ლალი ჩხიკვაძე

მისთვის დამახასიათებელი ნიშნები 3000 წლის წინანდელ ეგვიპტურ მუმიებსაც კი აღმოაჩნდათ. დღეს, ანტიბიოტიკების ეპოქაში, ოსტეომიელიტი უფრო იშვიათად გვხვდება, მაგრამ მისი მკურნალობა კვლავაც რთულ ამოცანად მიიჩნევა.

ტერმინი ოსტეომიელიტი გულისხმობს ძვლის ყველა ნაწილის: საკუთრივ ძვლის (ოსტიტი), ძვლის ტვინის (მიელიტი) და ძვლისაზრდელას (პერიოსტიტი) - ანთებას. ის ძვლის ინფიცირებისას ვითარდება. ინფექცია ძვალში სხვადასხვა გზით ხვდება, კერძოდ, სისხლის მეშვეობით ანთების სხვა კერიდან (ამ ფორმას ჰემატოგენურ ოსტეომიელიტს უწოდებენ) ან უშუალოდ ჭრილობიდან (ეს ტრავმული ოსტეომიელიტია). ოსტეომიელიტით შესაძლოა გართულდეს დახურული მოტეხილობა ოპერაციული მკურნალობის შემდეგ.

• ოსტეომიელიტის მიზეზები

ოსტეომიელიტის გამომწვევი უმეტესად სტაფილოკოკია, შედარებით იშვიათად - სხვა ბაქტერიები, რიკეტსიები და ზოგიერთი სოკო. დაავადების გამომწვევი იჭრება ძვლის ქსოვილში და იქ მავნე ზემოქმედებას იწყებს. მისი შეჭრის ადგილას ანთებითი კერა წარმოიქმნება. დაავადებას შეიძლება ჰქონდეს როგორც მწვავე, ისე ქრონიკული ხასიათი.

ჰემატოგენური ოსტეომიელიტი უფრო ხშირად ბავშვებსა და მოზარდებში, უპირატესად - ვაჟებში გვხვდება. პირველადი კერა შეიძლება იყოს ფურუნკული, კარბუნკული, პანარიციუმი, ფლეგმონა, აბსცესი, წითელი ქარი, ინფიცირებული დაჟეჟილობა და ჭრილობა, კიდურის ღია მოტეხილობა, კარიესული კბილი, ტონზილიტი, ცხვირისა და ყურის დანამატი ღრუების ქრონიკული ანთებითი პროცესი. პირველადი უბნიდან მიკრობები სისხლის მეშვეობით ძვლის ტვინში ხვდება და მისი შემადგენელი ნაწილების ანთებას იწვევს. მიკროორგანიზმების გამრავლებისდა კვალად მიმდინარეობს ძვლის ქსოვილის დაშლა და ჩირქის წარმოქმნა. ჩირქის ოდენობა თანდათან იზრდება და ყალიბდება აბსცესი. ამის გამო ძვალში მუხრუჭდება ის პროცესები, რომლებიც აუცილებელია ინფექციასთან საბრძოლველად. შედეგად მიკრობები შეუფერხებლად განაგრძობენ გამრავლებას და ძვლის ახალ უბნებს აინფიცირებენ.

• მწვავე ჰემატოგენური ოსტეომიელიტი

დაავადების დასაწყისს ხშირად წინ უძღვის ხანმოკლე (1-4-დღიანი) პერიოდი, რომლის დროსაც დაავადებას პრაქტიკულად არაფერი გვაეჭვებინებს. ადამიანი უჩივის ზოგად სისუსტეს, კუნთებისა და სახსრების ტკივილს და ვერ ხვდება, რომ მიზეზი ძვლის სიღრმეში მიმდინარე პროცესია.

მომდევნო ორი დღის განმავლობაში ავადმყოფი უფრო და უფრო სუსტდება, აწუხებს კუნთების, კიდურების, თავის ტკივილი. შემდეგ შეამცივნებს. სხეულის ტემპერატურა 39 გრადუსამდე და უფრო მეტადაც იმატებს. მოსალოდნელია ღებინებაც.

