კოფეინზე დამოკიდებულება - როგორ დავძლიოთ
მიზეზი ის არის, რომ კოფეინი არის რბილი სტიმულატორი, რომელიც გავლენას ახდენს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე და ზრდის სიფხიზლეს და ენერგიის დონეს. აქედან გამომდინარე, კოფეინის მოხმარება პროგრესირებადია.
კოფეინის ქიმიური სახელია ტრიმეთილ ქსანტინი. სისხლი შთანთქავს კოფეინს მისი მიღებიდან დაახლოებით 45 წუთში. გარდა ამისა, ის სისხლში აღწევს პიკს 15 წუთიდან 2 საათამდე. ასევე, ყავა არ არის ერთადერთი კოფეინის შემცველი სასმელი. კოფეინი გვხვდება სასმელებში, როგორიცაა ჩაი, ენერგეტიკული სასმელები, შოკოლადები, კაკაო.
კოფეინი სწრაფად შეიწოვება ნაწლავებში. ის იხსნება წყლისა და სხეულის ცხიმის მოლეკულებში. ის ასევე გადადის ტვინში. თუმცა, ნაწლავში გარკვეული ბოჭკოების შემცველობამ შეიძლება შეანელოს სისხლში კოფეინის პიკის მიღწევის სიჩქარე. ამიტომ, უზმოზე ყავის დალევა ადამიანს სწრაფ ენერგეტიკულ სტიმულს აძლევს, ვიდრე ყავის გარკვეული საკვების შემდეგ დალევა.
კოფეინი არის ყველაზე მაღალი ანტიოქსიდანტების მიღების წყარო მოზრდილებში. ასევე, კვლევაში ნათქვამია, რომ ყავის ინგრედიენტებს შეუძლიათ დაგვიცვას ღვიძლის კიბოსგან, თავიდან აგვაცილოს ტიპი 2 დიაბეტის განვითარება, შეამციროს არტერიული წნევა და შეამციროს დემენციისა და დეპრესიის რისკი. თუმცა, ბევრი კოფეინის მოხმარებას აქვს უარყოფითი ეფექტები. კოფეინს შეუძლია გავლენა მოახდინოს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე, იმუნურ სისტემაზე, საჭმლის მომნელებელ სისტემაზე, სასუნთქ სისტემაზე, საშარდე გზებზე და ა.შ. ეს ეფექტები დამოკიდებულია კოფეინის რაოდენობაზე და ასევე კოფეინის მიმართ მგრძნობელობაზე.
როგორ მოქმედებს კოფეინი ორგანიზმზე
ღვიძლი ვერ შლის მთლიან კოფეინს, რომელიც ორგანიზმში ხვდება. თავისუფალი კოფეინი ცირკულირებს და თავის ტვინისკენ მიდის. კოფეინის მოლეკულა ფორმით ნეიროტრანსმიტერის, ადენოზინის მოლეკულის მსგავსია. ვინაიდან ორივე მოლეკულა მსგავსია, კოფეინის მოლეკულები იკავშირებს თავის ტვინის ადენოზინის რეცეპტორებს და აჩერებს ადენოზინს, რომელიც ძილ-ღვიძილის ციკლში მონაწილეობს. ადენოზინი „ტავის ფუნქციას ვეღარ ასრულებს ამიტომ, კოფეინი აგრძნობინებს ადამიანს სიფხიზლეს.
ის ასევე ზრდის სისხლში ადრენალინის დონეს და ნეიროტრანსმიტერების დოფამინისა და ნორეპინეფრინის აქტივობას. როგორც კომბინაცია, ისინი ასტიმულირებენ ტვინს. შედეგად, კოფეინის მომხმარებელი თავს ფხიზლად და გრძნობს.
კოფეინი ზრდის ტვინის აქტივობას, აძლიერებს ფოკუსს, შემეცნებას და აჭიანურებს ძილს.
რამდენ ხანს გრძელდება კოფეინის ეფექტი?
