკვლევაა შესაძლებელი. გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების გავრცელების მაღალი სიხშირიდან და პაციენტის მდგომარეობიდან გამომდინარე, ყველაზე ხშირად მაინც გულის მკვებავი სისხლძარღვების - გულის გვირგვინოვანი არტერიების ანუ კორონარების მდგომარეობის შესწავლის აუცილებლობა აღმოცენდება. ამ გამოკვლევას მედიცინაში კორონაროგრაფიას უწოდებენ. გარდა ამისა, შესაძლოა საჭირო გახდეს საძილე არტერიების, ინტრაკრანიული არტერიების (ეს არტერიები თავის ტვინს კვებავენ), თირკმლის, ქვემო კიდურების, ჯორჯლის არტერიების (კვებავენ ნაწლავებს) გამოკვლევა.
- რატომ არის აუცილებელი რიგ შემთხვევაში ანგიოგრაფიის ჩატარება?
- განსაზღვრულ სისხლძარღვთა მდგომარეობის შესწავლას მათი დათვალიერების მეშვეობით გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება, როცა პაციენტის ჩივილებისა და კლინიკური ნიშნების გათვალისწინებით ექიმს საფუძვლიანი ეჭვი უჩნდება, რომ ამა თუ იმ ორგანოს მკვებავი სისხლძარღვი შევიწროებულია. ანგიოგრაფიული გამოკვლევის მნიშვნელობა განსაკუთრებით გაიზარდა მას შემდეგ, რაც შესაძლებელი გახდა შევიწროებული სისხლძარღვის გაფართოება, მისი სანათურის აღდგენა ანგიოპლასტიკის მეშვეობით. საჭიროების შემთხვევაში ასეთი ჩარევა შესაძლებელია ჩატარდეს ნებისმიერი ძირითადი სისხლძარღვის შევიწროებისას.
- რა განაპირობებს კორონაროგრაფიის მაღალ სიხშირეს სხვა სისხლძარღვების ანგიოგრაფიასთან შედარებით?
- კორონაროგრაფიის მაღალი სიხშირე უკავშირდება იმ ფაქტს, რომ გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების ანუ კორონარების შევიწროება პროცენტულად ყველაზე ხშირია. ამასთანავე, კორონარების შევიწროება ყველაზე ხშირად იქცევა სიცოცხლისთვის საშიში გართულების - მიოკარდიუმის ინფარქტის და სიკვდილის უმთავრეს მიზეზად. მიოკარდიუმის ინფარქტის აღმოცენების მიზეზი სწორედ გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების მნიშვნელოვანი შევიწროება ან სრული დახშობაა.
- როგორ ტარდება ანგიოგრაფიული კვლევა?
- ანგიოგრაფია ინვაზიური გამოკვლევაა. ორგანიზმში, კერძოდ - სისხლძარღვში, შეჰყავთ უცხო სხეული და უცხო ნივთიერება. ყველაზე ტრადიციული მიდგომაა სპეციალური კათეტერის შეყვანა სისხლძარღვში საზარდულის არიდან თეძოს არტერიის პუნქციით (ჩხვლეტით). კათეტერის შეყვანა შესაძლებელია ასევე მხრის არტერიიდან. ბოლო ხანს ფართოდ გავრცელდა მიდგომა სხივის არტერიიდან. ყველა შემთხვევაში დაახლოებით ორი მილიმეტრი დიამეტრის კათეტერი გადაინაცვლებს უშუალოდ აორტაში იმ ადგილისკენ, საიდანაც სათავეს იღებენ გულის გვირგვინოვანი არტერიები - კორონარები.
კათეტერით ხდება კორონარებში საკონტრასტო ნივთიერების შეყვანა, რაც საშუალებას გვაძლევს, სპეციალური რენტგენოლოგიური დანადგარის მეშვეობით მოვახდინოთ სისხლძარღვების სანათურის ვიზუალიზაცია, დავადგინოთ მათი შევიწროებისა თუ სხვა პათოლოგიების არსებობა-არარსებობა.
პროცედურა გრძელდება 15-20 წუთს, უკავშირდება მინიმალურ რისკს - შესაძლოა განვითარდეს ალერგიული რეაქცია საკონტრასტო ნივთიერებაზე ან ექსტრასისტოლური არითმია, თუმცა ექიმები მუდამ მზად არიან სათანადო დახმარების აღმოსაჩენად. სიცოცხლისთვის საშიში გართულებები ძალიან იშვიათია, პრაქტიკულად არ გვხვდება.
- როგორია პაციენტის რეჟიმი კვლევის შემდეგ?
