ლალი ჩხიკვაძე

ყველაზე გავრცელებულია სილურჯე. თუმცა ის მოიცავს უფრო მძიმე და რთულ შემთხვევებს, რომელთა კვალიფიციური სამედიცინო დახმარების გარეშე დატოვებაც არ შეიძლება.

სისხლძარღვიდან გამოსული სისხლი აღიზიანებს მის ირგვლივ მდებარე ქსოვილებს, რის შედეგადაც ჩნდება მტკივნეულობა, ქსოვილების შეშუპება და ანთების სხვა ნიშნები. ამას გარდა, ჰემატომა აწვება ირგვლივ მდებარე ქსოვილებს ან ორგანოებს და შეიძლება გამოიწვიოს გართულებები.

ჰემატომის ძირითადი მიზეზი შეიძლება იყოს დაჟეჟილობა – რბილი ქსოვილების დახურული დაზიანება, რომელიც შეიძლება განვითარდეს დარტყმის ან დაცემის შედებად. ძლიერი დარტყმა იწვევს წვრილი სისხლძარღვების კედლების გახეთქვას, რის შედეგადაც სისხლი გადმოდის კანქვეშა უჯრედში, რბილ ქსოვილებში ან ორგანიზმის ღრუებში. ჰემატომა შეიძლება წარმოიქმნას სხეულის სხვადასხვა ადგილას – კიდურებზე, ტანსა და თავზეც კი. გარდა დაჟეჟილობისა, ჰემატომის მიზეზი შეიძლება იყოს ქსოვილების ინტენსიური ზეწოლა და გაჭიმვა ამოვარდნილობის ან მოტეხილობის დროს.

მცირე ზომის დაზიანებები, როგორც წესი, მკურნალობას არ საჭიროებს და თავისთავად გაიწოვება რამდენიმე დღეში. დიდი ზომის ჰემატომებისას არსებობს ინფექციის შეჭრისა და დაჩირქების საშიშროება. ყველაზე ხშირად ჰემატომა უვითარდებათ ბავშვებს, მოზარდებსა და ახალგაზრდებს, რომლებისთვისაც დამახასიათებელია დიდი ფიზიკური აქტიურობა. რისკჯგუფში შედიან ის ადამიანებიც, რომელთაც სისხლძარღვის კედლების მომატებული სიმყიფე და სისხლის შედედების დარღვევები აქვთ.

რატომ იცვლის ფერს ჰემატომა?

მედიკოსები გამოყოფენ ჰემატომის სამ სტადიას. თითოეული კანის გარკვეული შეფერილობით ხასიათდება, რომლის ქვეშაც ჩანს სისხლჩაქცევა.

1. სილურჯის გაჩენა. დაჟეჟილობისთანავე რბილ ქსოვილებში აღინიშნება მკვეთრი ტკივილი, დაზიანებულ ადგილზე, ქსოვილების შეშუპების შედეგად, კანის უბანი მკვეთრი წითელი და შესივებულია. შემდეგ წითელი შეფერილობა თანდათანობით იცვლება ლურჯით. წითელ შეფერილობას იძლევა ერითროციტები, რომლებიც დიდი რაოდენობით ჰემოგლობინს შეიცავენ. რამდენიმე საათში ჰემოგლობინი იწყებს დაშლას და დაჟეჟილი ადგილი ლურჯდება. შეშუპებისა და ანთების გამო დაზიანებულ ადგილზე იზრდება ტემპერატურა.

2. გამწვანება. 2-3 დღის შემდეგ შეშუპება და ტემპერატურა მცირდება, ქსოვილების მდგომარეობა მეტ-ნაკლებად წესრიგდება, თუმცა ზეწოლისას უმნიშვნელო მტკივნეულობა რჩება. კანის ლურჯი ფერი ნელ-ნელა გადადის მწვანეში.

3. გაყვითლება. დაახლოებით მეხუთე დღისთვის შეშუპება გაივლის, ჰემოგლობინის ნარჩენები იშლება და გამოიყოფა ქსოვილებიდან. დაჟეჟილობის ადგილი ყვითლდება და შემდგომ კი ჩვეულებრივ შეფერილობას უბრუნდება.

ჰემატომის ვიზუალური სიმპტომები უფრო კარგად შესამჩნევია, როდესაც სისხლის ჩაქცევა კანქვეშა შრეში ხდება. თუ კოლტი წარმოიქმნება რბილი ქსოვილების უფრო ღრმა ფენებში, გარედან შესამჩნევია მხოლოდ მცირე ზომის, მაგრამ მტკივნეული შესივება. ასეთი წარმონაქმნები უფრო საშიშია, რადგანაც პროცესი შეუმჩნევლად მიმდინარეობს და შეიძლება ახლდეს გართულებები.