კოფეინი ძირითადად ღვიძლში იშლება. ის სისხლში რჩება 1,5-დან 5 საათამდე. კოფეინი თავის ეფექტს სწრაფად ავლენს. ერთ ფინჯან ყავას შეიძლება დასჭირდეს სულ მცირე 20-25 წუთი სისხლძარღვში მისასვლელად და დაახლოებით 1 საათი სრული ეფექტურობის მისაღწევად. ზოგიერთი ფაქტორი, როგორიცაა მოწევა, აჩქარებს კოფეინის დაშლას.
კოფეინზე დამოკიდებულება
მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის რეკომენდაციის მიხედვით, არ მოიხმაროთ 200 მგ-ზე მეტი კოფეინი ერთჯერადად.
კვლევები აჩვენებს, რომ კოფეინის დაბალი და ზომიერი დოზების მოხმარება ზოგადად უსაფრთხოა. ის ასევე იძლევა ჯანმრთელობის გარკვეულ სარგებელს.
კოფეინის ზოგიერთი მომხმარებელი ხდება მასზე დამოკიდებული და ვერ ამცირებს მოხმარებას. კოფეინის მომხმარებლები დროთა განმავლობაში ავითარებენ ტოლერანტობას. ამიტომ, ჩვეულებრივი დოზები აღარ იძლევა იგივე შედეგს. ისინი იღებენ მეტ კოფეინს, რომ მიიღონ იგივე ეფექტი.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია კოფეინზე დამოკიდებულებას კლინიკურ აშლილობად განიხილავს.
კოფეინის უეცრად შეწყვეტას ხშირად მოჰყვება მოხსნის სიმპტომები, როგორიცაა გაღიზიანება, თავის ტკივილი, აგზნებადობა, დეპრესიული განწყობა და დაღლილობა. სიმპტომები ძალიან გამოხატულია კოფეინის შეწყვეტიდან რამდენიმე დღეში.
კოფეინზე დამოკიდებულების სიმპტომები
კოფეინის დაბალი და ზომიერი რაოდენობით მიღება დასაშვებია და შეიძლება კარგი რამ მოახდინოს სხეულზე. თუ ვინმეს განუვითარდება ტოლერანტობა და მეტს მოიხმარს, შეიძლება განიცადოს შემდეგი სიმპტომები:
შფოთვა
ძალიან ბევრმა კოფეინმა დღეში შეიძლება გამოიწვიოს სტრესი, ნერვიულობა და შფოთვა. მას შეუძლია გავლენა მოახდინოს განწყობაზე და ქცევაზე. ზომიერ მიღებას შეიძლება ჰქონდეს მსგავსი ეფექტი, როგორიცაა სუნთქვის გახშირება და სტრესის დონის მომატება კოფეინისადმი მგრძნობიარე პირებში
ტრემორი
შეიძლება გამოიწვიოს ხელების კანკალი. კვლევის თანახმად, არსებითი ტრემორების 8% და პარკინსონის დაავადების მქონე პაციენტების 6% ფიქრობდა, რომ ყავა აუარესებს მათ ტრემორებს.
თავის ტკივილი
კოფეინის მოხმარება ახშირებს შარდვას, შედეგად, მას შეუძლია დეჰიდრატაციის გამოწვევა. დეჰიდრატაციამ შეიძლება გამოიწვიოს თავის ტკივილი. მცირე კვლევამ აჩვენა, რომ კოფეინის მოხმარების აღმოფხვრამ განაპირობა თავის ტკივილის სხვა სამკურნალო საშუალებების უკეთესი მოქმედება.
უძილობა ან ძილის დარღვევა
კოფეინი ჩვეულებრივ ახანგრძლივებს ძილის შეფერხებას, ამცირებს ძილის მთლიან დროს, ძილის ეფექტურობას და აუარესებს ძილის ხარისხს. ხანდაზმულთა ძილზე კოფეინი მეტად მოქმედებს ახალგაზრდებთან შედარებით.
გასტროეზოფაგური რეფლუქსი
ყავის ჯანსაღი რაოდენობა აუმჯობესებს ნაწლავის მოძრაობას. გადაჭარბებულმა მოხმარებამ შეიძლება გამოიწვიოს გასტროეზოფაგური რეფლუქსი.
