როგორ შევუწყოთ ხელი თირკმელების მუშაობას და რას მივაქციოთ ყურადღება, რომ ავადმყოფობა არ გამოგვეპაროს? ამ და სხვა კითხვებზე პედიატრი ინგა იოსავა გვიპასუხებს.
- შარდი თირკმელების სიჯანსაღის შესაფასებელი მეტად მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია. როგორი ფერი და სუნი უნდა ჰქონდეს მას? რას უნდა მიაქციოს მშობელმა ყურადღება?
- ახალშობილის შარდის პირველი ულუფა უფერო, გამჭვირვალე და უსუნო სითხეა. პირველი 3-4 დღე ის შემღვრეულია და წონის ფიზიოლოგიურ კლებასთან ერთად ხდება კონცენტრირებული, იღებს ინტენსიურ მუქ ფერს. ეს ნორმალურია მხოლოდ სიცოცხლის პირველ დღეებში, შემდგომ ეს აღარ უნდა გამეორდეს. ნორმაში შარდს სუნი არ აქვს. თუ მან ბავშვის ზრდის კვალდაკვალ მომჟავო სუნი მიიღო ამიაკის ელფერით, ეს რაქიტზე მიუთითებს. შარდვის სიხშირეც ასაკის მიხედვით იცვლება. სიცოცხლის მე-2 დღიდან ბავშვი შარდის ბუშტს დღეში 5-6-ჯერ ცლის. ის ჯერ ცოტა საკვებს იღებს, მაგრამ აქტიურად კარგავს სითხეს სუნთქვისას, კანიდან აორთქლების გზით და განავალთან ერთად. მე-7-8 დღიდან შარდვის სიხშირე იზრდება და დღე-ღამეში 20-25-ს უტოლდება. თუ ბავშვი უფრო იშვიათად შარდავს, ამის შესახებ უნდა აცნობოთ პედიატრს. ხელოვნურ კვებაზე მყოფი ჩვილები უფრო მეტ შარდს გამოყოფენ და უფრო ხშირადაც შარდავენ.
გირჩევთ, ყურადღება მიაქციოთ კუჭ-ნაწლავის მოქმედების სიხშირეს. ნაწლავთა ლიმფური ძარღვები ჩვილ ასაკში თირკმელების ლიმფურ სისტემასთანაა დაკავშირებული, ამიტომ ნაწლავებში არსებული მიკრობები და ტოქსინები ადვილად იწვევს შარდგამომყოფი სისტემის ანთებით დაავადებებს.
- ბავშვთა ასაკში თირკმელების ყველაზე გავრცელებული ანთებითი დაავადება პიელონეფრიტია. რა იწვევს მას?
- პიელონეფრიტი თირკმლის ფიალების ანთებაა. თირკმელებიდან თირკმლის ფიალებში გროვდება გაფილტრული შარდი, რომელიც შემდეგ შარდსაწვეთით ჩაედინება შარდის ბუშტში. თირკმელებიდან ფიალებში შარდთან ერთად შეიძლება მოხვდეს ინფექცია, რომელიც თვით თირკმელებში სისხლის საშუალებით ხვდება, მაგალითად, კარიესით დაზიანებული კბილებიდან, ანთებითი ნუშურა ჯირკვლებიდან, კანის ჩირქოვანი გამონაყარიდან... თირკმელების ასეთ დაზიანებას დაღმავალი დაზიანება ჰქვია.
არსებობს დაზიანების აღმავალი გზაც - ცისტიტის დროს შარდის ბუშტიდან თირკმელებისკენ ინფექციის გავრცელება. პატარა უნდა ვარიდოთ გადაცივებას - ცივ იატაკზე ან მიწაზე ჯდომას; თუ ენურეზი (უნებლიე შარდვა) აქვს, დაუშვებელია დასჯის მიზნით სველი ტრუსით დიდხანს ტარება - ყოველივე ეს ხელს უწყობს ცისტიტისა და პიელონეფრიტის განვითარებას.
