კიბოს სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამა საქართველოში
ზემოთ ჩამოთვლილი ასაკობრივი ჯგუფებისთვის პროგრამით გათვალისწინებული გამოკვლევები უფასოა. რეგიონებში კიბოს სკრინინგის პროგრამას ახორციელებს ეროვნული სკრინინგცენტრი (17 ქვეკონტრაქტორთან ერთად) დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის და საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს დაფინანსებით. 2011 წელს ამისათვის 1015408 ლარი გამოიყო ცენტრალური ბიუჯეტიდან. თბილისში სკრინინგის პროგრამას ახორციელებს ეროვნული სკრინინგცენტრი (6 ქვეკონტრაქტორთან ერთად) თბილისის მუნიციპალიტეტისა და გაეროს მოსახლეობის ფონდის (უნფპა) დაფინანსებით. ამისთვის 2011 წელს თბილისის მუნიციპალიტეტმა 1 225 000 ლარი გამოყო, გაეროს მოსახლეობის ფონდმა (უნფპა) კი - 170 000 ლარი. ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის პირველადი ჯანდაცვის რეფორმის მხარდაჭერის პროექტის ფარგლებში ხორციელდება ჯანმრთელობის ხელშეწყობის საგანმანათლებლო და საინფორმაციო კამპანია კიბოს სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამის (ძუძუს კიბო, საშვილოსნოს ყელის კიბო, პროსტატის კიბო და მსხვილი ნაწლავის კიბო) მხარდასაჭერად. ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული კამპანიის ბიუჯეტია 36999 ლარი და მისი მიზანია, გაზარდოს მოსახლეობის შესაბამისი ჯგუფების მონაწილეობა "დაავადებათა ადრეული გამოვლენისა და სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამაში", რომელსაც საქართველოს რეგიონებში დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი ახორციელებს. კიბოს სკრინინგის პროგრამა ხორციელდება საქართველოს პირველი ლედის პატრონაჟით.
რა მნიშვნელობა აქვს სკრინინგს კიბოს პრევენციისათვის?
კიბო აღარ არის უკურნებელი სენი, თუ ის ადრეულ სტადიაში აღმოაჩინეს. სკრინინგის (სცრეენ - ინგლ. გადარჩევა, გამოხშირვა) პროგრამებიც სწორედ იმისთვისაა დანერგილი მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, რომ კიბოს გამომწვევი პათოლოგიური პროცესების გამოვლენა ადრეულ სტადიაშივე მოხერხდეს. ამ შემთხვევაში განკურნების ალბათობა 100%-მდე იზრდება. ამავე დროს, ხარჯიც გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე კიბოს შორს წასული ფორმების მკურნალობისას. თუ ადამიანი ჩართულია სკრინინგის პროგრამაში, მას შეუძლია, დროული და თანამიმდევრული გამოკვლევებით:
- მშვიდად განაგრძოს ჯანმრთელობის კონტროლი;
- არ მისცეს დაავადებას ავთვისებიან სიმსივნედ გადაგვარების საშუალება;
- სავსებით განიკურნოს სიმსივნის ადრეულ სტადიაში გამოვლენის შემთხვევაში.
ამდენად, ადრეული დიაგნოსტიკა კიბოს პრევენციის საუკეთესო საშუალებაა.
რა გამოკვლევები ტარდება კიბოს სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამით?
ძუძუს კიბოს სკრინინგის პროგრამა ითვალისწინებს:
- მამოგრაფიას;
- მამოლოგის კონსულტაციას;
- ექოსკოპიას (საჭიროების შემთხვევაში);
- ციტოლოგიას (საჭიროების შემთხვევაში).
საშვილოსნოს ყელის კიბოს პროგრამა ითვალისწინებს:
- პაპ-ტესტს;
- კოლპოსკოპიას (საჭიროების შემთხვევაში).
მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგის პროგრამა ითვალისწინებს:
- ტესტს ფარულ სისხლდენაზე;
- კოლონოსკოპიას (საჭიროების შემთხვევაში).
პროსტატის კიბოს სკრინინგის პროგრამა ითვალისწინებს:
- პროსტატის სპეციფიკური ანტიგენის ტესტს.