- ანგიოგრაფიული კვლევის დამთავრების შემდეგ პაციენტი უნდა იყოს მოსვენებულ, მწოლიარე მდგომარეობაში რამდენიმე საათის განმავლობაში, რათა არ განვითარდეს სისხლდენა ან სისხლჩაქცევები. აუცილებელია ექიმის მეთვალყურეობა.
- როდის არის აუცილებელი კორონაროგრაფიის ჩატარება, რა არის ამ გამოკვლევის ჩვენება?
- გულის იშემიური დაავადების მიმდინარეობაში განასხვავებენ ორ სტადიას - მწვავეს, რაც მიოკარდიუმის ინფარქტსა და არასტაბილურ სტენოკარდიას გულისხმობს და ქრონიკულს - სტაბილურ სტენოკარდიას.
არასტაბილურ სტენოკარდიას ახასიათებს ტკივილის ეპიზოდების გახშირება და გახანგრძლივება; ტკივილი აღმოცენდება უფრო მცირე ფიზიკური დატვირთვისას. გულის იშემიური დაავადების მწვავე სტადიის დროს სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობა ნებისმიერ მომენტში შეიძლება განვითარდეს, რის გათვალისწინებითაც კორონარების მდგომარეობის ცოდნას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მკურნალობის სტრატეგიისა და ტაქტიკის შემუშავების თვალსაზრისით. ამის გათვალისწინებით უმჯობესია, კორონაროგრაფია რაც შეიძლება მალე ჩატარდეს, ამიტომ, თანამედროვე მოთხოვნების თანახმად, კარდიოლოგიური განყოფილება აღჭურვილი უნდა იყოს კორონაროგრაფიის 24-საათიანი სერვისით.
კორონაროგრაფია აუცილებელია სტაბილური სტენოკარდიის დროსაც, როცა გარკვეული სიმპტომებიდან გამომდინარე, ექიმს აქვს საფუძვლიანი ეჭვი, რომ კორონარები შევიწროებულია. საზოგადოდ, ყველა შემთხვევაში, როცა კი ექიმი გულის იშემიური დაავადების არსებობას ივარაუდებს, უმჯობესია კორონაროგრაფია ჩატარდეს დროულად, რათა შემუშავებულ იქნეს მკურნალობის მართებული ტაქტიკა. მოგეხსენებათ, გულის დაავადებების მკურნალობისას დროის ფაქტორი გადამწყვეტია.
- რას გულისხმობს მკურნალობის ტაქტიკის შერჩევა კორონაროგრაფიის შემდეგ?
- კორონაროგრაფიის შემდეგ მიღებული მონაცემებიდან გამომდინარე, შესაძლოა მკურნალობა წარიმართოს ოთხი სავარაუდო სცენარით:
- შესაძლოა გამოვლინდეს გვირგვინოვანი სისხლძარღვების იმდენად უმნიშვნელო ცვლილებები, რომ დღის წესრიგში არ დადგეს არც ქირურგიული და არც ინტერვენციული მკურნალობის საკითხი, მიზანშეწონილად ჩაითვალოს მხოლოდ მედიკამენტური მკურნალობა დაავადების შემდგომი პროგრესირების პროფილაქტიკის მიზნით;
- თუ გამოვლინდა ერთი ან რამდენიმე არტერიის მნიშვნელოვანი (70%-ზე მეტი) სტენოზი (შევიწროება), მიზანშეწონილად ითვლება ანგიოპლასტიკა;
- შესაძლოა, თავი იჩინოს იმდენად მნიშვნელოვანმა დაზიანებებმა, რომ საჭიროდ ჩაითვალოს ქირურგიული ჩარევა - აორტოკორონარული შუნტირება;
- არის შემთხვევები, როცა გულის გვირგვინოვანი სისხლძარღვების ცვლილებები იმდენად შორს არის წასული, რომ ნაჩვენები არ არის არც სტენტირება და არც კარდიოქირურგიული ჩარევა მათი მაღალი რისკის გამო. ასეთ შემთხვევებში რეკომენდებულია მედიკამენტური მკურნალობა მდგომარეობის სტაბილიზაციის მიზნით.
- რა პროცედურაა ანგიოპლასტიკა და სტენტის იმპლანტაცია?
- ანგიოპლასტიკა და სტენტის იმპლანტაცია გულისხმობს წვრილი, 1,5-2 მმ დიამეტრის ბალონის შეყვანას უშუალოდ გვირგვინოვან არტერიაში შევიწროების ადგილას, ბალონის გაბერვას, ათეროსკლეროზული ფოლაქის სისხლძარღვის კედელში ჩაჭირხვნას, სისხლძარღვის სანათურის აღდგენას და შემდეგ სტენტის - ლითონის კარკასის ჩადგმას, რაც ხელს შეუშლის სისხლძარღვის განმეორებით შევიწროებას. ასეთი ჩარევა საჭირო ხდება ათიდან 4 შემთხვევაში.
