უეცარი სიკვდილი ხალხმრავალ და ჩახუთულ გარემოში: რისკები და პირველადი დახმარება - მკურნალი.გე

55 წლის მამაკაცის უეცარი გარდაცვალება მეტროს ჩახუთულ ვაგონში, რომელსაც წინ უძღოდა სახეზე გალურჯება (ციანოზი) და გონების დაკარგვა, მძიმე შემთხვევაა, რომელიც ხაზს უსვამს საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, განსაკუთრებით არასაკმარისი ვენტილაციის პირობებში არსებულ ჯანმრთელობის რისკებს.

უეცარი სიკვდილის უმეტესობა ზრდასრულებში კარდიული (გულის) მიზეზებით არის გამოწვეული, რასაც ხალხმრავალმა და ჟანგბადით ღარიბმა გარემომ შესაძლოა ხელი შეუწყოს.

ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ზუსტ მიზეზს, რა თქმა უნდა, ექსპერტიზა დაადგენს, თუმცა გვინდა გესაუბროთ ზოგადად, ასეთ ვითარებაში, ამ ასაკობრივ ჯგუფში, უეცარი გარდაცვალების ყველაზე ხშირ მიზეზებზე.

სავარაუდო სამედიცინო მიზეზები

55-60 წლის ასაკში, უეცარი სიკვდილის ყველაზე ხშირი მიზეზები კარდიოლოგიური ხასიათისაა, თუმცა გარემო ფაქტორები მნიშვნელოვნად ზრდის რისკს:

1. უეცარი კარდიული სიკვდილი

• კორონარული არტერიის დაავადება და მიოკარდიუმის ინფარქტი: ჩახუთულმა გარემომ, სტრესმა და ჟანგბადის ნაკლებობამ (ჰიპოქსიამ) შესაძლოა გამოიწვიოს გულის შეტევის ან სისხლის მიწოდების კრიტიკული შემცირება.

• ფატალური არითმიები (პარკუჭთა ფიბრილაცია/ტაქიკარდია): გულის ელექტრული აქტივობის მოშლა, რაც ხშირად გულის წინასწარ არსებული დაავადების (მაგალითად, კარდიომიოპათია, მიოკარდიუმის ინფარქტის შემდგომი ნაწიბური) ფონზე ვითარდება. ჩახუთულ გარმოში არსებულმა სტრესმა და ჟანგბადის ნაკლებობამ შესაძლოა არითმიის პაროქსიზმი გამოიწვიოს.

2. ცერებროვასკულური მიზეზები (ინსულტი)

• იშემიური ან ჰემორაგიული ინსულტი: თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის უეცარი მოშლა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს გონების დაკარგვა და სასიცოცხლო ფუნქციების სწრაფი მოშლა.

3. ფილტვების მწვავე უკმარისობა/ემბოლია

• ფილტვის არტერიის თრომბოემბოლია: ფილტვის სისხლძარღვის უეცარი დახშობა თრომბით. ეს იწვევს ჟანგბადის მწვავე დეფიციტს, სახის გალურჯებას და უეცარ სიკვდილს.

4. გარემო ფაქტორების გავლენა (ჩახუთული გარემო)

• ჰიპოქსია (ჟანგბადის დეფიციტი): ჩახუთულ, ხალხმრავალ ვაგონში ჰაერის დაბინძურება და ჟანგბადის შემცველობის დაქვეითება (განსაკუთრებით სიცხესა და მაღალი ტენიანობის დროს) ზრდის დატვირთვას გულსა და ფილტვებზე.

• ვაზოვაგალური სინკოპე (გულის წასვლა): თუმცა ნაკლებად სავარაუდოა, რომ უეცარი სიკვდილის მიზეზი იყოს, გადახურება, ხალხმრავლობა და სტრესი იწვევს გულისცემის დაქვეითებას და წნევის დაცემას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს გონების დაკარგვა (სინკოპე). წინასწარ არსებული გულის დაავადების ფონზე, სინკოპეს შესაძლოა ფატალური არითმია მოჰყვეს.

• სახეზე გალურჯება (ციანოზი): ეს სიმპტომი მიუთითებს სისხლში ჟანგბადის კრიტიკულ დეფიციტზე (ჰიპოქსემია), რაც დამახასიათებელია გულის გაჩერებისთვის, ფილტვის მწვავე უკმარისობისთვის ან სერიოზული არითმიისთვის.

