უხილავი მტერი სადღესასწაულო სუფრაზე: რა არის „ფუნქციური ალკოჰოლიზმი“?
თუმცა, სწორედ ამ პერიოდში ხდება ყველაზე რთული იმ ზღვარის გავლება, რომელიც სიამოვნებას დამოკიდებულებისგან ყოფს. საზოგადოებაში გავრცელებული სტერეოტიპით, ალკოჰოლიზმი აუცილებლად სოციალურ ფსკერზე ყოფნას ნიშნავს, თუმცა რეალობა ხშირად სხვაგვარია. არსებობს ფენომენი, რომელსაც მედიცინაში “ფუნქციურ ალკოჰოლიზმს“ უწოდებენ და ის შესაძლოა ეხებოდეს ადამიანს, რომელიც თქვენ გვერდით, ოფისში ზის ან სულაც ოჯახის მარჩენალია.
აი, რა უნდა ვიცოდეთ ამ „უხილავი“ პრობლემის შესახებ ქართულ რეალობაში.
„წარმატებული“ ნიღაბი: როცა კარიერა და ალკოჰოლი მჭიდროდ თანაარსებობენ
ფუნქციური ალკოჰოლიკი არ ჰგავს იმ ტიპურ დამოკიდებულ ადამიანს, რომელსაც ფილმებში ვხედავთ. ის შეიძლება იყოს წარმატებული ბანკირი, პატივსაცემი ექიმი ან დაკავებული მენეჯერი. მათ აქვთ სამსახური, ჰყავთ ოჯახი და სოციალურად აქტიურები არიან.
სამეცნიერო თვალსაზრისით, ეს ადამიანები ინარჩუნებენ მაღალ ტოლერანტობას ალკოჰოლის მიმართ. მათ ორგანიზმს შეუძლია დიდი რაოდენობით სასმლის მიღება ისე, რომ გარეგნულად თრობის ნიშნები (ბარბაცი, მეტყველების არევა) არ გამოვლინდეს. თუმცა, ეს „სუპერძალა“ სინამდვილეში ხაფანგია. ფსიქოლოგიურად, ისინი ალკოჰოლს იყენებენ როგორც “ჯილდოს“ მძიმე დღის შემდეგ ან როგორც სტრესის მართვის ერთადერთ მექანიზმს. თუ ადამიანი საღამოს ალკოჰოლის გარეშე ვერ დუნდება და ვერ იძინებს — ეს უკვე ძალზე საყურადღებო მდგომარეობაა.
სმა, როგორც ტრადიცია: სად გადის ზღვარი?
საქართველოში ალკოჰოლის მოხმარება ხშირად კულტურის განუყოფელი ნაწილია. „პატივისცემა“, „ტრადიცია“, „სუფრის წესი“ — ხშირად სწორედ ამ სიტყვებით ინიღბება დამოკიდებულება.
სად გადის ზღვარი? ნარკოლოგიის თანახმად, ზღვარი გადის კონტროლის უნარსა და ლტოლვაზე.
- ზომიერი მოხმარება:თქვენ გსიამოვნებთ სასმელი, მაგრამ მარტივად შეგიძლიათ თქვათ „არა“, თუ ხვალ მნიშვნელოვანი საქმე გაქვთ.
- დამოკიდებულება:თქვენ გრძნობთ შინაგან დისკომფორტს და გაღიზიანებას, თუ სუფრაზე სასმელი იგვიანებს, ან აგრძელებთ სმას მაშინაც კი, როცა იცით, რომ ეს თქვენს ჯანმრთელობას ან მეორე დღის გეგმებს ვნებს.
ღვიძლის „ჩუმი“ დაზიანება: მითი უსაფრთხო „ცოტ-ცოტას“ შესახებ
ბევრს ჰგონია, რომ თუ იშვიათად თვრება „გონების დაკარგვამდე“, საფრთხე არ ემუქრება. სინამდვილეში, ღვიძლისთვის ყოველდღიური, თუნდაც მცირე დოზით (მაგალითად, 2-3 ჭიქა ღვინო ან ლუდი) ალკოჰოლის მიღება ხშირად უფრო საზიანოა, ვიდრე იშვიათი თრობა.