ანგიოპლასტიკისა და სტენტირების სირთულე და რისკი დამოკიდებულია შევიწროებულ სისხლძარღვთა რაოდენობაზე, შევიწროების ლოკალიზაციასა და ხარისხზე. სტენტირება ტარდება ყოველგვარი ნარკოზისა და ქირურგიული მანიპულაციის გარეშე, აბსოლუტურად უმტკივნეულოა, არ იწვევს დიდ დისკომფორტს.
ანგიოპლასტიკისა და სტენტირების ხანგრძლივობა, დაზიანებული სისხლძარღვების რაოდენობის გათვალისწინებით, 30 წუთიდან 90 წუთამდე მერყეობს. მანიპულაციის შემდეგ პაციენტმა ერთხანს უნდა დაისვენოს. სტენტირების შემდეგ გარკვეული ხნის განმავლობაში აუცილებელია ექიმის მიერ დანიშნული პრეპარატების მიღება.
- ჩვენი მკითხველებისთვის უკვე ცნობილია, რომ არსებობს სხვადასხვა სახის სტენტი. რაში მდგომარეობს განსხვავება?
- სადღეისოდ სტენტების წარმოების ტექნიკა იმდენად ნატიფი და დახვეწილია, რომ უხარისხო და დაბალი ხარისხის სტენტები ბაზარზეც ვერ ხვდება, თუმცა ვერ უარვყოფთ, რომ არის განსხვავება ხარისხიან სტენტებს შორისაც. ეს განსხვავება უკავშირდება უშუალოდ სტენტის ზედაპირის განსაზღვრული მედიკამენტებით დაფარვას. არსებობს ე.წ. შიშველი და უფრო თანამედროვე, მედიკამენტით დაფარული სტენტები.
შიშველი სტენტის გამოყენებისას, სტენტის ზომიდან (იგულისხმება სიგრძე და დიამეტრი) და სისხლძარღვის დაზიანების ხარისხიდან გამომდინარე, არსებობს გარკვეული, თუმცაღა არცთუ ისე დიდი რისკი, იმავე უბანში ინვაზიური ჩარევიდან ექვსი თვის ფარგლებში აღმოცენდეს განმეორებითი შევიწროება ანუ რესტენოზი. ანალოგიური რისკი წამლით დაფარული სტენტის გამოყენებისას გაცილებით ნაკლებია. თუმცა, ამასთან ერთად, ვერ უარვყოფთ, რომ წამლით დაფარული სტენტის ფასი ბევრად აღემატება შიშველი სტენტის ღირებულებას, მისი იმპლანტაციის შემდეგ აუცილებელი მედიკამენტური მკურნალობა უფრო ხანგრძლივი და ძვირადღირებულია. რომელი სტენტის გამოყენებაა უმჯობესი კონკრეტულ შემთხვევაში, შეიძლება გადაწყვიტოს მხოლოდ ექიმმა ანგიოგრაფიული გამოკვლევის მონაცემებზე დაყრდნობით.
- დაბოლოს, კიდევ ერთხელ უნდა დავუბრუნდეთ პაციენტთათვის ტრადიციულ შეკითხვას - რამდენად უსაფრთხოა კორონაროგრაფია?
- შეიძლება ითქვას, რომ რისკი კორონაროგრაფიის, ანგიოპლასტიკისა და სტენტირების შემთხვევაში არ აღემატება სხვა გეგმური ინვაზიური ჩარევების რისკს, არ უქმნის საფრთხეს პაციენტის სიცოცხლეს. ეს მანიპულაციები ჩვენთან წარმატებით ხორციელდება. აღსანიშნავია, რომ მწვავე და გადაუდებელ შემთხვევებში მკურნალობის აღნიშნული მეთოდის დანერგვამდე მიოკარდიუმის ინფარქტის გამო სიკვდილიანობა 23% იყო. დღეს ეს მაჩვენებელი დაახლოებით 3-5%-მდეა შემცირებული.
აორტა ჩვენი ორგანიზმის უდიდესი და უმთავრესი სისხლძარღვია. რა ცვლილებები ხდება ორგანიზმში, როცა მისი სანათური ვიწროვდება? გვესაუბრება თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის შინაგანი მედიცინის #1 დეპარტამენტის ასისტენტ-პროფესორი რუსუდან ნაფეტვარიძე:
- შევიწროება შესაძლოა მოიცავდეს აორტის სარქველს ან აორტის სანათურს. აორტის სარქვლის შევიწროებისას ვითარდება აორტის სარქვლის სტენოზი, აორტის სანათურის შევიწროების მიზეზად კი შეიძლება იქცეს აორტის ათეროსკლეროზი, აორტის კოარქტაცია ან ტაკაიასუს დაავადება.
