მარიკა დვალი

ხანდაზმულ და მოხუც ადამიანს ხშირად აწუხებს უძილობა, ცუდი მადა, მას არ შეუძლია დამოუკიდებლად სეირნობა, ჰიგიენური პროცედურების ჩატარება. ეს ყველაფერი თანდათან შეუქცევლად აზიანებს ჯანმრთელობას. საიდუმლო არ არის, რომ ხშირად, ასაკის მატებასთან ერთად, ქვეითდება მეხსიერება, რაც ართულებს ექიმების დანიშნული მედიკამენტების სწორ მიღებას და ზრდის დოზის შემცირებისა თუ მისი გადაჭარბების რისკს. თუ ასეთ დროს ხანდაზმული ან მოხუცი ადამიანის ყოველდღიური აქტივობა გარკვეულ ჩარჩოში არ მოექცა, დიდია სტრესის, მომატებული ნერვიულობის რისკი, ხშირად აღმოცენდება წყენის, მარტოობის გრძნობა, იძაბება ურთიერთობა ახლობელ ადამიანებთან, რთულდება ორიენტაცია დროსა და გარემოში. ასაკთან ერთად მცირდება ყოველდღიური აქტიურობის სურვილი, რეჟიმი კი ადამიანს გარკვეული ქმედებების პერმანენტულ შესრულებას აიძულებს, პასუხისმგებლობას აკისრებს და ამით ცხოვრებისა და სიცოცხლის მოტივაციას უქმნის.

ხანდაზმულთა და მოხუცთა რეჟიმი

რას გულისხმობს დღის რეჟიმი ხანდაზმულთა და მოხუცთათვის, როცა ადამიანთა დიდ ნაწილს პროფესიული საქმიანობა ამ პერიოდისათვის უკვე შეწყვეტილი აქვს? დღის რეჟიმი მრავალ მომენტს ითვალისწინებს, მათ შორის მნიშვნელოვანია:

• ძილისა და სიფხიზლის რეჟიმის დაცვა;
• რეგულარული და ბალანსირებული კვება;
• ყოველდღიური სეირნობა;
• რეგულარული ჰიგიენური პროცედურები;
• მედიკამენტების მიღების კონტროლი;
• ფიზიკური აქტიურობა, ვარჯიში (რასაკვირველია, პაციენტის ფიზიკური შესაძლებლობების გათვალისწინებით);
• დასვენება – ურთიერთობა, კითხვა, მუსიკის მოსმენა.

დღის რეჟიმი სწორედ ჩამოთვლილი საქმიანობის მეტ-ნაკლებად ერთსა და იმავე დროს შესრულებაა.

რა მნიშვნელობა აქვს ჩვეულ საქმიანობას

დადგენილია, რომ ყოველდღიური ჩვეული საქმიანობა ამცირებს სტრესს. ჩვეულ საქმიანობაში იგულისხმება ადამიანის სრულფასოვანი ცხოვრებისათვის აუცილებელი ყოველდღიური ერთგვაროვანი ქმედება. ეს გარკვეულად აწესრიგებს ცხოვრებას, ქმნის მიზანს და აადვილებს მედიკამენტების, საკვების, საკმარისი რაოდენობით წყლის მიღებას. ყოველდღიური რეგულარული საქმიანობის მაგალითებია დილით დაახლოებით ერთსა და იმავე დროს ადგომა, დილის ჰიგიენა – პირის დაბანა, კბილების გახეხვა, თმის დავარცხნა, საუზმე, მედიკამენტების მიღება. მედიკოსები მიუთითებენ ყოველდღიური ჩვეული საქმიანობის სამ მნიშვნელოვან ეფექტს:

• სტრესისა და შფოთვის შემცირებას – როცა მოხუცმა ადამიანმა იცის როდის რა უნდა აკეთოს, სტრესი მცირდება. ჩვეული საქმიანობის განმეორება თანდათან ქმნის “სხეულის მეხსიერებას” – ადამიანი აღარ ფიქრობს, რას აკეთებს, რადგანაც ქმედებები ჩვეულია.
• უსაფრთხობის შეგრძნებას – მოხუცს არ უყვარს “სიურპრიზები”, ამიტომ ყოველდღიური რეგულარული საქმიანობა მას დაცულობის შეგრძნებას ანიჭებს.
• ძილის გაუმჯობესება – აღიარებულია, რომ ყოველდღიური საქმიანობა აუცილებელია ნორმალური ძილისათვის.