რატომ ჩავიტარო გამოკვლევა, როცა არაფერი მაწუხებს?
ავთვისებიანი სიმსივნეები პირველ-მეორე სტადიებში მეტწილად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. ადამიანი ვერ ამჩნევს, რომ რაღაც სჭირს. სიმპტომების უმეტესობა მე-3, მე-4 სტადიებში იჩენს თავს, როდესაც კიბოსთან ბრძოლა ხშირად დაგვიანებული ან უშედეგოა. ამიტომაც არის აუცილებელი სკრინინგულ გამოკვლევებში მონაწილეობა და პათოლოგიის მანამდე აღმოჩენა და მკურნალობა, სანამ ის შეგაწუხებს.
სკრინინგის პროგრამა და ადრეულ ეტაპზე კიბოს გამოვლენის სტატისტიკა
საქართველოში სკრინინგის პროგრამის ამოქმედების შემდეგ ადრეულ სტადიაში პათოლოგიის გამოვლენის მაჩვენებელი სამჯერ გაიზარდა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ კიბო კატასტროფულად გახშირდა. უბრალოდ, გამოკვლევა ხელმისაწვდომი გახდა საქართველოს მოქალაქეებისთვის და მათ შეძლეს სკრინინგცენტრებში მისვლა, პათოლოგიის გამოვლენა და მკურნალობა.
როგორ ხდება სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამაში ჩართვა?
სკრინინგის სახელმწიფო პროგრამაში ჩართვის მსურველმა უნდა დარეკოს ტელეფონით, ნომერზე (8 32) 220 35 35, რომელზეც მიიღებს ინფორმაციას იმ კლინიკების შესახებ, სადაც კიბოს სკრინინგის პროგრამა მოქმედებს. განურჩევლად საცხოვრებელი ადგილისა, მას შეუძლია აირჩიოს ტერიტორიულად ხელსაყრელი სამედიცინო დაწესებულება და გამოკვლევები იქ ჩაიტაროს.
მასმედიის როლი კიბოს პრევენციაში
უიცც-ის (ტჰე უნიონ ფორ ინტერნაციონალ ცანცერ ცონტროლ, 2011) მონაცემებით, მსოფლიოში ყოველ თვე კიბოს დიაგნოზით იღუპება 600 ათასი ადამიანი, რომელთა დაავადების პრევენცია ან მკურნალობა სწორი სკრინინგსტრატეგიის შემთხვევაში შესაძლებელია. ამიტომ მნიშვნელოვანია, ადამიანმა იცოდეს ქვეყანაში არსებული სკრინინგპროგრამების შესახებ. მსოფლიოს წამყვანი მედიასაშუალებები თავიანთ სოციალურ ვალდებულებად მიიჩნევენ, საზოგადოებას თვეში ერთხელ მაინც შეახსენონ, რომ სკრინინგის პროგრამაში მონაწილეობით კიბოს დამარცხება შესაძლებელია. "ეს არ არის თემა, რომლის გასაშუქებლად ჩვენი სარეკლამო სამსახური ფულს აიღებს და მოგებას ნახავს. ჩვენი მოგება ჩვენი ახლობლების - დედის, მამის, ძმის, დის, მეგობრების გადარჩენილი სიცოცხლეა. ჩვენ ვწერთ მათ გადასარჩენად", - წერს "გარდიანი" და უკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში მხოლოდ კიბოს სკრინინგის თემას 1200-ზე მეტ პუბლიკაციას უძღვნის. შედეგად მსოფლიოს წამყვან ქვეყნებში სკრინინგის პროგრამაში მონაწილეობა ცხოვრების წესად იქცა, მოიხსნა სტიგმა - შიში სიტყვა "კიბოს" მიმართ, ამან კი მნიშვნელოვნად შეამცირა ამ დიაგნოზით გარდაცვალების მაჩვენებლები. მაგალითად, საერთაშორისო გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგი 16%-ით ამცირებს ამ დაავადებით გამოწვეულ სიკვდილიანობას. საქართველოშიც სკრინინგის პროგრამის წარმატება და მისი მთავარი მიზანი მასმედიასთან თანამშრომლობის შედეგად მიიღწევა.