- რა დაავადებაა აორტის სარქვლის სტენოზი, რა განაპირობებს მის აღმოცენებას?
- აორტის სარქვლის სტენოზი აორტის სარქვლის ანომალიური შევიწროებაა. მამაკაცებში ის სამჯერ უფრო ხშირია, ვიდრე ქალებში. მოზრდილებში აორტის სარქვლის სტენოზი უკავშირდება სამ პათოლოგიას - აორტის ბიკუსპიდურ სარქველს, რევმატიზმს და ხანდაზმულ პირებში აორტის სარქვლის კალცინოზურ დაზიანებას. დადგენილია, რომ 65 წლამდე აორტის სარქვლის სტენოზის უხშირესი მიზეზი აორტის ბიკუსპიდური სარქველია.
ჩვეულებრივ აორტის სარქველს სამი აფრა აქვს, მაგრამ ადამიანთა დაახლოებით 2%-ს აქვს ორკარედიანი (ორაფრიანი) აორტის სარქველი. სანამ ადამიანი ახალგაზრდაა, ბიკუსპიდური სარქველი წინააღმდეგობას არ უქმნის სისხლის ნაკადს, მიუხედავად იმისა, რომ აორტის სარქვლის ორი აფრა იმ ამპლიტუდით ვერ იღება, როგორითაც სამაფრიანი სარქველი. თუმცა ამ თავისებურების გამო იცვლება სისხლის ნაკადის დინება - იგი ხდება ტურბულენტური, რაც ზრდის აფრების დაზიანების ალბათობას. დროთა განმავლობაში ვითარდება აფრების დაზიანება, კალციფიკაცია, დანაწიბურება, მცირდება მათი მოძრაობის ამპლიტუდა. ათიდან 1 შემთხვევაში ბიკუსპიდური აორტის სარქველი საგრძნობლად ვიწროვდება, რაც აორტის სარქვლის სტენოზის კლინიკურ გამოვლინებას იწვევს.
65 წლის შემდეგ აორტის სარქვლის სტენოზის უხშირესი მიზეზია აორტის კალცინოზური სტენოზი. ასაკთან ერთად ირღვევა სარქვლებში არსებული ცილის - კოლაგენის სტრუქტურა და სარქვლებში ლაგდება კალციუმი - ვითარდება სარქვლების კალციფიკაცია. კალციფიკაცია ზრდის სისხლის ნაკადის ტურბულენტობას, რაც სარქვლის აფრების შემდგომი დაზიანების მიზეზი ხდება.
დღემდე უცნობია, რატომ არის, რომ ასაკთან ერთად პაციენტთა ნაწილს მნიშვნელოვანი ხარისხის აორტის სტენოზი უვითარდება, ხოლო ნაწილს - არა.
რევმატული გენეზის აორტის სარქვლის სტენოზი უკავშირდება რევმატული ანთების შედეგად აფრების შეჭმუხნა-შეწებებას. მას თან ახლავს გარკვეული ხარისხის აორტული რეგურგიტაციაც - სისხლის ნაკადის უკუდინება აორტიდან მარცხენა პარკუჭში. აორტის სარქვლის რევმატული დაზიანების შემთხვევაში უმეტესად მიტრალური სარქვლის დაზიანებაც შეინიშნება.
- რა ცვლილებებს იწვევს აორტის სტენოზი?
- აორტის სტენოზის დროს დაავადების სიმპტომების აღმოცენება და, საზოგადოდ, გულის მხრივ ჩივილების არსებობა დამოკიდებულია სტენოზის ხარისხზე. უმნიშვნელო სტენოზის დროს შესაძლოა არავითარი სიმპტომი არ შეინიშნებოდეს. მნიშვნელოვანი სტენოზის დროს, რომელიც აღემატება აორტის ხვრელის ფართობის 50%-ს, მარცხენა პარკუჭის შეკუმშვისას იქმნება წინააღმდეგობა აორტაში სისხლის გადასროლის დროს. ეს იწვევს მარცხენა პარკუჭში წნევის მატებას და მარცხენა პარკუჭსა და აორტას შორის წნევათა სხვაობის ზრდას.
