რა უნდა ვიცოდეთ ჩაის არჩევისას
ეს სასმელი აღმოაჩინა ჩინელმა მმართველმა შენ ნუნმა, რომელიც ცხოვრობდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 2700-იან წლებში. ჩაიმ ევროპაში გაცილებით გვიან მხოლოდ მე-17 საუკუნეშიმიაღწია. დღეს ჩაი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სასმელია მთელ მსოფლიოში.
ბევრი ფიქრობს, რომ ჩაის სხვადასხვა სახეობა სხვადასხვა მცენარისგან მოდის. ეს არასწორია. ჩაის მხოლოდ ერთი წყაროა, ეს არის მარადმწვანე ბუჩქი Camellia sinensis.
სხვადასხვა კლიმატურ პირობებში დაფესვიანების გამო, ჩაის ბუჩქმა შეცვალა ხარისხი და გარეგნობა. ასევე, კლიმატიდან გამომდინარე, იცვლება ჩაის ნაყენის გემოც. ითვლება, რომ რაც უფრო ცივია კლიმატი, რომელშიც ეს მცენარე იზრდება, მით უფრო ღირებულია წარმოებული ჩაის ტიპი. ასამის ჩაის ფოთლები უფრო დიდია და სწორედ მათგან იწარმოება საუკეთესო ინდური ჩაი. ხოლო შრი-ლანკაში (ცეილონი), სადაც მუდმივად ცხელა მთელი წლის განმავლობაში, ჩაის ბუჩქი უფრო პატარაა.
სასმელის ფერი და გემო დამოკიდებულია რეგიონზე, კლიმატზე და ჩაის წარმოებისას ჩაის ფოთლების ფერმენტაციის ხარისხზე.
ფერმენტაცია ამ პროდუქტის წარმოების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პროცესია. იგი მოიცავს რამდენიმე ეტაპს: ფოთლის ბუნებრივ ხმობას, დახვევას, დაჟანგვას, გაშრობას მაღალ ტემპერატურაზე, რაც აჩერებს ფერმენტაციის პროცესს, რაც უფრო მაღალია ფერმენტაციის ხარისხი და დაჟანგვა, მით უფრო მუქია ფოთოლი და მით უფრო მჟავე და მკვეთრი გემო აქვს სასმელს.
ჩაის სასარგებლო თვისებების სია უსასრულოა.
- აქვს ძლიერი მატონიზირებელი ეფექტი - ზრდის ინტელექტუალურ აქტივობას და შრომისუნარს, ამცირებს დაღლილობას და აუმჯობესებს კონცენტრაციას. ეს ყველაფერი ჩაის კოფეინის - თეინის დამსახურებაა;
- ანელებს ასაკთან დაკავშირებული დემენციის, ალცჰაიმერის და პარკინსონის დაავადებების განვითარებას, იგივე კოფეინის გამო.
- ამცირებს მეტაბოლური სინდრომის და სიმსუქნის, ასევე ინსულტის განვითარების რისკს. კოფეინი ინარჩუნებს ტვინში გლუკოზის ცვლის ბალანსს, ხელს უშლის ნერვულ ქსოვილში დიაბეტურ ცვლილებებს.
- იცავს სისხლძარღვებს დაზიანებისგან და აუმჯობესებს სისხლის მიმოქცევას თავის ტვინში (რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ზრდასრულ ასაკში), ხელს უწყობს არტერიული წნევის და ქოლესტერინის ნორმალური დონის შენარჩუნებას. ამ ეფექტზე პასუხისმგებელია ჩაის ანტიოქსიდანტები და პოლიფენოლები.