ნაწლავებზე ყავის დამამშვიდებელი ეფექტი განპირობებულია გასტრინის გამოყოფით, ჰორმონი, რომელსაც კუჭი აწარმოებს, რომელიც აჩქარებს მსხვილი ნაწლავის აქტივობას. ზოგიერთ შემთხვევაში, კოფეინის დიდმა დოზებმა შეიძლება გამოიწვიოს დიარეა. მას ასევე შეუძლია გააუარესოს გასტროეზოფაგური რეფლუქს დაავადება ზოგიერთ ადამიანში. ეს შეიძლება მოხდეს იმ კუნთის მოდუნების გამო, რომელიც ხელს უშლის კუჭის შიგთავსის გადაადგილებას ყელში.
მაღალი არტერიული წნევა
კოფეინმა შეიძლება გამოიწვიოს არტერიული წნევის მომატება. კოფეინს შეუძლია დაბლოკოს ჰორმონი, რომელიც ხელს უწყობს არტერიების გაფართოებას. კოფეინი აიძულებს თირკმელზედა ჯირკვლებს ადრენალინის გამოყოფას, რაც იწვევს არტერიული წნევის მატებას.
კოფეინის მოხსნის სიმპტომები
კოფეინის ჭარბი მოხმარების რამდენიმე გვერდითი ეფექტი არსებობს. თუ ადამიანი ძალიან ბევრ კოფეინს მოიხმარს, ის ხდება კოფეინზე დამოკიდებული. თუ ადამიანი მოულოდნელად გადაწყვეტს შეწყვიტოს კოფეინის მოხმარება, ეს ცნობილია როგორც კოფეინის მოხსნის სინდრომი. კოფეინის მოხსნის ზოგიერთი ნიშანია ქცევითი და კოგნიტური მუშაობის დაქვეითება, არტერიული წნევის დაქვეითება ან მომატება, მოტორული აქტივობის დაქვეითება, გულისცემის გახშირება, ხელის ტრემორი, შარდვის გახშირება, კანის სიწითლე, გრიპის მსგავსი სიმპტომები, გულისრევა, ღებინება, ყაბზობა, კუნთების დაჭიმვა, სახსრების ტკივილი და მუცლის ტკივილი.
კოფეინის მოხსნის სიმპტომები შეიძლება გაგრძელდეს 2-დან 9 დღემდე. სიმპტომების პიკური ინტენსივობა ხდება კოფეინის შეწყვეტიდან 24-51 საათის შემდეგ.
სიმპტომების შემცირების რამდენიმე გზა არსებობს. კოფეინის ხელახალი მიღება ერთ-ერთი მათგანია. კოფეინის მოხმარების თანდათანობით შემცირება რეკომენდებულია კოფეინის მოხსნის სინდრომის თავიდან ასაცილებლად. ზოგიერთი სიმპტომი, როგორიცაა თავის ტკივილი ან კუჭ-ნაწლავის სიმპტომები, მკურნალობენ მედიკამენტებით. მეორეს მხრივ, ყაბზობის გაუმჯობესება შესაძლებელია დიეტური ბოჭკოების მოხმარების ან ურეცეპტოდ გაცემული მედიკამენტების გაზრდით. ორალური ან ინტრავენური ჰიდრატაცია, დასვენება და ძილი ამსუბუქებს კოფეინის მოხსნის მრავალ სიმპტომს.
ზოგადად, დღეში 400 მილიგრამზე მეტი კოფეინის მოხმარება იწვევს უარყოფით გვერდით მოვლენებს.
ტოქსიკურობის ნიშნები
კოფეინის ტოქსიკურობა შეიძლება მოხდეს ძალიან დიდი რაოდებით კოფეინის მიღებისას.
სცადეთ კოფეინირებული სასმელების შემდეგი ალტერნატივები, რათა შეამციროთ კოფეინის მიღება: მცენარეული ჩაი, ბოსტნეულის წვენები, რადგან ეს უზრუნველყოფს ვიტამინებსა და მინერალებს, ხილით და ბოსტნეულით დამზადებული სმუზი, კურკუმა და სხვა სანელებლებით დამზადებული სასმელები შეიძლება იყოს ტრადიციული კოფეინირებული სასმელების ალტერნატივა.