რაც უფრო მნიშვნელოვანია აორტის ხვრელის შევიწროება ანუ სტენოზი, მით უფრო დიდი წინააღმდეგობის გადალახვა უწევს მარცხენა პარკუჭს, შესაბამისად, მით უფრო დიდია მისი დატვირთვა. დროთა განმავლობაში მარცხენა პარკუჭის კუნთი ჰიპერტროფირდება, შემდგომ კი ღრუ დილატირდება - ფართოვდება. კომპენსატორული მექანიზმების წყალობით გარკვეული ხნის განმავლობაში გულს შესწევს უნარი, დააკმაყოფილოს ორგანიზმის მოთხოვნილება სისხლსა და, შესაბამისად, ჟანგბადზე მოსვენებულ მდგომარეობაში, მაგრამ ფიზიკური დატვირთვისას ეს შესაძლებლობა დაქვეითებულია. დროთა განმავლობაში გულის მარცხენა პარკუჭის დაზიანება გულის უკმარისობას იწვევს.
- როგორ ვლინდება აორტის სარქვლის სტენოზი?
- აორტის სტენოზის უმთავრესი სიმპტომებია ტკივილი გულის არეში, გულის წასვლა (სინკოპე) და ქოშინი გულის უკმარისობის გამო. სამწუხაროდ, შემთხვევათა 4%-ში დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს უეცარი სიკვდილით დიდი ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ. ამ ფატალური გართულების უშუალო მიზეზი უცნობია. შესაძლოა, ის უკავშირდებოდეს გულის რიტმის დარღვევას ან გულის კუნთის იშემიას - სისხლმომარაგების დაქვეითების გამო ჟანგბადის უკმარისობას.
გულის არეში ტკივილი აორტის სტენოზის დროს პაციენტთა მესამედისთვის დაავადების პირველი სიმპტომია და ზოგადად აორტის სტენოზის მქონე პაციენტთა ნახევარს აღენიშნება. ტკივილის ხასიათი ისეთივეა, როგორიც გულის იშემიური დაავადებისას, თუმცა განსხვავებულია მისი აღმოცენების მიზეზი.
გულის გვირგვინოვანი არტერიების დაავადებისას ტკივილის მიზეზია გულის კუნთისთვის სისხლის მიწოდების დაქვეითება კორონარული არტერიების შევიწროების გამო, ხოლო აორტის ხვრელის სტენოზის დროს კორონარული არტერიები დაზიანებული არ არის. ამ შემთხვევაში ტკივილის მიზეზია მარცხენა პარკუჭის დიდი დატვირთვა შევიწროებულ ხვრელში სისხლის განდევნისას და, შესაბამისად, ჟანგბადის მომატებული მოთხოვნილება.
სინკოპე ანუ გულის წასვლა უმეტესად ასოცირებულია ძლიერ ფიზიკურ დატვირთვასთან. მისი მიზეზია ორგანიზმის სისხლძარღვების გაფართოება - დილატაცია და არტერიული წნევის დაქვეითება. აორტის სტენოზის შემთხვევაში ხვრელის შევიწროების გამო გულის მიერ გადატყორცნილი სისხლის მოცულობა ფიქსირებულია, განსაზღვრულ დონეზე მეტად მისი გაზრდა ვერ ხერხდება.
ნორმაში ფიზიკური დატვირთვისას სისხლძარღვები ფართოვდება და არტერიული წნევა მცირდება, აორტის სტენოზის შემთხვევაში კი გულს არ შესწევს უნარი, გაზარდოს გადატყორცნილი სისხლის მოცულობა და ამით შეინარჩუნოს არტერიული წნევის მაჩვენებელი. შედეგად ფიზიკური დატვირთვისას ხშირად ეცემა არტერიული წნევა და პაციენტი გონებას კარგავს.
გულის მიერ გადატყორცნილი სისხლის მოცულობის შემცირების მიზეზი შეიძლება იყოს ასევე გულის რიტმის დარღვევაც. დადგენილია, რომ აორტის სარქვლის სტენოზის დროს ეფექტური მკურნალობის გარეშე სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა გულის არეში ტკივილის ან სინკოპეს აღმოცენების შემდეგ სამ წელზე ნაკლებია.
ქოშინის აღმოცენება გულის უკმარისობის სიმპტომია. თავდაპირველად ის მხოლოდ ფიზიკური დატვირთვისას ვითარდება, დაავადების პროგრესირებისას კი მოსვენებულ მდგომარეობაშიც გვხვდება. თუ პაციენტი არ მკურნალობს, აორტის სტენოზით განპირობებული გულის უკმარისობის შემთხვევაში სიცოცხლის ხანგრძლივობა 6-დან 24 თვემდეა.
- რას ემყარება აორტის ხვრელის სტენოზის დიაგნოსტიკა?
- აორტის ხვრელის სტენოზის დროს ექიმი პაციენტის გასინჯვისას აღმოაჩენს დაავადებისთვის სიმპტომებს, მოისმენს შუილს. ეს მონაცემები და პაციენტის ჩივილები საფუძვლად ედება შემდგომ კვლევას. ტარდება ელექტროკარდიოგრაფია, გულმკერდის რენტგენოგრაფია, რაც ავლენს გულისა და აორტის ცვლილებებს.
