ნანა ხუცაიძე

ხველა პროდუქტიული რომ იყოს, აუცილებელია განსაზღვრული პირობები, მაგალითად, ნორმალური ხველითი რეფლექსის არსებობა, სუნთქვითი კუნთების შეკუმშვის უნარი, გულმკერდის ყაფაზისა და ფილტვის ქსოვილის სათანადო ელასტიკურობა, ბრონქების კუნთოვანი ქსოვილის კარგი ტონუსი და ჰაერის ნაკადის მაღალი სიჩქარე. სასუნთქი ორგანოების ქრონიკული დაავადების მქონეთა დაახლოებით 70%-ს ხველითი რეფლექსი დაქვეითებული აქვს.

არსებობს სპეციალური სუნთქვითი ვარჯიშები, რომლებიც მოქმედებს ხველის აქტის ამა თუ იმ კომპონენტზე. მთლიანობაში კი ხველის პროდუქტიულობის გაზრდა შესაძლებელია პოსტურალური დრენაჟის მეშვეობით. პოსტურალური დრენაჟი და დრენაჟული ვარჯიშები ტარდება იმ დაავადებების დროს, რომლებსაც ნახველის წარმოქმნა სდევს თან. მშრალი ხველის დროს ამ პროცედურების ჩატარებას აზრი არ აქვს. პოსტურალური დრენაჟის არსი ასეთია: ავადმყოფი იღებს ისეთ მდგომარეობას, რომ ფილტვის დაზიანებული ზონა ტრაქეის გაორკაპების ადგილის ზემოთ მოხვდეს. ასეთ მდგომარეობაში ნახველი სიმძიმის ძალის ზემოქმედებით მთავარი ბრონქისკენ გადაინაცვლებს და სწრაფად აღწევს ტრაქეის გაყოფის ადგილს. სწორედ ამ ადგილას არის ყველაზე მგრძნობიარე ხველის რეფლექსი.

ამის შედეგად ვითარდება უნებლიე რეფლექტორული ხველა და ნახველი სასუნთქი გზებიდან გამოიდევნება. პოსტურალური დრენაჟი გრძელდება არა უმცირეს 20-30 წუთის განმავლობაში. ფილტვის ქვედა წილების დრენაჟისთვის უნდა დაწვეთ მუცელზე ან ზურგზე, ზედაპირზე (სპეციალურ მაგიდაზე), რომელიც ჰორიზონტის მიმართ 30-45 გრადუსით არის დახრილი. შეიძლება ჩვეულებრივ საწოლზე წოლაც, ოღონდ ამ შემთხვევაში კორპუსი და თავი დაახლოებით იმავე კუთხით უნდა გადმოკიდოთ. თუ ჯანმრთელობის მდგომარეობა საშუალებას მოგცემთ, დახრილობა შეიძლება უფრო მეტიც იყოს. სუნთქვითი ვარჯიშებიდან სრულდება ღრმა დიაფრაგმული სუნთქვა. მუცლის ღრუს ორგანოებზე წნევის გასაზრდელად მუცლის ზედა ნაწილზე შეიძლება დაიდოს 1-3 კგ წონის ქვიშიანი ან მარილიანი ტომარა.

შეიძლება სპეციალური ელასტიკური ქამრის შემოჭერაც. ავადმყოფმა ხელები რიტმულად (სუნთქვის ფაზების შესაბამისად) უნდა დაიჭიროს გულმკერდის ქვედა ნაწილზე (შეუძლია, საამისოდ ვინმე დაიხმაროს). ფილტვის შუა წილის დრენაჟი ტარდება მარცხენა გვერდზე ნახევრად მწოლიარე მდგომარეობაში ქვემოთ ჩაშვებული და ოდნავ უკან გადახრილი თავით. იდეალური მდგომარეობაა ზურგზე წოლა მუცელთან მიტანილი ფეხებით და უკან გადაკიდებული თავით. ფილტვის ზედა წილების დრენაჟისთვის ეფექტურია მჯდომარე პოზა, განსაკუთრებით - დაბალ სკამზე, და დგომა. ამ დროს ასრულებენ წრიულ მოძრაობებს იდაყვებში მოხრილი ხელებით. ზურგზე მწოლიარე ადამიანი მონაცვლეობით იდებს ბალიშს მარჯვენა და მარცხენა ფერდების ქვეშ. არსებობს სხვა მდგომარეობებიც, რომლებიც ნახველის გამოყოფას აადვილებს.

პოზის შეცვლისას 4-5-ჯერ ღრმად და ნელა ჩაისუნთქეთ (ჩაისუნთქეთ ცხვირით და ამოისუნთქეთ ერთმანეთზე დაჭერილი კბილებით), კიდევ ერთხელ ჩაისუნთქეთ და 3-4 ჯერ მსუბუქად ჩაახველეთ. ასე მოიქეცით მდგომარეობის ყოველი შეცვლისას. პოსტურალური დრენაჟის დროს ნახველის გამოყოფის აუცილებელი პირობაა გახანგრძლივებული ფორსირებული ამოსუნთქვა. ეს აუცილებელია, რათა შეიქმნას ჰაერის ძლიერი ნაკადი, რომელიც ამოიტანს ბრონქულ სეკრეტს. გაითვალისწინეთ: თუ პროცედურის დროს თავი იჩინა ძლიერმა ქოშინმა ან მოხრჩობის შეგრძნებამ, პოსტურალური დრენაჟი უნდა შეწყდეს. ფილტვის ქვედა წილებიდან ნახველის გამოდევნას ხელს უწყობს ვარჯიშები, რომლებიც მუცლის პრესის კუნთების დაძაბვას მოითხოვს: ფეხების მოხრა მუხლებსა და მენჯ-ბარძაყის სახსრებში მუცელზე ზეწოლით, "მაკრატელი", "ველოსიპედი". ყოველი ვარჯიშის შემდეგ უნდა ამოახველოთ.

I. საწყისი მდგომარეობა: დაწექით ზურგზე, ხელები სხეულის გასწვრივ დაიწყვეთ.

1. ნელა აღმართეთ ხელები თავს ზემოთ, გაიჭიმეთ (ჩაისუნთქეთ). დაუბრუნდით საწყის მდგომარეობას (ამოისუნთქეთ). გაიმეორეთ 4-5-ჯერ.
2. შეასრულეთ დიაფრაგმული სუნთქვა 1-1,5 წუთის განმავლობაში. ამოისუნთქეთ ნელა, ხანგრძლივად, მილივით მომრგვალებული ტუჩებით.
3. ერთი წუთის განმავლობაში ენერგიულად შეკარით მუშტად და გაშალეთ თითები. პარალელურად მოხარეთ და გაშალეთ ტერფები. სუნთქვა თავისუფალია.
4. ხელები მიიტანეთ მხრებთან, იდაყვები ასწიეთ (ჩაისუნთქეთ). დაუშვით და მსუბუქად მიაბჯინეთ გულმკერდს (ამოისუნთქეთ). გაიმეორეთ 4-6-ჯერ.
5. ცალი ხელი დატოვეთ სხეულის გასწვრივ, მეორე გადაიტანეთ თავს უკან. ერთი წუთის შემდეგ ხელები სწრაფად შეცვალეთ. სუნთქვა - თავისუფალი.
6. ხელები გაშალეთ განზე (ჩაისუნთქეთ), მუხლები და ხელები ერთად მიიტანეთ გულმკერდთან (ამოისუნთქეთ). ამოახველეთ. გაიმეორეთ 4-6-ჯერ.
7. გამართული ფეხები ვერტიკალურად ასწიეთ მაღლა (ჩაისუნთქეთ). ფეხები დაუშვით და წამოჯექით (ამოისუნთქეთ). გაიმეორეთ 4-6-ჯერ. შემდეგ ჩამოეკიდეთ საწოლიდან სადრენაჟო მხარეს (მარჯვენამხრივი პნევმონიის დროს - მარცხნივ და პირიქით), ისე, რომ კორპუსმა რაც შეიძლება დიდი კუთხე შექმნას ჰორიზონტის მიმართ. რომ არ ჩამოცურდეთ, ტერფებით მოეჭიდეთ საწოლის კიდეს. ამ მდგომარეობაში ამოახველეთ.
8. გამართული ფეხები ასწიეთ და 4-6-ჯერ ზედიზედ გადააჯვარედინეთ ჰორიზონტალურ სიბრტყეში. გააკეთეთ პაუზა. ისუნთქეთ თავისუფლად. გაიმეორეთ 5-8-ჯერ.

II. საწყისი მდგომარეობა: დაწექით მარცხენა გვერდზე. მარცხენა ხელიამოიდეთ თავქვეშ, მარჯვენა ჩაუშვით სხეულის გასწვრივ.

1. გამართული მარჯვენა ხელი გასწიეთ განზე და უკან - თითქმის ზურგზე წოლის მდებარეობაში (ჩაისუნთქეთ). დაუბრუნდით საწყის მდგომარეობას (ამოისუნთქეთ). გაიმეორეთ 2-3-ჯერ, შემდეგ ჩამოეკიდეთ საწოლიდან და ამოახველეთ.
2. გამართული მარჯვენა ხელი გაშალეთ განზე (ჩაისუნთქეთ), მარჯვენა ფეხი მოხარეთ მუხლში, მოხვიეთ ხელი, მიიტანეთ გულმკერდთან (ამოისუნთქეთ. ამოსუნთქვა უნდა იყოს მკვეთრი, ხმაურიანი, ბგერით "ჰა"). გაიმეორეთ 3-4-ჯერ.
3. შეასრულეთ დიაფრაგმული სუნთქვა 1-1,5 წუთის განმავლობაში. ტემპი - ნელი.

III. დიაფრაგმული სუნთქვა: დაწექით მუცელზე, ხელები ამოიწყვეთ ნიკაპქვეშ. გაჭიმული ფეხები მორიგეობით ასწიეთ მაღლა. ისუნთქეთ თავისუფლად რამდენიმე წამის განმავლობაში (3-4 ჩასუნთქვა-ამოსუნთქვა).

IV. საწყისი მდგომარეობა: დაწექით ზურგზე, ხელები გაჭიმეთ სხეულის გასწვრივ.

1. 1-1,5 წუთის განმავლობაში შეასრულეთ დიაფრაგმული სუნთქვა. ამოსუნთქვა ხანგრძლივია, მილივით მოკუმული ტუჩებით, ტემპი - ნელი.
2. გამართული ხელები ნელა გასწიეთ განზე (ჩაისუნთქეთ). დაუბრუნდით საწყის პოზიციას (ამოისუნთქეთ). გაიმეორეთ 4-6-ჯერ.

პოსტურალური დრენაჟი და სადრენაჟო ტანვარჯიში უკუნაჩვენებია ფილტვისმიერი სისხლდენის (მაგრამ არა სისხლიანი ხველის), მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტის, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის გამოხატული უკმარისობის, ფილტვის ინფარქტის, ფილტვის განმეორებითი თრომბოემბოლიის, ჰიპერტონიული კრიზის, არტერიული ჰიპერტენზიის მძიმე ფრომის დროს, საზოგადოდ, ნებისმიერ მდგომარეობაში, როდესაც აკრძალულია წოლა დაბლა დაშვებული სხეულით და თავით (ასეთი მდგომარეობებია გლაუკომა, III-IV ხარისხის სიმსუქნე, თავბრუხვევა).