პროფესორ მორიარტის მემკვიდრენი
ოცდამეერთე საუკუნეში შხამების მოყვარული მარტოხელა მანიაკების შესახებ აქა-იქ თუ გაიჟღერებს ინფორმაცია; სამაგიეროდ მომწამლავი ნივთიერებების გამოყენება არასასურველი პიროვნების მწყობრიდან გამოსაყვანად სპეცსამსახურების ერთ-ერთი კარგად დამუშავებული მეთოდია. თუ პირველ შემთხვევაში საქმის გახსნასა და დამნაშავის დაკავებას მეტ-ნაკლებად ახერხებენ, სპეცსამსახურების მოქმედების დროს, როგორც წესი, საქმე არ იხსნება, ხშირად მხოლოდ კვალი ჩანს, რომელსაც ამ გასაიდუმლოებულ ორგანიზაციამდე მივყავართ, მაგრამ საბოლოო ჯამში ბევრი რამ ვარაუდების დონეზე რჩება. აი რამდენიმე მაგალითი:
ლიტვინენკოს მკვლელი კვდება?!
პოლონიუმ 210-ით მოწამლული ლიტვინენკოს ისტორია ჯერ კიდევ არ მისცემია დავიწყებას. სავარაუდო მკვლელი, ყოველ შემთხვევაში, მთავარი ეჭვმიტანილი ანდრეი ლუგავოი, რომლის ინგლისში ექსტრადირებაზე რუსეთმა უარი თქვა და რომელიც სპეცსამსახურების მუშაკი გახლდათ, ამ ამბიდან არცთუ ისე მცირე ხნის შემდეგ კრემლის ერთ-ერთ ჰოსპიტალში დააწვინეს და საზოგადოებისათვის უცნობი სახის გამოკვლევები ჩაუტარეს. როგორც ოლეგ გორდიევსკიმ განაცხადა, - საბჭოთა დაზვერვის ეს ყოფილი პოლკოვნიკი ამჟამად ინგლისის დაზვერვა მი-6-ში მუშაობს, - "ლუგავოის აქვს შანსი 5 წლის შემდეგ სისხლის კიბოთი, უფრო სწორად, სისხლის გათეთრებით მოკვდეს. სწორედ ამ დაავადებას იწვევს პოლონიუმ 210-თან შეხება. ამით ყველა კვალი წაიშლება". ლიტვინენკოს მკვლელობიდან ჯერ სამი წელია გასული...
პროფესორ მორიარტის სიურპრიზი
ყველაზე ცნობილ პათოლოგიურ მომწამვლელად შეიძლება პროფესორი მორიარტი ჩაითვალოს. მადლობა ღმერთს, რომ ის სინამდვილეში არ არსებობდა. არტურ კონან დოილის წიგნების ეს კოლორიტული პერსონაჟი თავის მსხვერპლთ უძველესი, მაგრამ კარგად ნაცადი საშუალებით - დარიშხანით წამლავდა. ეს ნივთიერება პლანეტის უძველეს შხამად შეიძლება ჩაითვალოს. მისი საშუალებით წამლავდნენ ეგვიპტის ფარაონებს მრავალი ათასი წლის წინ. ის მას შემდეგაც მრავალჯერ გამოუყენებიათ სხვადასხვა ეპოქასა თუ ქვეყანაში - რომის იმპერიიდან დაწყებული პურიტანული ინგლისით დამთავრებული.
კალიუმის ციანიდი გრიგორი რასპუტინისთვის
რუსეთის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ მოწამვლად უდავოდ შეიძლება მივიჩნიოთ ახალგაზრდა თავად იუსუპოვის მიერ გრიგორი რასპუტინის მოწამვლა. თავადმა მეფის კარის მოძღვარი სტუმრად მიიწვია და კალიუმის ციანიდით უხვად შეზავებული ფუნთუშებით გაუმასპინძლდა, მაგრამ შხამმა არ იმოქმედა და თავადმა - ან შეთქმულთა ჯგუფმა (ეს ჯერ კიდევ არ არის დადგენილი) - რასპუტინს ნაჯახით მოუღო ბოლო, მერე კი ნევაში ჩააგდო. სხვა შემთხვევებში კალიუმის ციანიდი ყოველთვის მოქმედებდა.
მთელი შხამი - საბჭოებს!
საბჭოთა რუსეთს მრავალი მტერი ჰყავდა, ამიტომ სახელმწიფოს დამსჯელმა ორგანოებმა შეიარაღებაში უცხო ქვეყნის სპეცსამსახურების შხამებიც შეიტანეს. ადმირალი ვრანგელი ყირიმიდან ბოლო გემს გაჰყვა თურქეთში, რათა წითელი არმიისთვის თავი დაეღწია. ბუდიონის ცხენოსნებს კი გაასწრო, მაგრამ 1928 წელს ჰოლანდიაში მიაგნეს და დღემდე უნცობი შხამით მოუღეს ბოლო. სტეფან ბანდერა დიდხანს დასეირნობდა მშობლიური უკრაინის ველებზე და წითელარმიელთა ტყვიები ვერაფერს აკლებდა. 1959 წელს საიდუმლო აგენტმა მას მოწამლული ტყვია ესროლა. რამდენიმე დღის საშინელი ტანჯვის შემდეგ ბანდერა გარდაიცვალა. ეს ისტორია დღემდე გაუხსნელი იქნებოდა, თავად მკვლელი რომ არ მისულიყო გერმანიის პოლიციაში და ამ ამბის დეტალები არ მოეყოლა.