- იცავს დაავადებებისგან. ჩაის პოლიფენოლური ნაერთები ზრდის უჯრედული იმუნიტეტის კომპონენტების: ბუნებრივი უჯრედ-კილერების (NK უჯრედები) და ციტოკინების აქტივობას. გაირკვა, რომ ჩაის კატექინებს შეუძლიათ დათრგუნონ ვირუსების აქტივობა და შეაფერხონ მათი რეპროდუქცია;
- იცავს სტრესისგან. ამინომჟავის L-თეანინის წყალობით, ის ამცირებს აგზნებას და შფოთვას, აკომპენსირებს კოფეინის მატონიზირებელ და მასტიმულირებელ ეფექტს. გარდა ამისა, L-theanine ამცირებს შფოთვას და დეპრესიას;
- ააქტიურებს ნერვულ სისტემას. ჩაის კატექინი გვეხმარება შევინარჩუნოთ ენერგია და გონებრივი აქტივობა. ჩაი ასევე მდიდარია ვიტამინებით (PP, A, E, K, C, B1, B2) და მიკროელემენტებით (თუთია, მანგანუმი, ფტორი, ქრომი), რომლებიც ნ დადებით გავლენას ახდენენ ორგანიზმზე.
ზოგადად, ჩაის სხვადასხვა სახეობაში ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებების შემცველობა დიდად არ იცვლება. მაგრამ თითოეულ სახეობას აქვს თავისი უნიკალური გემო, ფერი და არომატი. ამიტომ, თუ როგორი ჩაი უნდა დალიოთ, უფრო გემოვნების საკითხია, ვიდრე სარგებელის.
შავი ჩაი
ჩაის ყველაზე გავრცელებული სახეობა. იგი მიიღება მწიფე ჩაის ბუჩქებიდან შეგროვებული ფოთლების სრული (100%) ფერმენტაციით. ბევრი მიიჩნევს, რომ შავი ჩაი ნაკლებად სასარგებლოა, ვიდრე მწვანე ჩაი. მაგრამ ეს ასე არ არის. ეს სასმელი შეიცავს ეფექტურ ანტიოქსიდანტებს, რომლებიც:
- აკონტროლებსქოლესტერინის დონეს და ებრძვის ნაადრევ დაბერებას.
- ამცირებსკუჭის, ნაწლავებისა და ძუძუს კიბოს განვითარების რისკს;
- აწესრიგებსგულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციონირებას.
თუმცა, არ უნდა დალიოთ დღეში 4 ფინჯანზე მეტი შავი ჩაი და 18.00 საათის შემდეგ და განსაკუთრებით ღამით. შავი ჩაი მდიდარია კოფეინით და არომატული ნივთიერებებით, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ნერვული სისტემის გადაჭარბებული სტიმულირება და ძილის დარღვევა.
მწვანე ჩაი
იგი მზადდება იმავე ნედლეულისგან, როგორც შავი, მაგრამ ფოთლები განიცდიან მინიმალურ ფერმენტაციას. ამიტომ, მწვანე ჩაი უფრო მდიდარია ანტიოქსიდანტებით და პოლიფენოლებით. ის:
- აუმჯობესებსსიცოცხლისუნარიანობას, მატებს ძალას,
- ახდენსნივთიერებათა ცვლის ნორმალიზებას, აუმჯობესებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემის და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მუშაობას.
მაგრამ დიდი რაოდენობით კოფეინის გამო, ეს სასმელი მხოლოდ დილის და შუადღის სასმელებისთვისაა შესაფერისი. ძილის პრობლემების თავიდან ასაცილებლად, უმჯობესია თავი შეიკავოთ საღამოს მწვანე ჩაის დალევისგან. დღეში 3 ფინჯანზე მეტი არ უნდა დალიოთ.
თეთრი
ყველაზე ნაზი, მინიმალურად დამუშავებული ჩაი. მას აქვს დელიკატური გემო, უჩვეულო მომხმარებლის უმეტესობისთვის. მისი წარმოებისთვის გამოიყენება ჩაის ხის მხოლოდ ზედა ორი დაუზიანებელი ფოთოლი და კვირტი, რომელიც იზრდება ჩინეთსა და შრი-ლანკაში (ცეილონი). მინიმალური ფერმენტაციის წყალობით შეიცავს ვიტამინების, მიკროელემენტების, ანტიოქსიდანტების და სხვა სასარგებლო ნივთიერებების მაქსიმალურ კონცენტრაციას. ამიტომ თეთრ ჩაის ზოგჯერ ფიგურალურად უწოდებენ "უკვდავების ელექსირს".