- როგორ ვლინდება დაავადება?
- პიელონეფრიტი შეიძლება თვეობით ჰქონდეს ბავშვს და არ გამოვლინდეს, ხოლო როცა მშობელი ცვლილებებს შეამჩნევს, ანთება უკვე ქრონიკული იყოს.
პიელონეფრიტის დროს ყურადღებას იპყრობს გუნება-განწყობის ცვალებადობა, ჭირვეულობა, ადვილად დაღლა, სეირნობასა და თამაშზე უარი. ეს თირკმელებში მიმდინარე ანთებითი პროცესის შედეგად ორგანიზმის ქრონიკული ინტოქსიკაციის ბრალია. ბავშვს შესაძლოა გაუხშირდეს შარდვა, შეაწუხოს ტკივილებმა წელის არეში. მთავარი სიმპტომია მუდმივი დაბალი - 37,1-37,3 გრადუსი - სიცხე.
დიაგნოზის დასმაში შარდის საერთო ანალიზი დაგვეხმარება. თუ პიელონეფრიტი დადასტურდა, ბავშვს უნდა დაენიშნოს წოლითი რეჟიმი და ანტიბიოტიკები.
წოლითი რეჟიმი აუცილებელია, რადგან ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში თირკმელები უკეთ მარაგდება სისხლით, ხოლო სამკურნალო საშუალებები ადვილად აღწევს დანიშნულების ადგილს, სისხლი ადვილად იფილტრება და შარდი გამოიყოფა.
- როგორი კვება სჭირდება თირკმელებდაავადებულ ბავშვს?
- კვება მკურნალობის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტია. მოზრდილებისთვის რეკომენდებულია რაციონიდან ცილების ამოღება, მაგრამ ბავშვის მზარდი ორგანიზმისთვის ცილა აუცილებელია, ამიტომ მისი სამკურნალო დიეტა რამდენადმე განსხვავებულია.
პიელონეფრიტის დროს სამკურნალო კვება შემდეგ პრინციპებს ეფუძნება:
- ბავშვის რაციონიდან უნდა ამოვიღოთ ექსტრაქტული ნივთიერებები. ამ ნივთიერებებს შეიცავს ხორცისა და თევზის ნახარში, შემწვარი, შებოლილი და მარილიანი საკვები, ხახვი, ნიორი, ისპანახი, ყვავილოვანი კომბოსტო, მდოგვი, პირშუშხა, ნიახური.
- შეგიძლიათ, დიდი ოდენობით მისცეთ რძის ნაწარმი - ის ასტიმულირებს თირკმელების მუშაობას, ხელს უწყობს შარდის გამოყოფას. რძეში შემავალი ცილები, კალციუმი, ფოსფორი და სხვა ძვირფასი ნივთიერებები აუცილებელია ბავშვის ორგანიზმისთვის. მასში არსებული ცხიმები დაყოფილია უმცირეს წვეთებად, რაც ბავშვის კუჭ-ნაწლავს მათ ათვისებას უადვილებს.
- დიეტის შეუცვლელი კომპონენტებია იოგურტი, მაწონი - ისინი ხელს უწყობენ ნაწლავის მიკროფლორის მოწესრიგებას. ანტიბიოტიკებით ხანგრძლივი მკურნალობისას არცთუ იშვიათად წარმოიშობა ნაწლავების დისბიოზის პრობლემა. ანტიბიოტიკი აუცილებელია ანთებითი პროცესის ჩასაქრობად, მაგრამ დამღუპველად მოქმედებს ნაწლავის სასარგებლო ბაქტერიებზეც, იწვევს აშლილობას ან შეკრულობას. რძემჟავა პროდუქტები კი ნორმალური მიკორფლორის აღდგენაში ეხმარება ორგანიზმს.