გეორგი მარკოვი: ჩხვლეტა რიცინიანი ქოლგით
სპეცსამსახურების ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სპეცოპერაცია ბულგარელი დისიდენტის გეორგი მარკოვის ლიკვიდაციაა. აეროპორტში ბულგარელს უცხო ადამიანი დაეჯახა და ქოლგის წვერი "შემთხვევით" უჩხვლიტა ფეხში. ქოლგის წვერში რიცინი იყო მოთავსებული. ის ძალიან ძლიერმოქმედი შხამია, მაგრამ მსხვერპლის გაკვეთისას მას ადვილად აღმოაჩენენ. ასეც მოხდა, ყველაფერი მალე გამოაშკარავდა.
ბანკირი ივან კიველიდი: სასიკვდილო ზარი
მკვლელობის კიდევ ერთი სენსაციური საშუალება ცნობილი ბანკირის ივან კიველიდის მკვლელობამ გასცა. 1994 წელს უცნობმა პირებმა მისი ტელეფონი შხამით დაამუშავეს. მომწამვლელი ნივთიერების წვეთი ყურმილის შემაერთებელი ერთ-ერთი ხრახნის ღრმულში იყო მოთავსებული. შხამის ზუსტი შემადგენლობა ვერ გაარკვიეს. მხოლოდ ის არის ცნობილი, რომ იგი მიეკუთვნებოდა ზარინის მსგავსი ნერვულ-პარალიტიკური შხამების ჯგუფს. ეს იმდენად ძლიერი შხამი გახლდათ, რომ ბანკირთან ერთად მისი მდივანიც მოიწამლა (გარდაიცვალა საავადმყოფოში), ხოლო ამ ისტორიიდან თვენახევრის შემდეგ გარდაიცვალა ის პათოლოგანატომიც, რომელიც კიველიდის გაკვეთისას მის ღვიძლზე მუშაობდა.
რომან ცეპოვი: კოლხიციდი საუზმეზე
შარშან, სექტემბერში, გარდაიცვალა ცნობილი პეტერბურგელი მეწარმე რომან ცეპოვი, რომლის გავლენაზეც ლეგენდები დადიოდა. საუზმის შემდეგ ცეპოვმა თავი შეუძლოდ იგრძნო. მალე ექიმმა მოწამვლის ყველა ნიშანი დააფიქსირა. ცეპოვი შეუჩერებლად აღებინებდა, მაგრამ არც მაღალი ტემპერატურა ჰქონდა და არც ამცივნებდა. თავიდან ორგანიზმში ვერც სტაფილოკოკები აღმოუჩინეს და ვერც მძიმე ლითონები, მაგრამ ლეიკოციტების დონე ძალიან მაღალი იყო. სამდღიანი აქტიური მკურნალობის შემდეგ პაციენტი უკეთ გახდა და სახლში გაეწერა. მანქანის საჭეს თავად უჯდა. მეორე დღეს სახლში მისულმა ექთანმა შეამჩნია, რომ პაციენტის ვენები ნემსის მიკარებისთანავე სკდებოდა. მალე ცეპოვს პირი და ენა წყლულებით დაეფარა. ერთი დღის შემდეგ ის გარდაიცვალა. ცეპოვის გარდაცვალების ოფიციალური ვერსია არ არსებობს. კულუარებში ექიმებმა ფრთხილად გამოთქვეს ჰიპოთეზა: მოხდა მოწამვლა რომელიღაც რადიაქტიური ნივთიერებით. მხოლოდ ამის შემდეგ შეამოწმეს გვამი. გარდაცვლილის მიერ მიღებული რადიაციის დოზა დასაშვებს მილიონჯერ აღემატებოდა. მკურნალმა ექიმმა ივარაუდა, რომ რომან ცეპოვი შეიძლება გარდაცვლილიყო მის ორგანიზმში კოლხიცინის - ლეიკოზის სამკურნალო ნივთიერების - სასიკვდილო დოზის მოხვედრით. ამასთან ერთად მიუხედავად იმისა, რომ ცეპოვის მოწამვლის სიმპტომებს არაფერი აქვს საერთო ლიტვინენკოს მოწამვლის სიმპტომებთან, მაინც ჩნდება აზრი, რომ რადიაქტიური ნივთიერებები როგორც შხამები პირველად არ გამოიყენება. ქიმიური და ბირთვული უსაფრთხოების ერთ-ერთი ექსპერტის აზრით, რადიაქტიური ნივთიერებით მოსაწამლავად აუცილებელი არ არის, მსხვერპლთან კონტაქტი გქონდეთ. სამშენებლო მრეწველობაში არსებობს რადიოიზოტოპებზე მომუშავე თანამედროვე ხელსაწყოები, რომლებიც ბეტონში არსებული სიცარიელის გამოსავლენად იხმარება. ადამიანისთვის სრულიად უვნებელი ეს ხელსაწყო შეიძლება იარაღადაც გამოიყენონ. მაგალითად, გარკვეული ხნის განმავლობაში მიმართონ ის "დასამუშავებელი" პირისკენ დაბურულმინებიანი მანქანიდან. რამდენიმე ხნის შემდეგ მსხვერპლის ორგანიზმში შეუქცევადი პროცესები დაიწყება ან მეტად იშვიათი სახეობის სიმსივნე განვითარდება.
