პროფესია და ცხოვრების წესი
ბევრმა არ იცის, რომ საოფისე სამუშაო ჯანმრთელობას გამოუსწორებელ ზიანს აყენებს. "მჯდომარე" პროფესიები მრავალი დაავადების მიზეზი გახლავთ. რომელი პათოლოგიებით შეიძლება დაგვასაჩუქროს პროფესიამ და როგორ გავხადოთ ის ნაკლებ საზიანო? ამ კითხვებზე ექიმი ირმა აბულაძე გვიპასუხებს.
- რომელი დაავადების მიზეზად შეიძლება იქცეს პროფესია, რომელიც მჯდომარე ცხოვრების წესს მოითხოვს?
- უმთავრესად - კისრისა და გულმკერდის ოსტეოქონდროზისა. ცნობილია, რომ ოფისის მუშაკთა 87%-ს კისრისა და გულმკერდის სხვადასხვა სეგმენტის ოსტეოქონდროზი აღენიშნება. თავისა და ხელების იძულებითი პოზა იწვევს პერიფერიული ნერვებისა და კუნთების გადაძაბვას, თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის გაუარესებას, შედეგად კი ნევრალგიასა და ნევრიტს, მუდმივი ჯდომა - ბუასილს, ქრონიკულ ყაბზობას, პროსტატიტს. ხშირია მხედველობის დაქვეითება, ქვედა კიდურების ვარიკოზული გაგანიერება, ნერვული და გონებრივი გადაძაბვის გამო - ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი და ფსიქონევროზი.
ჯდომა ადამიანისთვის არაბუნებრივი მდგომარეობაა. ის სხეულის ქვედა ნაწილში, კერძოდ, მცირე მენჯის ღრუს ორგანოებში, სისხლის მიმოქცევის შეფერხებას და სისხლის შეგუბებას იწვევს, შინაგან ორგანოებს სისხლი საკმარისად არ მიეწოდება და კვება აკლდება. იმავე დროს მათში დიდი რაოდენობით გროვდება მეტაბოლიზმის უვარგისი პროდუქტები, რომელთა უჯრედებიდან გამოტანა სისხლის მიმოქცევის უკმარისობის გამო დროულად ვერ ხერხდება.
ამრიგად, მჯდომარე ცხოვრების წესი ზიანს აყენებს თითქმის ყველა სასიცოცხლო მნიშვნელობის ორგანოს. თუ რომელიმე თითზე მჭიდროდ მოვიჭერთ ხელს, ანუ ხელს შევუშლით მის ნორმალურ სისხლმომარაგებას, ის ჯერ გალურჯდება, მერე კი შესივდება. ასეთი რამ ხდება მთელ ორგანიზმში რამდენიმესაათიანი ჯდომის შედეგად. ყველაზე მეტად მცირე მენჯისა და მუცლის ღრუს ორგანოები ზიანდება, განსაკუთრებით კი ქვედა კიდურების ვენები, რომლებსაც ამ მდგომარეობაში უჭირთ ჭარბი სისხლის გულისკენ უკუდენა.
სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა და მუცლის ღრუს გამუდმებით არაბუნებრივ პოზაში ყოფნა სერიოზულ ზიანს აყენებს საჭმლის მომნელებელ სისტემას: ნელდება საკვების მონელება, მცირდება მისი ეფექტიანობა, ძნელდება ნაწლავებში საკვების გადაადგილება, უარესდება იმ ჯირკვლების მუშაობა, რომლებიც საჭმლის მონელებაში მონაწილეობს. საკვების არასათანადო მონელება ყაბზობას, აირების დაგროვებას და ზოგად მოთეთილობას იწვევს.
არანაკლები ზიანი ადგება საყრდენ-მამოძრავებელ სისტემას, კერძოდ, ხერხემალს. არადა, ის სხვებზე გაცილებით ძნელად ექვემდებარება მკურნალობას. საგრძნობლად ფერხდება სასუნთქი სისტემის მუშაობაც - სუნთქვა ზედაპირულია, ადამიანი ბოლომდე ვერ იყენებს ფილტვების სასუნთქ ტევადობას.
- როგორ მოვიქცეთ?
- პროფესიის შეცვლა ძნელია, ამიტომ უმჯობესია, იმაზე ვიფიქროთ, როგორ დავიყვანოთ მინიმუმამდე პროფესიიდან მომავალი საფრთხე. პირველი მიზეზი სისხლის შეგუბებაა, რომლის შემცირებაც მინიმუმამდეა შესაძლებელი მოძრაობით და ერთგვაროვანი პოზის შეცვლით. ნახევარ საათში ერთხელ 5 წუთით მაინც უნდა შეიცვალოთ სხეულის პოზა, ჩვეულებრივ ორგანიზმი თავად გკარნახობთ, როგორი მდგომარეობაა მისთვის მოცემულ მომენტში ყველაზე ხელსაყრელი.
ნებისმიერი სამუშაოს შესრულებისას სწორად უნდა იჯდეთ: სკამი ან სავარძელი ავტომობილის სკამის მსგავსი უნდა იყოს: საჯდომი ნაწილი საშუალო სირბილის, საზურგე კი უნდა იმეორებდეს სხეულის კონტურებს. შეარჩიეთ საოფისე ტიპის სკამი და სავარძელი, რომელსაც აქვს საჯდომი ნაწილის ასაწევ-დასაწევი და საზურგის დახრის მექანიზმი. სავარძელს უნდა ჰქონდეს ნახევრად რბილი სახელურები, რომლებიც კომპიუტერის კლავიატურის სიმაღლეზე იქნება.
თუ პროფესია ხშირად წამოდგომას მოითხოვს, უმჯობესია, სავარძელი გორგოლაჭებიანი იყოს, რადგან ამ შემთხვევაში სწორად წამოდგომა სწორად ჯდომაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია.
- სპეციალისტები ამბობენ, რომ მჯდომარე სამუშაოს ნეგატიური შედეგების შემცირება სამუშაო ადგილის სწორი ორგანიზებითაც არის შესაძლებელი...
- ოფისში მომუშავეთა უმრავლესობას შრომა კომპიუტერთან უწევს. მასთან ურთიერთობის მოგვარებაში კომპიუტერული ჰიგიენა დაგეხმარებათ:
- კომპიუტერი პირდაპირ უნდა დაიდგათ. ეს აუცილებელია არა მხოლოდ ხერხემლისთვის, არამედ კისრის კუნთებისთვისაც, რომლებსაც ძლიერ უჭირთ, როდესაც მათ მფლობელს თავი მუდმივად გვერდზე მდგარი ეკრანისკენ აქვს მიბრუნებული.
- მონიტორის ხარისხი უნდა აკმაყოფილებდეს მოთხოვნებს, უნდა იყოს უსაფრთხო, დიაგონალი - 17 დუიმი, გარჩევადობა – მინიმუმ 1024X768 პიქსელი 80-100-ჰერციანი რეჟიმის დროს.
- მონიტორი არ უნდა ირეკლავდეს სინათლის სხვა წყაროს (ფანჯრიდან შემოსულ სინათლეს, ნათურას და სხვა). ის ყოველდღე უნდა გაწმინდოთ ანტისეპტიკური ხსნარით.
- მონიტორის ირგვლივ ფონური განათება არ უნდა იყოს მკვეთრად კონტრასტული - მეტისმეტად ძლიერი ან სუსტი. დაუშვებელია კომპიუტერთან მუშაობა მაგიდის ნათურით განათების პირობებში.
- 30 წუთში ერთხელ აუცილებელია 2-3-წუთიანი შესვენება.
სასურველია მხედველობის კონცენტრაცია შორეულ საგნებზე. ამისთვის ასეთი ვარჯიშია საჭირო:
- სარკმლის მინაზე 3-5 მმ დიამეტრის წრე შემოხაზეთ, ჯერ რაც შეიძლება შორეულ საგნებს გახედეთ, მერე კი მზერა თქვენ მიერ შემოხაზულ ნიშანზე გადაიტანეთ.
- დაახლოებით სუნთქვის რიტმში მზერით შემოხაზეთ ჰაერში რვიანი. გაიმეორეთ 5-6-ჯერ.
- თავის მოუბრუნებლად გახედეთ: მარცხენა ქვედა კუთხეს, მარჯვენა ზედა კუთხეს, მარჯვენა ქვედა კუთხეს, მარცხენა ზედა კუთხეს. გაიმეორეთ 5-8-ჯერ. შემდეგ იგივე გააკეთეთ საპირისპირო თანამიმდევრობით.
- განტვირთვისთვის ძლიერ დახუჭეთ თვალები 3-5 წამით, გაახილეთ 3-5 წამით და კვლავ დახუჭეთ. გაიმეორეთ 7-8-ჯერ.
- წამწამები სწრაფად ახამხამეთ 15-20 წამის განმავლობაში.
ეს ვარჯიშები დღეში რამდენჯერმე შეასრულეთ. კომპიუტერთან მუშაობის დროს წარბები და მონიტორის ზედა კიდე თითქმის ერთ დონეზე უნდა იყოს, რათა თავიდან აიცილოთ ზედა ქუთუთოების იძულებით მაღლა დგომა, ხშირი ხამხამი და თვალების წვა-გამოშრობა - ე.წ. მშრალი თვალის სინდრომი.
- როგორ შეიძლება ვენების პათოლოგიების თავიდან აცილება მათთვის, ვისი პროფესიული საქმიანობაც ხანგრძლივად დგომას ან ჯდომას მოითხოვს?
- სიარულით, ელასტიკური ბინტის ტარებით და ფიზიკური აქტიურობით. არსებობს დაავადების მაუწყებელი ნიშნები, რომელთა გამოვლენის შემთხვევაშიც აუცილებელია სპეციალისტთან მისვლა. ეს ნიშნებია: ქვედა კიდურებში სიმძიმის შეგრძნება, საღამო ხანს ფეხების შეშუპება, ჭიანჭველების ცოცვის შეგრძნება, სიარულისას სწრაფად დაღლა და ტკივილი. ეს ნიშნები ზოგიერთ ნერვულ, რევმატოლოგიურ დაავადებასაც ახასიათებს, ამიტომ სპეციალისტთან მისვლა აუცილებელია, რათა დაავადება ზუსტად იქნეს ამოცნობილი და შესაბამისი მკურნალობა დაინიშნოს.
- არანაკლებ მნიშვნელოვანია გადაქანცვა - ფიზიკური მდგომარეობა, რომელიც ინტენსიური დაძაბულობის, ფიზიკური, ინტელექტუალური და ემოციური გადაძაბვის შედეგია. როგორ ვლინდება ეს მდგომარეობა?
- ობიექტურად გადაქანცვა შრომის ხარისხის დაქვეითებით გამოიხატება, სუბიექტურად კი დაღლილობის დაუძლეველი შეგრძნებით. ქრონიკული გადაძაბვა სერიოზული პრობლემაა. მისთვის დამახასიათებელია თავის ტკივილი, უძილობა, გაღიზიანებადობა, მეხსიერებისა და ყურადღების შესუსტება, ორგანიზმის წინააღმდეგობის უნარის დაქვეითება. საბედნიეროდ, ეს შექცევითი პროცესია, დასვენების შემდეგ ადამიანი სავსებით აღიდგენს შრომის უნარს.
- რას ურჩევდით მათ, ვისი საქმიანობაც დიდ ემოციურ დატვირთვას უკავშირდება?
- საჭიროა თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის გაუმჯობესება. აუცილებელია, დღეში რამდენჯერმე 3-4 წუთით შეისვენოთ და შეასრულოთ ორგანიზმის მოსადუნებელი ვარჯიშები:
- მჯდომარემ, ნელა, ისე, რომ თავბრუ არ დაგეხვეთ, აბრუნეთ თავი: მარჯვნივ - ჩაისუნთქეთ, პირდაპირ - ამოისუნთქეთ, მარცხნივ - ჩაისუნთქეთ. თავი უკან არ გადასწიოთ, რათა არ გადატვირთოს ისედაც გადაღლილი და სხვებზე მეტად მგრძნობიარე კისრის მე-7 მალა.
კარგია თავის თმიანი ნაწილისა და კისრის მასაჟი. დაიწყეთ თავის მასაჟი წრიული მოძრაობებით და ნელა-ნელა დაეშვით კისრის უკანა ნაწილისკენ. ნერვული დაძაბულობის მოხსნა ასე შეგიძლიათ: მთელი ტანი ძლიერად დაჭიმეთ, მოადუნეთ, თავი დახარეთ, თვალები დახუჭეთ და ასე გაჩერდით 10-15 წუთი. ვარჯიში გაიმეორეთ 5-6-ჯერ. იმოძრავეთ! თუნდაც სამუშაო თავის აწევის საშუალებას არ გაძლევდეთ, უბრალოდ წამოდექით და რამდენიმე წუთით გაიარ-გამოიარეთ. დაძაბული სამუშაო დღის შემდეგ ეცადეთ, ორიოდე საათი მეგობრებთან, ახლობლებთან ერთად გაატაროთ. კარგია ძილის წინ სუფთა ჰაერზე გასეირნება.
- ბოლო ხანს ხშირად გვესმის ტერმინი "საოფისე ტანვარჯიში". რა არის ეს?
- ეს არის ვარჯიშთა კომპლექსი, რომელიც ზრდის შრომის უნარს და ხელს უწყობს დაძაბული კუნთების მოდუნებას. მათი უმრავლესობა მჯდომარე პოზაში სრულდება, ანუ არ არის საჭირო შესვენება, შრომის პროცესის შეწყვეტა. ვარჯიში მთელი სხეულისთვის:
1. სკამზე მჯდომმა გაჭიმეთ ფეხები, მოხარეთ მუხლებში და გაშალეთ ისე, რომ დაბლა არ დაუშვათ - 10-20-ჯერ.
2. ქუსლებით იატაკს დაეყრდენით, მოხარეთ ფეხები მუხლებში, ისევ გაჭიმეთ - 10-20-ჯერ.
3. მუშტად შეკრული (მაგრამ არა დაჭიმული) მტევნები აბრუნეთ მაჯის სახსარში და ჩაისუნთქეთ, შემდეგ ხელები წინ გაიწოდეთ და ღრმად ამოისუნთქეთ - 5-6-ჯერ.
4. წამოდექით, გადაიხარეთ უკან, რამდენადაც შეგიძლიათ, შემდეგ დაჯექით - 8-10-ჯერ.
5. წამოდექით, წელში გაიმართეთ და აბრუნეთ მთელი კორპუსი ხან მარჯვნივ, ხან მარცხნივ - 10-12-ჯერ.
6. სკამზე მჯდომმა თანამიმდევრობით დაჭიმეთ და მოადუნეთ მუცლის კუნთები - 15-20-ჯერ.
7. ხერხემალი დაიკავეთ სწორად, დაეყრდენით სავარძლის სახელურებს და აიწიეთ ხელებზე ისე, რომ სხეული გამართული იყოს, გულმკერდი - მოდუნებული - 10-15-ჯერ.
დაბოლოს, მეტი იმოძრავეთ! უქმე დღეებში აქტიური დასვენება შრომის უნარისა და ორგანიზმის დარღვეული ფუნქციების სწრაფად აღდგენაში დაგეხმარებათ.