რა ხდება ამ დროს ორგანიზმში? სამედიცინო ენაზე რომ ვთქვათ, ღვიძლისთვის ალკოჰოლი ტოქსინია, ამიტომ მისი გაუვნებელყოფა უმთავრეს პრიორიტეტს წარმოადგენს. როდესაც ორგანიზმში ეთანოლი ხვდება, ღვიძლი დროებით აფერხებს ცხიმების წვის (ჟანგვის) პროცესს, რათა მთელი ენერგია ალკოჰოლის დაშლას მოახმაროს. ამ პროცესში წარმოიქმნება ნივთიერება აცეტალდეჰიდი, რომელიც ღვიძლის უჯრედებისთვის (ჰეპატოციტებისთვის) ძლიერ ტოქსიკურია.
თუ სმა ყოველდღიურია, ვითარდება მანკიერი წრე:
- გაცხიმოვნება (სტეატოზი): რადგან ღვიძლი მუდმივად ალკოჰოლის დაშლითაა დაკავებული, ის ეფექტურად ვეღარ ამუშავებს ცხიმებს, რის გამოც ცხიმი გროვდება უშუალოდ ღვიძლის უჯრედებში.
- ანთება და ნაწიბურები (ფიბროზი): აცეტალდეჰიდი აზიანებს უჯრედებს, რასაც ორგანიზმი ანთებით პასუხობს. ღვიძლი ცდილობს “შეიხორცოს“ ჭრილობები, მაგრამ რეგენერაციისთვის (აღდგენისთვის) მას სჭირდება “ფხიზელი დღეები“. როდესაც პაუზა ძალზედ ხანმოკლეა, ჯანსაღი ქსოვილის ნაცვლად წარმოიქმნება უხეში, ნაწიბუროვანი ქსოვილი.
ეს პროცესი სრულიად უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს, რადგან ღვიძლის პარენქიმას (ქსოვილს) ნერვული დაბოლოებები არ გააჩნია. ის არ „გეტკინებათ“, სანამ ნაწიბუროვანი ქსოვილი ღვიძლს მთლიანად არ დაფარავს და ციროზად არ გარდაიქმნება. სწორედ ამიტომ არის „ფუნქციური ალკოჰოლიზმი“ ვერაგი — ადამიანი თავს კარგად გრძნობს მანამ, სანამ მკურნალობა ჯერ კიდევ ეფექტურია.
თანადამოკიდებული ოჯახი: „უხილავი“ მსხვერპლნი
ფუნქციური ალკოჰოლიზმი არ არის ინდივიდუალური დაავადება, ის ოჯახური პრობლემაა. მეუღლეები და შვილები ხშირად ხდებიან თანადამოკიდებულები. ისინი მუდმივად ცდილობენ შეინარჩუნონ „იდეალური ოჯახის“ ფასადი, მალავენ პრობლემას და ერგებიან ალკოჰოლიკის ხასიათს.
შვილებისთვის ეს ნიშნავს ცხოვრებას ემოციურად მიუწვდომელ მშობელთან. მამა ან დედა შეიძლება ფიზიკურად სახლში იყოს, მაგრამ მენტალურად — ალკოჰოლის ზემოქმედების ქვეშ. ბავშვები იზრდებიან მუდმივი შფოთვით, რადგან არ იციან, რა განწყობაზე დახვდებათ მშობელი საღამოს. ეს უხილავი ტრავმა ხშირად უფრო მძიმეა, ვიდრე ღია კონფლიქტი, რადგან პრობლემაზე ხმამაღლა საუბარი ტაბუდადებულია.
დაგვეთანხმებით, ახალი წელი საუკეთესო დროა არა მხოლოდ სადღეგრძელოებისთვის, არამედ გულწრფელობისთვისაც. თუ ამ სტატიის კითხვისას იგრძენით, რომ რომელიმე პუნქტი თქვენ ან თქვენს ახლობელს ეხება, გახსოვდეთ — ფუნქციური ალკოჰოლიზმი დიაგნოზია და არა განაჩენი. პრობლემის აღიარება სისუსტე კი არა, გამოჯანმრთელებისკენ გადადგმული პირველი, ყველაზე გაბედული ნაბიჯია.
მარიამ ქურხაშვილი