დაავადების დიაგნოსტიკის მნიშვნელოვანი მეთოდია ექოკარდიოსკოპია. მისი მეშვეობით შესაძლებელი ხდება გულის ღრუებისა და სარქვლების მდგომარეობის შეფასება. ექოკარდიოსკოპიით ვლინდება აორტის სარქვლის სტრუქტურული ცვლილებები, ფასდება სტენოზის ხარისხი.
- როგორია აორტის ხვრელის სტენოზის მკურნალობის ტაქტიკა?
- როცა პაციენტს არ აქვს ჩივილები, საკმარისია დაკვირვება. მსუბუქი ხარისხის სტენოზის დროს არ არის საჭირო მკურნალობა ან ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვა. საშუალო ხარისხის სტენოზის დროს სასურველია მძიმე ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვა. ვინაიდან დროთა განმავლობაში დაავადება პროგრესირებს, რეკომენდებულია რეგულარული ექოკარდიოსკოპიული კონტროლი. როცა თავს იჩენს გულმკერდის ტკივილი, სინკოპე ან ქოშინი, რადიკალური მკურნალობა გულისხმობს კარდიოქირურგიულ ჩარევასა და სარქვლის პროთეზირებას.
მედიკამენტური მკურნალობა (მაგალითად, შარდმდენებით ან ბეტა-ბლოკერებით) ამ შემთხვევაში მდგომარეობას უმნიშვნელოდ აუჯობესებს. აღსანიშნავია, რომ განვითარებულ ქვეყნებში პაციენტის ხანდაზმული ასაკი ასეთი ქირურგიული ჩარევის უკუჩვენება არ არის. პროთეზირების შემდეგ აუცილებელია მკურნალობა ანტიკოაგულანტებით.
- რას ნიშნავს მკითხველთათვის უცნაური ტერმინი - აორტის კოარქტაცია?
- აორტის კოარქტაცია არის აორტის - ჩვენი ორგანიზმის უდიდესი სისხლძარღვის - შევიწროება. აორტის შევიწროებისას გული გაცილებით დიდი დატვირთვით მუშაობს, რათა აორტის შევიწროებით გამოწვეული წინააღმდეგობა გადალახოს. ჩვეულებრივ, აორტის კოარქტაცია თანდაყოლილი პათოლოგიაა. შევიწროების ხარისხი სხვადასხვაა. დაავადება შესაძლოა პირველად ზრდასრულ ასაკში გამოვლინდეს. ხშირად აორტის კოარქტაცია თან ახლავს გულის სხვა დეფექტს.
- რა არის აორტის კოარქტაციის მიზეზი, როდის აღმოცენდება ის?
- აორტის კოარქტაციის უშუალო მიზეზი უცნობია. უმეტესად დაავადება დაბადებამდე ვითარდება. იშვიათად შესაძლოა მოგვიანებით აღმოცენდეს. ამ შემთხვევაში კოარქტაციას იწვევს აორტის ათეროსკლეროზი ან არტერიიტი (არტერიების ანთებითი დაავადება). იშვიათად კოარქტაცია გამოწვეულია აორტის ტრავმული დაზიანებით. ხშირად აორტის კოარქტაცია თან ახლავს გულის სხვა პათოლოგიებს. მათ შორის აღსანიშნავია ბიკუსპიდური აორტის სარქველი, პარკუჭთაშუა ძგიდის დეფექტი, აორტის სარქვლის სტენოზი, მიტრალური სარქვლის სტენოზი.
გარდა ამისა, ცნობილია, რომ აორტის კოარქტაცია ხშირია ზოგიერთი გენეტიკური დაავადებისას. მაგალითად, ტერნერის სინდრომით (ახასიათებს 45 ქრომოსომის არსებობა ნაცვლად 46-ისა) დაავადებულთა 10%-ს აორტის კოარქტაცია აქვს.
- როგორ ვლინდება აორტის კოარქტაცია?
- აორტის კოარქტაციის სიმპტომატიკა დამოკიდებულია დაავადების სიმძიმეზე. მნიშვნელოვანი შევიწროებისას დაავადება ბავშვობაშივე იჩენს თავს, ხოლო მცირე სტენოზი ზრდასრულ ასაკამდე არ ვლინდება.
მოზრდილებში დაავადების პირველი გამოვლინება ყველაზე ხშირად არის არტერიული ჰიპერტენზია. წნევა მაღალია ზედა კიდურებზე, ხოლო ქვედა კიდურებზე ნორმალური ან დაბალია. გარდა ამისა, დამახასიათებელია ქოშინი, განსაკუთრებით - ფიზიკური დატვირთვისას, თავის ტკივილი, კუნთების სისუსტე, ქვედა კიდურებში სიცივის შეგრძნება და ტკივილი.