ზოგადი მდგომარეობა მძიმდება, შესაძლოა, ცნობიერება დაიბინდოს, დაიწყოს ბოდვა, კრუნჩხვა. სახე ფერმკრთალია, თვალები - ჩაცვენილი, ტუჩები - ციანოზური. არტერიული წნევა დაქვეითებულია, პულსი - გახშირებული და სუსტი, სუნთქვა - ზედაპირული და ხშირი. ასეთ დროს გადაუდებელი სამედიცინო ღონისძიებები დაუყოვნებლივ უნდა ჩატარდეს, რათა მდგომარეობა უფრო მეტად არ დამძიმდეს და გამოუსწორებელი შედეგი არ მივიღოთ.

კიდევ ორი დღის შემდეგ დაზიანებულ კიდურში ვითარდება მკაცრად ლოკალიზებული ძლიერი ტკივილი, რომელსაც აქვს მბურღავი, მჩხვლეტი ხასიათი. ავადმყოფები, განსაკუთრებით - ბავშვები, ამ დროს თითქმის გაუნძრევლად წვანან, ვინაიდან ტკივილი მცირე მოძრაობის დროსაც კი ძლიერდება.

ამავე პერიოდში ადგილობრივი მოვლენები უფრო მკაფიოდ იჩენს თავს. ანთების მიდამოში ჩნდება რბილი ქსოვილების მტკივნე-ული შესივება, რომელიც სწრაფად იმატებს. აღინიშნება ზომიერი სიწითლე და კანის შეშუპება. დაზიანებული მიდამო გაცხელებულია. ჩნდება გაფართოებული ვენები, დიდდება რეგიონული ლიმფური კვანძები..

მწვავე ოსტეომიელიტის პროგნოზი იმაზეა დამოკიდებული, როდის დავიწყებთ ანტიბიოტიკოთერაპიას. ძვლის ინფიცირებული შრეების დანეკროზებისას დაავადების მწვავე ფორმა ქრონიკულში გადაიზრდება. ძვლისა და ძვლისაზრდელას კვების დარღვევა რეგენერაციის პროცესს ხელს უშლის და ამასაც ანთების გაქრონიკულებამდე მივყავართ.

• ქრონიკული ოსტეომიელიტი

ქრონიკული ოსტეომიელიტის დროს კლინიკური სიმპტომები არცთუ ისე მკვეთრია. ანთება ვლინდება ორგანიზმის ბრძოლისუნარიანობის შესუსტებისას (ტრავმის, გადაცივების, ორგანიზმის ზოგადი მძიმე დაავადების შემთხვევაში), როდესაც ძვალში ჩაბუდებული ინფექცია მთელი ძალით იჩენს თავს.

• მკურნალობა

დროულად დაწყებული ანტიბიოტიკოთერაპია მეტად ეფექტიანია. ასეთ დროს ოპერაციული ჩარევის აუცილებლობა ნაკლებია. ინფექციას ინდივიდუალურად, გამომწვევის სახეობის გათვალისწინებით შერჩეული ანტიბიოტიკებით ებრძვიან. თავდაპირველად დაავადების გამომწვევის პრეპარატისადმი მგრძნობელობას განსაზღვრავენ. მხოლოდ ამის შემდეგ იწყება მკურნალობა. ანტიბიოტიკოთერაპია შესაძლოა 4-6 კვირასაც გაგრძელდეს. ზოგჯერ მედიკამენტები უშუალოდ დაზიანებულ უბანში შეჰყავთ.

ჰემატოგენური ოსტეომიელიტის მკურნალობა ზოგად ღონისძიებებთან ერთად ინფექციის კერაზე ადგილობრივ ზემოქმედებასაც ითვალისწინებს. დაავადების პირველივე დღეებში საჭიროა კიდურის იმობილიზაცია, რაც ხელს უწყობს პროცესის შემოფარგვლას, ამცირებს ტკივილს და აუმჯობესებს ავადმყოფის ზოგად მდგომარეობას.

ოპერაციულ მკურნალობას იშვიათად მიმართავენ. ის ნაჩვენებია დაავადების შორსწასულ შემთხვევებში, ფლეგმონის ჩამოყალიბებისას, როდესაც კონსერვატორული მკურნალობა უშედეგოა.

ანტიბიოტიკოთერაპიისა და ადგილობრივი თერაპიის გარდა საჭიროა ზოგადი, ორგანიზმის ძალთა აღმდგენი მკურნალობა, რაც ვიტამინოთერაპიასაც გულისხმობს. მნიშვნელოვანია შემდგომი სანატორიულ-კურორტული მკურნალობაც.