სკრინინგის პროგრამაში მონაწილე სამედიცინო ცენტრების ჩამონათვალი
თბილისი
- ეროვნული სკრინინგცენტრის დიდუბის ფილიალი;
- ეროვნული სკრინინგცენტრის ვარკეთილის ფილიალი;
- დავით ტატიშვილის სამედიცინო ცენტრი;
- თბილისის ონკოლოგიური დისპანსერი;
- ოთარ ღუდუშაურის სახელობის სამედიცინო ცენტრი;
- თბილისის ბალნეოლოგიური კურორტი.
რეგიონები
- ზუგდიდი, ონკოცენტრის სამეგრელო-ზემო სვანეთის ფილიალი;
- სენაკი, დიაგნოსტიკური ცენტრი "ესკულაპი";
- სენაკი, სამედიცინო ცენტრი "სენა-მედი";
- ბათუმი, რესპუბლიკური კლინიკური საავადმყოფო;
- ბათუმი, აჭარის ონკოლოგიის ცენტრი;
- ქუთაისი, ქალთა ჯანმრთელობის ცენტრი "ჰერა";
- ქუთაისი, ბომონდის საავადმყოფო;
- სამტრედია, რკინიგზის საგანყოფილებო საავადმყოფო;
- საჩხერე, რაიონული საავადმყოფო;
- გურჯაანი, სამედიცინო ცენტრი "კახეთი-იონი";
- ახალციხე, სამცხე-ჯავახეთის დემოკრატ ქალთა საზოგადოება;
- რუსთავი, შპს "ქუალიტი პლუსი";
- გორი, შპს "ჯანმრთელობა ყველასათვის";
- კასპი, იამზე ქამხაძის კლინიკა.
მობილური ჯგუფები
- ბერძნული სამედიცინო ფონდი "ჰიპოკრატე";
- ონკოპრევენციის ცენტრი.
დაბოლოს, საქართველოში, ყოველწლიურად, ისევე როგორც მსოფლიოს 46 ქვეყანაში, ოქტომბერში "ევროპა დონას" - ევროპის ძუძუს კიბოსთან ბრძოლის კოალიციის - ორგანიზებით ძუძუს ჯანმრთელობის დღე აღინიშნება. "ამ ღონისძიების მიზანი ის არის, საზოგადოებამ კიდევ ერთხელ გაამახვილოს ყურადღება ძუძუს კიბოს პრობლემაზე, გაუმჯობესდეს ცოდნა მის შესახებ, რის შედეგადაც უნდა მოხდეს კიბოს ადრეული აღმოჩენა მამოგრაფიული სკრინინგის საშუალებით, მისი ოპტიმალური მკურნალობა და მოვლა. გარდა ამისა, მსგავსი ღონისძიებები მიზნად ისახავს, შეახსენოს საზოგადოებას, რომ ცხოვრების ჯანსაღი წესის შენარჩუნებით, ჯანსაღი კვებითა და მამოგრაფიული სკრინინგით შესაძლებელია ამ პრობლემის თავიდან აცილება", - აცხადებს ორგანიზაცია "ევროპა დონას" საქართველოს პიარმენეჯერი მაიკო ჩიტაშვილი. "ევროპა დონა" - ეს არაკომერციული ორგანიზაციაა, ძუძუს კიბოსთან ბრძოლის ევროპული კოალიცია, რომელშიც 46 ქვეყანაა გაერთიანებული და რომელიც მოწოდებულია, გააერთიანოს ქალები, რათა:
- ამაღლდეს სათანადო ცოდნა ძუძუს კიბოს შესახებ;
- მამოგრაფიული სკრინინგპროგრამების საშუალებით მოხდეს მისი ადრეული გამოვლენა;
- ძუძუს კიბოთი დაავადებულებს დაენიშნოთ გაიდლაინებზე დამყარებული ოპტიმალური მკურნალობა და საუკეთესო, სპეციალური სტანდარტებით გათვალისწინებული მოვლა.
საქართველოში "ევროპა დონას" წარმომადგენლობა 2006 წელს დაფუძნდა. კოალიციაში გაწევრებულები არიან ქალები, რომლებმაც დაამარცხეს ძუძუს კიბო, მედიკოსები და უბრალოდ ამ პრობლემით დაინტერესებული ადამიანები.