დამახასიათებელია წელს ზემოთ სხეულის უკეთესი განვითარება, ზოგჯერ გულმკერდზე მოჩანს ნეკნთაშუა არტერიების პულსაცია. როცა აორტის კოარქტაციის მქონე პაციენტს არ უტარდება მკურნალობა, ხშირია გართულება. მათი დიდი ნაწილი უკავშირდება აორტის კოარქტაციით განპირობებულ მაღალ არტერიულ წნევას. გართულებათა შორის უნდა დავასახელოთ მაღალი არტერიული წნევა, ინსულტი, აორტის გასკდომა, გულის იშემიური დაავადების ადრეული აღმოცენება, თავის ტვინის სისხლძარღვების ანევრიზმა. მძიმე კოარქტაციისას, როცა შევიწროება ძალზე მნიშვნელოვანია და ორგანოებისათვის სისხლის მიწოდება მკვეთრად მცირდება, შესაძლოა თირკმელების ან ღვიძლის უკმარისობის აღმოცენება.
- რას ემყარება კოარქტაციის დიაგნოსტიკა?
- ცნობილია, რომ მძიმე კოარქტაცია ბავშვობაშივე დიაგნოსტირდება. ზრდასრულ ასაკში დაავადების დიაგნოსტიკის საფუძველია მაღალი არტერიული წნევა მხოლოდ ზედა კიდურებზე, ზედა და ქვედა კიდურებზე არტერიული წნევის განსხვავება ნორმაზე მეტად, ქვედა კიდურებზე სუსტი პულსაცია, შუილის მოსმენა ექიმის მიერ. აუცილებელ კვლევათა შორის უნდა დავასახელოთ გულმკერდის რენტგენოგრაფია, ელექტროკარდიოგრაფია, ექოკარდიოსკოპია, მაგნიტურ-რეზონანსული გამოკვლევა, გულის კათეტერიზაცია - აორტის კონტრასტული გამოკვლევა.
- როგორია აორტის კოარქტაციის მკურნალობის ტაქტიკა?
- აორტის კოარქტაციის რადიკალური მკურნალობა შესაძლებელია ქირურგიული ჩარევით. ერთდროულად ხდება გულში არსებული დეფექტების კორექცია. მედიკამენტური მკურნალობის მიზანია არტერიული წნევის ნორმალიზაცია. აღსანიშნავია, რომ ქირურგიული მკურნალობის შემდეგ არტერიული წნევა ქვეითდება, მაგრამ ხშირად ის ნორმასთან შედარებით მაინც მაღალია, რის გამოც აუცილებელია შემდგომი ჰიპოტენზიური (წნევის დამწევი საშუალებებით) მკურნალობა.
- რა ახასიათებს ტაკაიასუს დაავადებას ან რა არის მისი აღმოცენების მიზეზი?
- ტაკაიასუს დაავადება ანუ ტაკაიასუს არტერიიტი არის ვასკულიტის - სისხლძარღვთა ანთებით მიმდინარე დაავადების - იშვიათი ტიპი. ტაკაიასუს არტერიიტის დროს ვითარდება აორტის ანთებითი დაზიანება, რასაც შეიძლება მოჰყვეს ზემო კიდურებისა და გულმკერდის ტკივილი, მაღალი არტერიული წნევა, რიგ შემთხვევაში - გულის უკმარისობა ან ინსულტი. დაავადება უმთავრესად გოგონებსა და 40 წლამდე ასაკის ქალებს შორის გვხვდება.
მართალია, ტაკაიასუს არტერიიტის ზუსტი მიზეზი უცნობია, მაგრამ არსებობს მოსაზრება, რომ დაავადებას იწვევს ინფექციური ფაქტორის ზემოქმედება გენეტიკურად წინასწარ განწყობილ პირებზე. დაავადება უმთავრესად ორ სტადიად მიმდინარეობს. თავდაპირველად ყურადღებას იპყრობს სისუსტე, ღამით ოფლიანობა, წონის უმიზეზო კლება, კუნთების ან სახსრების ტკივილი, ზოგჯერ - ცხელება.
მეორე სტადია ვითარდება, როცა ანთებითი პროცესი აზიანებს სისხლძარღვებს, იწვევს მათ შევიწროებას და შედეგად ქსოვილებისა და ორგანოებისთვის სისხლისა და ჟანგბადის მიწოდების შემცირებას. ახასიათებს ზედა კიდურების ტკივილი და სისუსტე, თავბრუხვევა და თავის ტკივილი, მხედველობის დარღვევა, მაღალი არტერიული წნევა ორ ზედა კიდურს შორის წნევის მკვეთრი განსხვავებით, მაჯასთან ახლოს პულსაციის გაქრობით, მცირედ გამოხატული ანემია, გულმკერდის ტკივილი.