ვიქტორ იუშჩენკო: დიოქსინით დამახინჯებული სახე
და მაინც, მომწამვლელები მოწამვლის პრიმიტიულ მეთოდებს დღემდე იყენებენ. ამის მაგალითად შეიძლება გამოდგეს მოწამვლის ყველაზე ცნობილი, მაგრამ ამასთანავე ჯერ კიდევ სრულიად გაუგებარი შემთხვევა - უკრაინის პრეზიდენტის იუშჩენკოს პრეცედენტი, რომელსაც შხამი, სავარაუდოდ, საკვებში ჩაუყარეს. ყოველ შემთხვევაში, ასე ფიქრობს თავად უკრაინის ყოფილი პრეზიდენტი. უკრაინელ ექიმებს მიაჩნიათ, რომ ეს შხამი დიოქსინი იყო, რომელმაც იუშჩენკოს სახის დაწყლულება გამოიწვია. საბედნიეროდ, მოწამლული სიკვდილს გადაურჩა.
ტერორისტი ხატაბი: უცნობი შხამი
საკმაოდ ხმაურიანი მოწამვლა განხორციელდა ორიოდე წლის წინ ჩეჩნეთში: უცნობი შხამით იქნა მოწამლული ცნობილი ტერორისტი ხატაბი, რომელმაც მრავალი საშინელება ჩაიდინა. ფედერალური სამსახური დიდხანს დასდევდა "შავ არაბს", მაგრამ ის ახლოს არავის იკარებდა. ამ დაქირავებულ მებრძოლზე გასვლა მხოლოდ მასთან გაგზავნილი წერილის საშუალებით მოხერხდა. ბაქოდან კურიერმა ტერორისტს "არაბი შეიხის" წერილი მიუტანა. შეუმოწმებელი ინფორმაციით, წერილი უახლესი შხამით იყო გაჯერებული. ხსნარი, რომლითაც ქაღალდი იყო დამუშავებული, უვნებელი იყო იმისთვის, ვინც ამ წერილს გულგრილად წაიკითხავდა. წერილის ტექსტს ადრესატი უნდა აეღელვებინა, რათა თითები ოფლით დასცვარვოდა. ასეც მოხდა, შხამი ოფლთან რეაქციაში შევიდა და ტერორისტი ორი დღის შემდეგ ისე გარდაიცვალა, ვერც კი გაიგო, რომ მოწამლეს.
აგატა კრისტის რჩევა: როგორ გამოვიყენოთ თალიუმი
ოფიციალურად თალიუმი ინგლისელმა მეცნიერმა კრუკსმა აღმოაჩინა 1863 წელს. სანთურას ალში კრუკსმა დაინახა კაშკაშა მწვანე ხაზი, რომელიც სწრაფად ქრებოდა (როგორც შემდეგ გაირკვა, ნაერთის სწრაფი აქროლადობის გამო) და წარმოიქმნებოდა ყოველი ახალი ცდის დროს. კრუკსი დარწმუნდა, რომ საქმე სრულიად ახალ ელემენტთან ჰქონდა და მას თალიუმი უწოდა, რაც ბერძნულად "ნორჩ, მწვანე რტოს" ნიშნავდა. ახალი ნივთიერება შენელებული მოქმედების საშიში შხამი აღმოჩნდა, რამაც მისი კრიმინალური მიზნით აქტიურ გამოყენებას შეუწყო ხელი. საინტერესოა, რომ მისი პოპულარიზაცია აგატა კრისტიმ მოახდინა ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანით "ვილა "თეთრი რაში", სადაც სიუჟეტი თალიუმით გამოწვეული მოწამვლების ირგვლივ ტრიალებს (შხამებს მწერალი ზედმიწევნით იცნობდა - პირველი მსოფლიო ომის დროს ის ჰოსპიტალში მედდად მუშაობდა). აგატა კრისტისთვის არაერთხელ დაუდვიათ ბრალად, რომ სწორედ მან დანერგა ეს შხამი პრაქტიკაში, როდესაც ნამდვილ დამნაშავეებს თალიუმის მარილებით მოწამვლის მეთოდები უკარნახა.