პირველადი დახმარების გზები

თუ ადამიანი უეცრად გონებას კარგავს და არ სუნთქავს (ან სუნთქვა არანორმალურია), აუცილებელია დაუყოვნებელი მოქმედება:

1. გამოიძახეთ სასწრაფო დახმარება (112): დაუყოვნებლივ შეატყობინეთ სიტუაცია და მიუთითეთ ზუსტი ლოკაცია (ვაგონის ნომერი, სადგური).

2. უსაფრთხოების უზრუნველყოფა: შეძლებისდაგვარად უზრუნველყავით დაზარალებულის უსაფრთხოება და გამოთავისუფლება ხალხისგან შედარებით ღია ადგილას.

3. შეამოწმეთ სუნთქვა და პულსი: შეამოწმეთ, სუნთქავს თუ არა. თუ არ სუნთქავს ან მხოლოდ ხრიალებს (აგონიური სუნთქვა), დაიწყეთ რეანიმაცია.

4. გულ-ფილტვის რეანიმაცია: დაიწყეთ გულმკერდის კომპრესიები დაუყოვნებლივ: დაადეთ ხელისგულები ერთმანეთზე, მკერდის ცენტრში და დააწექით ძლიერად, სწრაფად (წუთში 100-120-ჯერ) და ღრმად (მინიმუმ 5 სმ). თუ გაქვთ გავარჯიშებული და მზად ხართ, ჩაატარეთ ხელოვნური სუნთქვა (30 კომპრესია: 2 ჩაბერვა). თუ არ ხართ გავარჯიშებული ან არ გსურთ, გააგრძელეთ მხოლოდ გულმკერდის კომპრესიები, შეუსვენებლად, სასწრაფოს მოსვლამდე.

5. ავტომატური გარე დეფიბრილატორის გამოყენება: თუ ხელმისაწვდომია გარე დეფიბრილატორი, დაუყოვნებლივ გამოიყენეთ. მოწყობილობა თავად იძლევა ინსტრუქციებს. დროული დეფიბრილაცია უეცარი კარდიული სიკვდილის დროს გადარჩენის ერთადერთი ეფექტური გზაა.

პრევენციული ზომები

1. საზოგადოებრივ ტრანსპორტში

• ვენტილაციის გაუმჯობესება: ჩახუთულ ვაგონებში ჰაერის ხარისხის და ტემპერატურის კონტროლი, განსაკუთრებით პიკის საათებში.

• გარე დეფიბრილატორის ხელმისაწვდომობა: ყველა მეტროსადგურზე და, შესაძლოა, ახალ ვაგონებში, ავტომატური გარე დეფიბრილატორების (AED) განთავსება და პერსონალის მომზადება.

• პერსონალის მომზადება: მეტროს თანამშრომლების მომზადება გულ-ფილტვის რეანიმაციასა და გარე დეფიბრილატორის გამოყენებაში.

2. პირადი პრევენცია

• რეგულარული სამედიცინო შემოწმება: 50 წელს გადაცილებულმა პირებმა, განსაკუთრებით რისკ-ჯგუფებმა (მაღალი წნევა, დიაბეტი, მაღალი ქოლესტერინი, გულის დაავადების ოჯახური ისტორია) რეგულარულად უნდა ჩაიტარონ კარდიოლოგიური შემოწმება.

• ჯანსაღი ცხოვრების წესი: ფიზიკური აქტივობა, თამბაქოს მოწევის შეწყვეტა და ჯანსაღი კვება მნიშვნელოვნად ამცირებს უეცარი კარდიული სიკვდილის რისკს.

• რისკების მართვა ხალხმრავლობისას: თუ თავს ცუდად გრძნობთ (თავბრუსხვევა, გულისრევა, ქოშინი) ხალხმრავალ ვაგონში, ეცადეთ გადმოხვიდეთ შემდეგ სადგურზე, დაჯდეთ ან იპოვოთ უფრო ვენტილირებული ადგილი.

უეცარი სიკვდილი ჩახუთულ გარემოში უმეტესად წინასწარ არსებული დაავადებების (განსაკუთრებით გულ-სისხლძარღვთა სისტემის) გამწვავებაა გარემო ფაქტორების (ჟანგბადის ნაკლებობა, სტრესი, სიცხე) გამო. გადარჩენის შანსების გასაზრდელად გადამწყვეტია საზოგადოების მზადყოფნა და ხელმისაწვდომობა საზოგადოებრივ ადგილებში.