დაზიანების სახეები

რაც უფრო სწრაფად წარმოიქმნება ჰემატომა, მით მძიმედ მიმდინარეობს გამოჯანმრთელება. ამგვარი სახის ტრავმები იყოფა მსუბუქ, საშუალო და მძიმე კატეგორიებად:

• მსუბუქი – რომელიც ვითარდება დღე-ღამის განმავლობაში, ახასიათებს სუსტი მტკივნეულობა და არ საჭიროებს სპეციალურ მკურნალობას;
• საშუალო სიმძიმის – რომლის გამოსავლენად საჭიროა არა უმეტეს 5-6 საათისა, თან ახლავს შესამჩნევი შესივება და ტკივილი, აუარესებს კიდურის მოძრაობას;
• მძიმე – რომელიც დაჟეჟილობიდან 2 საათში წარმოიქმნება. თან ახლავს კიდურის ფუნქციის დარღვევა, მწვავე ტკივილი და შესამჩნევი შესივება.

მძიმე და საშუალო სიმძიმის ჰემატომის მკურნალობას ექიმის მეთვალყურეობით მკურნალობა სჭირდება, რათა გამოირიცხოს ტრავმის შესაძლო უარყოფითი შედეგები.

გარდა დაზიანების სიმძიმისა, არსებობს ჰემატომის კლასიფიკაციის სხვა კრიტერიუმებიც:

• განვითარების სიღრმე – კანქვეშ, ლორწოვანი გარსის ქვეშ, კუნთოვანი ქსოვილის სისქეში, ფასციის ქვეშ და ა.შ.;
• ჩაქცეული სისხლის მდგომარეობა – შეუდედებელი (ახალი), შედედებული და ლიზირებული (ძველი სისხლით სავსე, რომელსაც შედედების უნარი არ გააჩნია);
• სისხლის გავრცელების ხასიათის მიხედვით – დიფუზური (სისხლით იჟღინთება ქსოვილი და სწრაფად ვრცელდება), ღრუსშიდა (სისხლი გროვდება ქსოვილებს შორის ღრუში) და ჩაპარკებული (დროთა განმავლობაში სისხლით სავსე ღრუ ისაზღვრება შემაერთებელი ქსოვილის „პარკით“);
• სისხლძარღვის მდგომარეობის მიხედვით – მოპულსირე (სისხლი თავისუფლად გადმოდის სისხლძარღვიდან და შედის უკან) და არაპულსირებადი (სისხლძარღვის გაგლეჯისას სწრაფად წარმოიქმნება თრომბი).

სისხლჩაქცევა ჯანმრთელობისთვის ყოველთვის საშიშია, ამიტომ საჭიროა სამედიცინო დახმარების მიღება.

კვლევის მეთოდები

კუნთოვან ქსოვილში, სახსრებში ან შინაგან ორგანოებში ჰემატომის ღრმად ლოკალიზაციისას ვიზუალური გასინჯვა ნაკლებად ინფორმაციულია. ამიტომ საჭიროა:

• სხეულის დაზიანებული ნაწილის, ორგანოს ან სახსრის ულტრაბგერითი კვლევა;
• დაზიანებული ადგილის რენტგენოგრაფია;
• კომპიუტერული ტომოგრაფია ან მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია;
• სახსრის ან ორგანოს პუნქცია, სადაც ხანგრძლივად გროვდებოდა სისხლი.

როგორ მოვიშოროთ ჰემატომა

ჰემატომის ხასიათისა და თავისებურებების დადგენის შემდეგ, მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე, ინიშნება:

• ფიზიოთერაპიული პროცედურები;
• ტარდება ქირურგიული ჩარევა დაგროვებული კოლტების მოსაშორებლად და ღრუს გამოსარეცხად;
• შესაძლოა საჭირო გახდეს ანტიბიოტიკოთერაპია.

რითია საშიში ჰემატომა?

ჯანმრთელობისა და ზოგჯერ სიცოცხლისათვის განსაკუთრებით საშიშია ქსოვილების სიღრმეში, ორგანოების ან სახსრის შიგნით წარმოქმნილი ჰემატომები. მსხვილი სისხლჩაქცევა საშიშია ინფექციის, ანთებისა და დაჩირქების განვითარების თვალსაზრისით. სახსრის დაზიანებისას შეიძლება განვითარდეს ბურსიტი, სინოვიტი ან ჰემართროზი, რასაც შეიძლება ადამიანის დაინვალიდება მოჰყვეს.

მუცლის ღრუში ჩაქცეულმა სისხლმა შეიძლება გამოიწვიოს პერიტონიტი.

თავის ტვინის ჰემატომა იწვევს ამ ორგანოს ფუნქციის დარღვევას უმძიმესი შედეგებით, როგორებიცაა: კოგნიტიური ფუნქციების დარღვევა, სხეულის ნაწილის დამბლა და ა.შ.

კანქვეშა ჰემატომის განვითარებიდან პირველივე საათებში აუცილებელია ტრავმირებულ ადგილზე ყინულის მოთავსება.