ბავშვმა უნდა მიიღოს ხაჭო - დღე-ღამეში არანაკლებ 40-50 გრამისა, ასევე - უცხიმო არაჟანი და უმარილო, ჭყინტი ყველი. ყველა ეს პროდუქტი დამატებითი წყაროა კალციუმისა და ცილებისა, რომლებიც ესოდენ აუცილებელია მზარდი ორგანიზმისთვის. ყოველდღიურ რაციონში უნდა შედიოდეს ბურღულის ფაფა, მაკარონის ნაწარმი და დღეში ერთი ცალი მოხარშული კვერცხი - ის ავადმყოფი ბავშვისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელ ამინმჟავებს შეიცავს.
ხორცი ნაკლებად ცხიმიანი შეარჩიეთ - ძროხისა, ქათმისა, ინდაურისა, კურდღლისა. ექსტრაქტული ნივთიერებების მოსაშორებლად დაჭერით წვრილად, დაასხით ცივი წყალი და ისე მოხარშეთ. ბავშვს აჭამეთ მხოლოდ ხორცი, ბულიონის გარეშე. ასევე მოუხარშეთ თევზი.
- ცხიმი უნდა მიიღოს ნაღების კარაქის ან მცენარეული (ზესუმზირას, სიმინდის, ზეითუნის) ზეთის სახით.
- სასარგებლოა ხილი და კენკრა, მათი წვენი, კომპოტი; ბოსტნეულიდან - კარტოფილი, თეთრთავა კომბოსტო, ჭარხალი, სტაფილო, ყაბაყი, კიტრი, პომიდორი, გოგრა.
- ნებადართულია ხორბლის პური, შაქარი, საკონდიტრო ნაწარმი (კარამელი, მურაბა, ჯემი, ზეფირი), ჩაი, თაფლი.
- იკრძალება შოკოლადი, კაკაო, გაზიანი სასმელები.
საკვების მომზადებისას ნუ დაინანებთ ცხიმს, მარილი კი, თუ ექიმმა საერთოდ დაგრთოთ მისი გამოყენების ნება, ზომიერად უყავით. პიელონეფრიტის დროს არტერიული წნევა იმატებს - ამ შემთხვევაში მარილი საერთოდ უნდა ამოიღოთ რაციონიდან.
- როგორია ბავშვის სანიმუშო მენიუ? საზოგადოდ, როგორ მოვამზადოთ საკვები?
- ჩაშუშეთ, მოხარშეთ ორთქლზე ან წყალში. საუზმედ შეგიძლიათ მისცეთ რძიანი ფაფა, ყველიანი მაკარონი, კარტოფილისა და სხვა ბოსტნეულის პიურე, მოხარშული კვერცხი, ხაჭო, მურაბიანი ჩაი. სადილად - ხორცის ან ბოსტნეულის წვნიანი (მაგრამ არა ბულიონზე მომზადებული), მოხარშული ხორცი, ორთქლზე მომზადებული კატლეტი ან გუფთა ბოსტნეულის, ბურღულის, მაკარონის გარნირით.
დესერტად - ხილი, კომბოსტო, კისელი, ასკილის ნაყენი.
სამხრად - ხილი, წვენი, მაწონი, ჩაშუშული ვაშლი თაფლით.
ვახშმად - ხაჭოს ბლინები, ბოსტნეული, ფაფა, ფუნთუშა და ჩაი.
ბავშვს ერთფეროვანი საკვები რომ არ მობეზრდეს, ეცადეთ, ყოველდღე სხვადასხვა კერძი მოუმზადოთ. სუფრასთან მთელი ოჯახი დასხედით და ყველამ ერთად მიირთვით, რომ ბავშვმა თავი სხვებისგან გამორჩეულად და გარიყულად არ იგრძნოს.
ყოველდღე ასეირნეთ ბავშვი სუფთა ჰაერზე. ყურადღება მიაქციეთ, რომ ფეხები არ გაუცივდეს.
დაავადების პროფილაქტიკის მიზნით წელიწადში ორჯერ ჩააბარეთ შარდის ანალიზი. ნუ შეხედავთ ამას როგორც ფორმალობას - ეს თქვენი შვილის ჯანმრთელობის აუცილებელი პირობაა.