ტაკაიასუს არტერიიტი სხვადასხვანაირად მიმდინარეობს. დაავადებულთა ნაწილში ის გართულებებს არ იწვევს, მაგრამ არის შემთხვევები, როცა არტერიების ანთებითი დაზიანება იწვევს მათი სანათურის მკვეთრ შევიწროებას, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ორგანოების სისხლით მომარაგების მკვეთრ დაქვეითებას, რაც გართულებების აღმოცენების საფუძველია. გართულებათაგან აღსანიშნავია:
- მაღალი არტერიული წნევა, რაც უკავშირდება თირკმლის სისხლით მომარაგების დაქვეითებას;
- მიოკარდიტი - გულის კუნთის ანთება ან პერიკარდიტი - გულის გარეთა გარსის ანთება;
- გულის უკმარისობა - აღმოცენდება მაღალი არტერიული წნევის, მიოკარდიტის ან აორტული რეგურგიტაციის, ანდა მათი კომბინაციის გამო;
- იშემიური ინსულტი - თავის ტვინის არტერიებში სისხლის მიმოქცევის მკვეთრი შემცირების ან შეწყვეტის შედეგია;
- ტრანზიტორული (გარდამავალი) იშემიური შეტევები - მოკლე ხნით ვითარდება ინსულტის სურათი;
- აორტის ანევრიზმა;
- თრომბის ფორმირება;
- ტკივილი გულის არეში.
- რას ემყარება ტაკაიასუს არტერიიტის დიაგნოსტიკა?
- დაავადების დიაგნოსტიკა, კლინიკური გამოვლინების თავისებურებებიდან გამომდინარე, არ არის მარტივი, ზოგჯერ, მოწინავე ქვეყნების მონაცემებითაც კი, ზუსტი დიაგნოზის დასმამდე წლები გადის. ტაკაიასუს დაავადების დიაგნოზის დადგენის ან მისი მსგავსი სიმპტომატიკის მქონე დაავადებების გამორიცხვის მიზნით რეკომენდებული გამოკვლევებია:
- სისხლის საერთო ანალიზი, რაც საშუალებას გვაძლევს, დავადგინოთ ანთების არსებობა, ანემია;
- ანგიოგრაფია - ვლინდება სტენოზის არსებობა;
- მაგნიტურ-რეზონანსული ანგიოგრაფია, მაგნიტურ-რეზონანსული კვლევა, კომპიუტერული ტომოგრაფია;
- ულტრასონოგრაფია, დოპლეროგრაფია - საშუალებას გვაძლევს გავმიჯნოთ სისხლძარღვების ათეროსკლეროზული დაზიანება და ტაკაიასუს დაავადება.
- როგორია ტაკაიასუს დაავადების მკურნალობის ტაქტიკა?
- მკურნალობის მიზანია ანთების კონტროლი და სისხლძარღვების შემდგომი დაზიანების თავიდან აცილება. მკურნალობას ართულებს ის გარემოება, რომ რიგ შემთხვევაში დაავადების დიაგნოსტიკის მომენტისათვის უკვე აღმოცენებულია შეუქცევადი ცვლილებები ორგანოებში. მედიკამენტური მკურნალობა გულისხმობს კორტიკოსტეროიდების (პრედნიზოლონი და ანალოგიური საშუალებები), ციტოსტატიკური საშუალებების, ბიოლოგიური პრეპარატების (სიმსივნის ნეკროზის ფაქტორი - ალფა) გამოყენებას. სისხლძარღვების მკვეთრი შევიწროებისას შესაძლოა საჭირო გახდეს ანგიოქირურგიული ჩარევა.
- ჩვენ საკმაოდ სერიოზული დაავადებების შესახებ ვისაუბრეთ, დავასახელეთ არაერთი გართულება. შესაძლოა მკითხველს დარჩეს შთაბეჭდილება, რომ აორტის დაავადებების შემთხვევაში პაციენტი განწირულია.
- მართალია, ჩვენ აღვწერეთ დაავადებათა საკმაოდ მძიმე შემთხვევებიც, მაგრამ იმედია, მკითხველი ყურადღებას მიაქცევს, რომ დღეს მედიცინა ფლობს მათი დიაგნოსტიკისა და რადიკალური (ქირურგიული) მკურნალობის მეთოდებს თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით. აღნიშნულის წყალობით ექიმთან დროული მისვლისას პაციენტის მდგომარეობა შეიძლება მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდეს.