მრავალნაყოფიანი ორსულობა
ულტრასონოგრაფიული მეთოდით მრავალნაყოფიანი ორსულობის დიაგნოსტირება დღეს მის I ნახევარშივე შეიძლება, მეორე ნახევარში კი მრავალნაყოფიანობის დადგენა სირთულეს უკვე აღარ წარმოადგენს: მუცლის გარშემოწერილობა ჭიპის დონეზე 100 სანტიმეტრს აღემატება, ნაყოფის მოძრაობა სხვადასხვა ადგილას შეიგრძნობა, გულის მკაფიო ტონები სხვადასხვა ადგილას ისმის და მათ შორის განსხვავება 10 და მეტი დარტყმაა. ულტრასონოგრაფიული დიაგნოსტირებისას საშვილოსნოს ღრუში ფიქსირდება ორი და მეტი თავი და სხეული. დიაგნოსტიკის მეთოდებია აგრეთვე ელექტროკარდიოგრაფია, ფონოკარდიოგრაფია.
რა ჩივილები შეიძლება ჰქონდეს ორსულს?
მრავალნაყოფიანი ორსულობისას ქალები უფრო ხშირად უჩივიან ღებინებას, ადვილად დაღლას, ქოშინს, გახშირებულ შარდვას და შეკრულობას, ქვედა კიდურთა ვენების გაგანიერებას, ვიდრე ერთნაყოფიანი ორსულობის შემთხვევაში.
როგორ განლაგდებიან ტყუპები საშვილოსნოს ღრუში?
ტყუპი ნაყოფის გრძივი მდებარეობისას წინამდებარე ნაწილი შესაძლოა ერთი და იგივე იყოს - თავი ან მენჯი. შესაძლებელია სხვა ვარიანტიც: ერთი ტყუპისცალის წინამდებარე ნაწილი თავია, ხოლო მეორისა - მენჯი. შედარებით იშვიათია ერთი ნაყოფის გრძივი, ხოლო მეორის გარდიგარდმო მდებარეობა, კიდევ უფრო იშვიათი - ორივე ტყუპისცალის გარდიგარდმო მდებარეობა.
თანაბრად ვითარდებიან თუ არა ტყუპები დედის მუცელში?
ერთი კვერცხუჯრედიდან განვითარებული ტყუპი ზოგჯერ არათანაბრად ვითარდება. ეს იმის ბრალია, რომ საერთო პლაცენტა საკვებ ნივთიერებებს მათ არათანაბრად აწვდის. ასეთ დროს ერთ-ერთი ტყუპისცალი კარგად ვითარდება, ხოლო მეორე ჩამორჩება. თუ დარღვევა უმნიშვნელოა, ორსულობა გრძელდება, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც მეორე ნაყოფის სისხლის მიმოქცევა იმდენად მცირდება, რომ ის შეიძლება დაიღუპოს კიდეც (ასეთი რამ, ჩვეულებრივ, მესამედან მეექვსე თვემდე ხდება). პირველი ნაყოფი ამ დროს ზრდა-განვითარებას ჩვეულებრივ განაგრძობს. მკვდარი ნაყოფი საშვილოსნოშივე რჩება, მისი ქსოვილების სითხე გაიწოვება, პლაცენტა რეგრესს განიცდის, ნაყოფი მუმიფიცირდება და მშობიარობისას მომყოლითურთ გამოძევდება საშვილოსნოდან. ასეთ დროს მოსალოდნელია მძიმე გართულებები, ამიტომ ექიმები ასეთ ტაქტიკას მიმართავენ: თუ ერთ-ერთი ნაყოფი ორსულობის 28-ე კვირამდე დაიღუპა, ორსულობა ხელოვნურად უნდა შეწყდეს; თუ ტყუპისცალი ორსულობის 28-ე კვირის შემდეგ დაიღუპა, ორსულობა შენარჩუნდება, დედის ჯანმრთელობაზე ხორციელდება დინამიკური კლინიკურ-ლაბორატორიული დაკვირვება, ხოლო მშობიარობა ნაადრევად ხდება.
რა გართულებებია მოსალოდნელი ტყუპზე ორსულობისას?
მრავალნაყოფიანი ორსულობისას უფრო ხშირია ორსულობის მეორე ნახევრის ტოქსიკოზი, ქვედა კიდურთა ვენების გაგანიერება, მრავალწყლიანობა, პლაცენტური უკმარისობა, რაც ერთ-ერთი ან ორივე ნაყოფის ზრდის შეფერხებას იწვევს, ასევე - პათოლოგიური გადახრები დედის ღვიძლსა და თირკმელებში. არცთუ იშვიათია ორსულთა ანემია, ხშირია ეკლამფსია და ნაადრევი მშობიარობა. ამ უკანასკნელის მიზეზი საშვილოსნოს ქვედა სეგმენტის ძლიერი გაგანიერებაა.
რა შეიძლება გაურთულდეთ ტყუპებს?
ერთი კვერცხუჯრედიდან განვითარებულ ტყუპებში ზოგჯერ ვითარდება ერთ-ერთი ნაყოფის მრავალწყლიანობა, რამაც შესაძლოა მეორის განვითარებას ხელი შეუშალოს.
ზოგჯერ ერთი ნაყოფის მრავალწყლიანობას თან სდევს მეორის მცირეწყლიანობა. ხშირია პლაცენტის წინამდებარეობა და ნაადრევი აცლა, აგრეთვე - ნაყოფის არასწორი მდებარეობა. თუ ტყუპი ერთ ამნიონში ვითარდება, შესაძლოა, გულმკერდით, მენჯით ან თავით ერთმანეთს შეეზარდოს. ასეთ ტყუპს სიამის ტყუპს უწოდებენ.
როგორ მიმდინარეობს
- მშობიარობა მრავალნაყოფიანი ორსულობის დროს?
მშობიარობა მეტწილად ფიზიოლოგიურად მიმდინარეობს: ჯერ იბადება ერთი ნაყოფი, შემდეგ სამშობიარო მოქმედება დროებით (15-30 წუთით) წყდება (ამ დროს საშვილოსნო ეგუება შემცირებულ ზომებს), შემდეგ სამშობიარო მოქმედება განახლდება და იბადება მეორე ნაყოფი.
სამწუხაროდ, მშობიარობა ყოველთვის მშვიდობიანად არ ჩაივლის. არის შემთხვევები, როდესაც თავს იჩენს გართულებები:
- ნაადრევი მშობიარობა;
- სანაყოფე წყლების ნაადრევი დაღვრა და ჭიპლარის გამოვარდნა;
- სამშობიარო მოქმედების სისუსტე, რაც იმის ბრალია, რომ საშვილოსნო ზომაზე მეტად არის გადიდებული, მისი კედლები გადაჭიმულია და კუნთები საკმარისად ვეღარ იკუმშება;
- პირველი ნაყოფის დაბადების შემდეგ საშვილოსნოს მძლავრ შეკუმშვას შესაძლოა პლაცენტის ნაადრევი აცლა და სისხლდენა მოჰყვეს. ამის შედეგად შესაძლოა დაირღვეს მეორე ტყუპისცალის კვება და განვითარდეს მისი ასფიქსია (მოხრჩობა);
- ტყუპზე ორსულობა იშვიათად ნაყოფის ერთმანეთზე გადაბმით (კოლიზიით) რთულდება - ერთი ნაყოფი მეორეს სხეულის რომელიმე ნაწილით (ძირითადად თავით) გადაებმება. ასეთ შემთხვევაში მშობიარობას ოპერაციული გზით ასრულებენ. მდგომარეობის დროული ამოცნობა საშუალებას იძლევა, თავიდან ავიცილოთ ისეთი საშიში გართულება, როგორიც არის საშვილოსნოს გახევა.
- ლოგინობის ხანაში ხშირად შენელებულია საშვილოსნოს უკუგანვითარება (ინვოლუცია), რაც ინფიცირების ხელშემწყობ პირობებს ქმნის.
როდის კეთდება საკეისრო კვეთა?
თუ მრავალნაყოფიანი ორსულობა ნორმალურად მიმდინარეობს, მაგრამ მშობიარობა ორსულობის 34-37-ე კვირამდე დაიწყო, მაშინ არჩევის მეთოდია საკეისრო კვეთა.
თუ ორსულობა ნორმალურად მიმდინარეობს და მისი ვადა 37 კვირას აღემატება, კლინიკურ-ლაბორატორიული დაკვირვების შედეგების მიხედვით, მშობიარობა შესაძლოა ფიზიოლოგიურად დასრულდეს.
ნებისმიერი გართულება, რომელიც დედისა და ნაყოფის სიცოცხლეს საფრთხეს უქმნის, საკეისრო კვეთის ჩვენებაა. მას მაშინ მიმართავენ, როდესაც
1. სამშობიარო გზები ჯერ არ არის მომზადებული, მაგრამ თავი იჩინა ნაყოფის ასფიქსიის ნიშნებმა;
2. ორივე ნაყოფი ჯდომით მდებარეობს;
3. პირველი ნაყოფი მშობიარობის დასაწყისში გარდიგარდმო მდებარეობს;
4. სამშობიარო მოქმედების სტიმულაცია უეფექტოა;
5. პირველი ნაყოფის წინამდებარე ნაწილია მენჯი, ხოლო მეორისა - თავი (ტყუპების თავით გადაბმისას).
როგორია ახალშობილი ტყუპი?
ტყუპი ახალშობილის წონა და სიგრძე მომწიფებული ახალშობილის საშუალო წონასა და სიგრძეზე ნაკლებია. ახალშობილთა წონას შორის განსხვავება შეიძლება 200-300 გ-დან 1 კგ-მდე და მეტადაც მერყეობდეს. ერთ-ერთი თავისებურებაა ნაყოფის ფუნქციური უმწიფრობა, რაც უფრო ხშირია სამი, ოთხი და მეტი ნაყოფის დაბადებისას.
დედის კვებისა და ცხოვრების რეჟიმი
მრავალნაყოფიანი ორსულობისას ქალს ისეთივე კვება და რეჟიმი სჭირდება, როგორიც ერთნაყოფიანის შემთხვევაში. ის უნდა იკვებებოდეს ხშირად (დღეში 4-5-ჯერ) და მცირე ულუფებით. რაციონი უნდა შეიცავდეს საკმარისი ოდენობის ცილებს, ცხიმებს, ნახშირწყლებს, ვიტამინებს, მინერალურ მარილებსა და წყალს. ცილები ძირითადად ნაყოფის ქსოვილების ჩამოყალიბებას ხმარდება. მათი დღიური ნორმა 6,5 გ-ია. ცილები ორსულმა სასურველია უმთავრესად ცხოველური პროდუქტის (ხორცი, თევზი, რძე, მაწონი, ხაჭო, კეფირი, კვერცხი, ყველი და ა.შ.) მეშვეობით მიიღოს. ცხიმები ორგანიზმის ენერგეტიკული მარაგია. მათი დღიური ნორმაა 85-100 გ. ორსულმა სასურველია მიიღოს როგორც მცენარეული (მზესუმზირას, სიმინდის, ზეთისხილის), ისე ცხოველური (ნაღების კარაქი, არაჟანი) ცხიმები. რეკომენდებული არ არის ღორისა და ცხვრის ქონი, მარგარინი. ორსულის დღიური რაციონი 350-400გ ნახშირწყლებს უნდა შეიცავდეს. ისინი ბევრია პურ-მარცვლეულში, ხილში, კენკრაში, ბოსტნეულში, წვენებში და ა.შ. ორსულობის პირველ ნახევარში სითხის დღიური ულუფა არ იზრდება (გახსოვდეთ: სითხეს ვიღებთ წყლის, წვენების, მაწვნის, კომპოტის, სუპის სახით), მეორე ნახევარში კი მცირდება კიდეც: ჯერ - 1,0-1,2 ლიტრამდე, ხოლო მშობიარობამდე ორი კვირით ადრე - 700-800 მლ-მდე დღეში. მომავალმა დედამ აუცილებლად უნდა მიიღოს ორსულისთვის განკუთვნილი ვიტამინების კომპლექსი, მაგალითად, პრეგნავიტი, პანგექსავიტი, ელევიტი, ვიტრუმ პრენატალი და ა.შ. ორსულობის ბოლოს არ შეიძლება შემწვარ-მოხრაკული, მარილიანი, შებოლილი, კონსერვირებული საკვები, ძეხვეული. უნდა შევზღუდოთ ცომეული და ტკბილეული. სასურველია მოხარშული მჭლე ხორცი და ზღვის თევზი.
ფიზიკური აქტივობა ნორმალურად მიმდინარე ორსულობისას არამცთუ დასაშვები, აუცილებელიც კია, თუმცა მრავალნაყოფიანი ორსულობისას ვარჯიში აკრძალულია.
გახსოვდეთ:
- მრავალნაყოფიანი ორსულობის დადასტურებისთანავე გჭირდებათ ექიმის განსაკუთრებული მეთვალყურეობა.
- ქალთა კონსულტაციას მეორე ტრიმესტრიდან - ორ კვირაში ერთხელ, ხოლო მესამე ტრიმესტრიდან კვირაში ერთხელ მიაკითხეთ.
- ყურადღება მიაქციეთ სხეულის წონას. ერთნაყოფიანი ორსულობისას სხეულის წონის დასაშვები ნამატი 9,0-12 კგ-ია, მრავალნაყოფიანი ორსულობისას კი წონის ნამატი ერთნაყოფიანი ორსულობის დასაშვებ ზღვარს 50%-ით არ უნდა აღემატებოდეს.
- ორსულზე დაკვირვების მიზნით 28-30-ე კვირაზე და მშობიარობის სავარაუდო ვადამდე ორი კვირით (3 ტყუპის შემთხვევაში - 4 კვირით) ადრე აუცილებელია წინასწარი ჰოსპიტალიზაცია.
- ერიდეთ დიდხანს დგომას და ზურგზე წოლას. ორსული დღეში 4-5 საათის განმავლობაში უნდა იწვეს გვერდზე, უმჯობესია, მარცხენა მხარეს, რათა არ მოხდეს საშვილოსნოს ზეწოლა მაგისტრალურ სისხლძარღვებსა და შარდსაწვეთზე.
- 27-28-ე კვირიდან აუცილებლად ატარეთ ორსულთა ბანდაჟი.
- თუ ვენების ვარიკოზი განვითარდა, ანგიოლოგთან შეთანხმებით სასურველია ელასტიკური ბანდის ან სპეციალური წინდების ტარება.
- ორსულობის მეორე ნახევრიდან სისტემატურად იკონტროლეთ არტერიული წნევა, აიწონეთ, ჩააბარეთ ანალიზები. ისეთი სიმპტომების გაჩენისთანავე, როგორიც არის თავის ტკივილი, თვალებში გაორება, სახისა და სხეულის შეშუპება, არტერიული წნევის მომატება, დაუყოვნებლივ მიმართეთ ექიმს.