ითვლება, რომ თეთრი ჩაი:
- ანელებს დაბერებას,
- თრგუნავს სიმსივნის წარმოქმნას,
- აძლიერებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემას,
- ახდენს სისხლში შაქრის დონის ნორმალიზებას,
- ხელს უწყობს ჭრილობების შეხორცებას.
ყვითელი
დაბალი ფერმენტაციის ჩაი მაღალი ხარისხის ნედლეულისგან. იწარმოება ექსკლუზიურად ჩინეთში და არის ჩაის ერთ-ერთი ყველაზე ძვირადღირებული, ელიტარული სახეობა. მისი წარმოებისთვის მხოლოდ კვირტებს აგროვებენ. მისი სასარგებლო თვისებები გარკვეულწილად მწვანე ჩაის მსგავსია.
- ხელს უწყობს არტერიული წნევის ნორმალიზებას,
- აუმჯობესებს გულის მუშაობას,
- ააქტიურებს ინტელექტუალურ აქტივობას.
ოლონგი
წარმოებულია მწიფე ბუჩქებიდან შეგროვებული მწიფე ფოთლებისგან. ულონგს უწოდებენ ნახევრად ფერმენტირებულ ჩაის, რომელიც შუა პოზიციას იკავებს შავ და მწვანე ჩაის შორის. შეიცავს ბევრ სასარგებლო ნაერთს. ითვლება, რომ ოლონგის ჩაის რეგულარული მოხმარება:
- აძლიერებსიმუნურ სისტემას;
- ამცირებსქოლესტერინს.
წითელი (პუერ)
ამ ყველაზე სპეციფიკური ტიპის ჩაის წარმოებაში გამოიყენება სპეციალური ფერმენტაციის პროცესი: ჩაი „მწიფდება“ სპეციალური მიკროორგანიზმების (Aspergillus acidus) დახმარებით. შედეგად ის იძენს წითელ-ყავისფერ ფერს და სპეციფიკურ გემოს. ითვლება, რომ წითელი ჩაი:
- ანელებს კანის დაბერების პროცესს,
- აძლიერებს იმუნურ სისტემას,
- ახდენს არტერიული წნევის და ქოლესტერინის დონის ნორმალიზებას.
სასარგებლოა მეტი ჩაის ფოთოლი?
სწარად მომზადებისთვის საჭიროა დაახლოებით 1 გრ ჩაი 100 მლ წყალზე.
ჩაის ბევრი სასარგებლო კომპონენტი (კერძოდ კოფეინი და კატექინი) საზიანო ხდება ჭარბი მოხმარებისას. და არც ხშირად უნდა დალიოთ ჩაი. შავი - შეგიძლიათ დალიოთ დღეში 4 ჭიქა, მწვანე - 3. ჩაის გადაჭარბებული მოხმარებისას ვითარდება ნერვული აღგზნება და ძილის დარღვევა. შესაძლო უარყოფითი ზემოქმედება გულ-სისხლძარღვთა, რესპირატორულ, საშარდე სისტემებზე და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტზე. მწვანე ჩაის ჭარბმა რაოდენობამ შეიძლება გამოიწვიოს თირკმელების ან ნაღვლის ბუშტის კენჭების წარმოქმნა (რისკი განსაკუთრებით მაღალია ხანდაზმულებში და თანმხლები ქრონიკული დაავადებების დროს).
ჩაი უნდა დალიოთ მოდუღებიდან არაუგვიანეს 20-30 წუთისა.
ამ დროის შემდეგ იწყება პოლიფენოლების, ლიპიდების და ეთერზეთების სპონტანური დაჟანგვის ქიმიური პროცესები.
ასეთი ჩაის ფოთლების მოხმარება საერთოდ აღარ არის ჯანსაღი.