რატომ გრძნობთ სიცარიელეს სოციალურ ქსელებში გაჭედვის შემდეგ?
ფიდის ნახვის შემდეგ სიცარიელის ფენომენი ნეირობიოლოგიური რეაქციაა ინფორმაციით გადატვირთვასა და ტვინის დოფამინის სისტემის გამოფიტვაზე.
სოციალური ქსელების პრინციპი ცვალებად განმტკიცებაზეა დაფუძნებული. ადამიანი ათვალიერებს ფიდს, კონტენტს და მოულოდნელად იღებს რეპოსტს ან მარტივ შეტყობინებას. ასეთი უეცარი განმტკიცება ააქტიურებს, ტვინის იმ ნაწილს, რომელიც იღებს ინფორმაციას დოფამინის ნეირონებისგან და მონაწილეობს ისეთ პროცესებში, როგორიცაა სიამოვნება, ჯილდო და დამოკიდებულებაც კი. ტვინი სოციალური ქსელიდან ციფრულ სიგნალს რაღაც ღირებულად მიიჩნევს და კიდევ ერთი ასეთი სიგნალის მოლოდინი მომხმარებელს უფრო დიდხანს აჩერებს ონლაინ და დროის შეგრძნებას აკარგვინებს.
ეკრანზე ყოველი ლაიქი, თითის ყოველი მოძრაობა ჩვენთვის მარტივი და უაზრო ჩანს. სინამდვილეში, ეს ყველაფერი რთული პროცესებია და მუდმივად ცვალებადი ამოცანებია, რომლებიც მოითხოვს გაგებას და შესაბამისი სიგნალების გაგზავნას ტვინის შუბლის წილებიდან. ინფორმაციის, სიახლეებისა და შეტყობინებების მუდმივი ნაკადი მხოლოდ ართულებს ნერვული სისტემის მუშაობას, რადგან ყველაფერი, რაც წაკითხულია და ნანახია, მოითხოვს გაგებას და რეაქციას.
ფსიქიკასა და კოგნიტურ მაჩვენებლებზე ინფორმაციული დატვირთვის გავლენის კვლევა მეოცე საუკუნიდან მიმდინარეობს.
მაგალითად, ავსტრალიელმა ნეიროფიზიოლოგმა ჯონ სველერმა კოგნიტური გადატვირთვის თეორია ჯერ კიდევ 1988 წელს შექმნა, რომლის მიხედვითაც დიდი რაოდენობით ინფორმაციის სწრაფი მოხმარება იწვევს პროდუქტიულობის დაკარგვას, მეხსიერებისა და ყურადღების გამოფიტვას.
თანამედროვე ნეირობიოლოგიური კვლევები ადასტურებს, რომ მეტაბოლური პროდუქტები გროვდება თავის ტვინის ქერქში და სწორედ ისინი თრგუნავენ ნერვულ კავშირებს და სიგნალს აძლევენ ტვინის „დაღლილობაზე“.
თანამედროვე მედიის მიზანია ნებისმიერ ფასად მიიპყროს ადამიანის ყურადღება და ზოგჯერ ამისთვის გამოიყენება ნეგატიური კონტენტი, რაც უფრო მეტ რეაქციას იწვევს. უფრო მეტიც, სოციალურ ქსელებსა და ინტერნეტ რესურსებს შეუძლიათ ავტომატურად მოერგონ კონკრეტული მომხმარებლის საჭიროებებს და ერთ ლაიქსაც კი შეუძლია შეცვალოს მთელი საინფორმაციო არხის შინაარსი. ნეგატივში დაუსრულებლად გადახვევის ჩვევა დაკავშირებულია შფოთვის მატებასთან და მუშაობს მანკიერი წრის პრინციპზე: ცუდი ამბავი ადამიანს აწუხებს, ეძებს ინფორმაციას და უფრო ღრმად ეფლობა ნეგატივში, რაც შფოთვას მაქსიმალურად ზრდის.
ამ ფონზე არსებობს ისეთი ფენომენი, როგორიცაა მედიაბულემია, ანუ სიახლეებისა და კონტენტის კომპულსიური მოხმარება. ამავდროულად, ინფორმაციის დიდი რაოდენობისა და ნერვული სისტემის გადატვირთვის გამო, ადამიანი კარგავს ინფორმაციის ფილტრაციის უნარს, ქვეითდება ყურადღების კონცენტრაცია, ჩნდება დაღლილობა და თავის ტკივილი.
გარდა ამისა, პოზიტიური კონტენტიც კი შეიძლება საზიანო იყოს განწყობისა და თვითშეფასებისთვის. იდეალური კადრები, სიკაშკაშე, რედაქტირებული ფოტოების დიდი რაოდენობა გარდაუვლად აიძულებს ადამიანს შეადაროს თავისი ცხოვრება იმას, რასაც სოციალურ ქსელში ხედავს.
ასეთი შედარებები არ არის ობიექტური, მაგრამ შეიძლება გამოიწვიოს თვითშეფასების, განწყობის გაუარესება და ემოციური გადაწვაც კი. ჩვენი ტვინი რეაგირებს ყველაფერზე, რაც ვხედავთ, ვკითხულობთ ან განვიცდით და ამიტომ, ნერვული სისტემის განტვირთვისთვის საჭიროა ციფრული ურთიერთქმედებისადმი შეგნებული მიდგომა: შეისვენეთ არხის ყურებისგან, დააყენეთ შეტყობინებები ისე, რომ მიიღოთ მხოლოდ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, გაფილტრეთ ის, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს უარყოფითი რეაქცია ან ზიანი მიაყენოს თვითშეფასებას და განწყობას.
- მაღალი ხარისხის, დოზირებული, პოზიტიური და დამხმარე კონტენტი მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ტვინის მდგომარეობას, ინარჩუნებს გონების სიცხადეს და ემოციურ ბალანსს.