რატომ არ უნდა შეიკავოთ მთქნარება?
მთქნარება ასრულებს რიგ მნიშვნელოვან ნეიროფიზიოლოგიურ ფუნქციებს და მისმა შეკავებამ შეუძლია დაარღვიოს ცენტრალურ ნერვულ სისტემასა და სასუნთქ სისტემაში პროცესების ბალანსი.
თანამედროვე სამეცნიერო მონაცემების თანახმად, მთქნარება არის რეფლექსური აქტი, რომელიც მოიცავს ღრმა ჩასუნთქვას, სახის, კისრის და ხახის კუნთების დაჭიმვას, სუნთქვის ხანმოკლე შეკავებას და შემდეგ ამოსუნთქვას. ეს პროცესი რეგულირდება ტვინის რამდენიმე რეგიონით, რომლებიც მჭიდრო კავშირშია სასუნთქ ცენტრებთან: ჰიპოთალამუსის პარავენტრიკულური ბირთვი და ტვინის ღეროს ბადისებრი წარმონაქმნი.
ამრიგად, მთქნარების მექანიზმი რთული და მრავალსაფეხურიანი პროცესია, რომელიც პასუხისმგებელია მუდმივი სასუნთქი გარემოს შენარჩუნებაზე, სიფხიზლის ოპტიმიზაციასა და ტვინის თერმორეგულაციაზეც კი.
2007 წელს ცხოველებზე ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ თავის ტვინის ქერქის ტემპერატურა მთქნარებამდე იზრდება და მთქნარების შემდეგ მაშინვე მცირდება. მეცნიერები ამ ტემპერატურის რყევებს თავისა და კისრის არეში სისხლის ნაკადის გაზრდას, ასევე ფილტვების ღრმა ვენტილაციას მიაწერენ, რაც ხელს უწყობს სითბოს გაცვლას თავის ქალასა და გარემოს შორის.
- ამრიგად, მთქნარება ბუნებრივი თერმორეგულაციური მექანიზმის როლს ასრულებს, რომელიც ტვინის აქტივობისთვის ოპტიმალურ პირობებს ინარჩუნებს. მთქნარების შეკავება ხელს უშლის ამ პროცესს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს კონცენტრაციის ხანმოკლე შემცირება და დაღლილობის მომატება.
მთქნარება ჭიმავს რბილი სასის, ხახისა და ხორხის კუნთებს. კუნთების ეს აქტივობა დროებით აფართოებს ზედა სასუნთქი გზების სანათურს, აუმჯობესებს მის გამტარობას. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ხანგრძლივი სტატიკური დატვირთვის, დაღლილობის ან ხახის კუნთების ტონუსის შემცირების დროს. თუ ადამიანი სისტემატურად თრგუნავს მთქნარებას, ის სასუნთქ სისტემას ართმევს დაჭიმვისა და ტონუსის აღდგენის ბუნებრივ მექანიზმს, რამაც შეიძლება ირიბად შეუწყოს ხელი ფილტვების ვენტილაციის შემცირებას და ქოშინის შეგრძნებას.
მთქნარების სურვილი ხშირად შეიძლება შეინიშნოს გარდამავალ მდგომარეობებში, მაგალითად, ძილსა და სიფხიზლეს შორის, ფიზიკური ან გონებრივი აქტივობის დაწყებამდე.
ფუნქციური ნეიროვიზუალიზაციის კვლევები აჩვენებს, რომ მთქნარება ააქტიურებს ტვინის სტრუქტურებს, რომლებიც მონაწილეობენ ყურადღებისა და ემოციური მდგომარეობის რეგულირებაში. ამრიგად, მთქნარება ემსახურება ნერვული აქტივობის გადართვის ერთგვარ მექანიზმს, რაც ეხმარება ორგანიზმს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში აგზნების დონის ცვლილებებთან ადაპტაციაში.
მთქნარების დათრგუნვა ასევე იწვევს ქალასშიდა წნევის ხანმოკლე ზრდას და ბუნებრივი სისხლის ნაკადის დარღვევას, რადგან მთქნარების დროს ინჰალაცია იბლოკება და სახისა და კისრის კუნთების დაძაბულობა იზრდება. ეს ქმნის ზედმეტ წნევას თავის ვენურ სინუსებში და შეიძლება გამოიწვიოს სიმძიმის ან ტკივილის შეგრძნება საფეთქლებსა და თავის უკანა ნაწილში, განსაკუთრებით იმ პირებში, რომლებიც მიდრეკილნი არიან შაკიკის ან სისხლძარღვოვანი თავის ტკივილისკენ. ნეიროფიზიოლოგიური თვალსაზრისით, მთქნარება სასარგებლო და ადაპტაციური მექანიზმია, რომელიც ტვინის სტაბილურ ფუნქციას ინარჩუნებს. ამიტომ, თუ მთქნარების სურვილი ბუნებრივად ჩნდება, უმჯობესია, დავამთქნაროთ.
თუმცა, მნიშვნელოვანია ფიზიოლოგიური და პათოლოგიური მთქნარების გარჩევა. ზედმეტი მთქნარება, რომელიც აშკარა მიზეზის გარეშე განმეორებითი შეტევებით ვლინდება, შეიძლება იყოს ცენტრალური ნერვული სისტემის სხვადასხვა დაავადების პირველი ნიშანი: ცერებროვასკულური შემთხვევები, გაფანტული სკლეროზი, შაკიკი ან გარკვეული მედიკამენტების გვერდითი მოვლენები. ასეთ შემთხვევებში მთქნარების შეკავება არა მხოლოდ უაზროა, არამედ შეიძლება შენიღბოს ნევროლოგიური დარღვევების ადრეული გამოვლინებებიც, რაც დროულ დიაგნოზს უშლის ხელს.