დავეხმაროთ მოხუცებს!

ზემოთ აღწერილი საქმიანობა ახალგაზრდა და ჯანმრთელი ადამიანისათვის საკმაოდ ადვილია, მოხუცისთვის კი ხშირად დიდი დატვირთვაა. მოზარდისაგან განსხვავებით, მოხუცისათვის რეჟიმის დასაცავად ნამდვილად არ არის საკმარისი თვალსაჩინო ადგილზე ლამაზად დაწერილი განრიგის გამოკვრა. აუცილებელია ოჯახის წევრთა ძალისხმევა, რომ ერთი შეხედვით მარტივი ქმედებები მოხუცი ადამიანისათვის დაუძლეველ ამოცანად არ იქცეს.

უსაფრთხო საძინებელი

მაინც რა საფრთხეს შეიძლება შეიცავდეს საძინებელი? ჯანმრთელი და ახალგაზრდა ადამიანისათვის, ალბათ, არავითარს, ხანშიშესულთა და მოხუცთათვის კი ძალზე მნიშვნელოვანია საწოლიდან ტუალეტამდე გზა თავისუფალი იყოს ყოველგვარი ბარიერისაგან - ამ ადგილას არ უნდა იყოს ხალიჩა, ან ისე უნდა ემაგრებოდეს იატაკს, რომ არ სრიალებდეს, საწოლიდან ამდგარმა ადამიანმა მას ფეხი არ გამოსდოს და არ დაეცეს. ამავე მიზეზით დაუშვებელია, საწოლიდან ამდგარ ადამიანს გზად ელექტროხელსაწყოს სადენები ეღობებოდეს. საყურადღებოა საწოლთან ჩუსტების მდებარეობაც - ადგომისას მათი ჩაცმა ადვილი უნდა იყოს. სასურველია, საწოლთან იყოს ადვილად ასანთები სინათლის წყარო.

მსგავსი გაფრთხილებების მიზეზი მარტივია – დაცემით გამოწვეული მოტეხილობა და მასთან დაკავშირებული გართულებები ხანშიშესულთა მნიშვნელოვანი პრობლემაა.

დაცემის პროფილაქტიკისთვის აუცილებელია საწოლიდან ნელი წამოდგომა. პაციენტი რამდენიმე წამით საწოლზე უნდა იჯდეს და მხოლოდ შემდეგ წამოდგეს, რომ აირიდოს თავბრუხვევა და წონასწორობის დარღვევა.

ჩავიცვათ ადვილად

თუ ხანდაზმულ ადამიანს დარღვეული აქვს მოძრაობა (მაგალითად, გადატანილი ინსულტის ან პარკინსონის დაავადების გამო), მას გაუჭირდება ტანსაცმლის ჩაცმა და გამოცვლა. ასეთ შემთხვევაში სასურველია, ტანსაცმელს შესაკრავები წინა ზედაპირზე ჰქონდეს, ფეხსაცმელი კი უთასმო იყოს.

სამზარეულო

სამზარეულოში მოხუცისთვის აუცილებელი ჭურჭელი და საკვები პროდუქტი ადვილად მისაწვდომ სიმაღლეზე უნდა იყოს მოთავსებული. საძინებლის მსგავსად, სამზარეულოშიც დაუშვებელია იატაკზე რაიმე ბარიერის (ხალიჩა, სადენი) არსებობა.

მოძრაობა და მხოლოდ მოძრაობა!

მოხუცთა და ხანდაზმულთა მიერ გარკვეული რეჟიმის დაცვა ერთ უმთავრეს მიზანს - აქტიური ცხოვრების შენარჩუნებას ემსახურება. დავიწყებას მიეცა დრო, როცა მოხუცის ხსენებისას სავარძელში უძრავად მჯდარი ადამიანი წარმოგვესახებოდა. დღეს საყოველთაოდ აღიარებულია, რომ ყველა ასაკის ადამიანს მისი შესაძლებლობის შესაბამისი ფუნქცია, მოვალეობა და ცხოვრების რეჟიმი უნდა ჰქონდეს.