როგორი იქნება პენსიების ზრდის დინამიკა მომდევნო წლებში - არსებობს თუ არა რამე წესი ამასთან დაკავშირებით?
რომელიც 2020 წელს იქნა მიღებული. ეს კანონი უზრუნველყოფს პენსიის ყოველწლიურ, გარანტირებულ გადახედვას და ზრდას, რომელიც მიბმულია ეკონომიკურ მაჩვენებლებზე.
პენსიის ზრდის დინამიკა და ინდექსაციის წესი
პენსიის ზრდა არ არის დამოკიდებული მხოლოდ მთავრობის ერთჯერად გადაწყვეტილებაზე, არამედ რეგულირდება კანონით და ითვალისწინებს ორ ძირითად ასაკობრივ კატეგორიას:
1. 70 წლამდე ასაკის პენსიონერები
ამ კატეგორიისთვის, პენსიის ზრდა ყოველწლიურად განისაზღვრება ბოლო 12 თვის საშუალო ინფლაციის (ფასების ზრდის) მაჩვენებლით.
-
მინიმალური გარანტირებული ზრდა: კანონის მიხედვით, 70 წლამდე პირთათვის პენსია ყოველწლიურად არანაკლებ 20 ლარით უნდა გაიზარდოს.
2. 70 წლის და მეტი ასაკის პენსიონერები
ეს კატეგორია ითვალისწინებს ზრდის უფრო მაღალ ინდექსს, ვინაიდან ამ ასაკის მოსახლეობა უფრო მოწყვლადია. პენსიის ზრდა განისაზღვრება ორი კომპონენტით:
-
ბოლო 12 თვის საშუალო ინფლაცია;
-
ბოლო 4 კვარტალის ეკონომიკური ზრდის (მშპ-ის ზრდა) მაჩვენებლის 80%.
-
მინიმალური გარანტირებული ზრდა: კანონის მიხედვით, 70 წელზე უფრო ხანდაზმულებისთვის პენსია ყოველწლიურად არანაკლებ 35 ლარით უნდა გაიზარდოს (თავდაპირველი მინიმუმი იყო 25 ლარი).
ამ წესის მიზანია, რომ პენსიის რეალური მსყიდველუნარიანობა მაღალი ინფლაციის პირობებშიც კი იყოს დაცული და მოქალაქეები ქვეყნის ეკონომიკური ზრდის ნაწილობრივ ბენეფიტსაც იღებდნენ.
მაღალმთიან დასახლებებში მცხოვრები პენსიონერებისთვის კანონით გათვალისწინებულია 20%-იანი დანამატი.
მოკლედ, პენსიების ზრდა საქართველოში გახდა პროგნოზირებადი და ავტომატური პროცესი, რომელიც კანონით არის განმტკიცებული და მიბმული ინფლაციისა და ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებლებზე, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის მის მდგრადობას.
ამ კანონის შესაბამისად 2026 წლის ბიუჯეტის გეგმაში უკვე არის ასეთი ზრდა:
- მომავალ წელს, 70 წლის და მეტი ასაკის პენსიონერთა პენსია 45 ლარით იზრდება და 495 ლარის ოდენობით განისაზღვრება. ამავე კატეგორიის პენსიონერთა პენსია მაღალმთიან დასახლებებში თითქმის 594 ლარს გაუტოლდება.
ამასთან, 70 წლამდე პირთა პენსია იზრდება 20 ლარით და განისაზღვრება 370 ლარის ოდენობით, ხოლო მაღალმთიან დასახლებებში 444 ლარი იქნება.
დაგროვებითი საპენსიო სქემის დინამიკა
სახელმწიფო პენსიის ინდექსირების გარდა, საქართველოში მოქმედებს დაგროვებითი საპენსიო სქემა, რომელიც რეფორმის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია. მისი მიზანია, მოქალაქეებს საბაზისო სახელმწიფო პენსიის გარდა, დამატებითი დანაზოგი ჰქონდეთ სიბერისთვის.
დაგროვებითი საპენსიო სისტემა 2019 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა „დაგროვებითი პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის საფუძველზე და მისი დინამიკა განსხვავდება საბაზისო პენსიის ზრდისგან, რადგან ის ეფუძნება შენატანებსა და საპენსიო აქტივების ინვესტირებას.
1. შენატანები და დაგროვება
სქემის მონაწილე (დაქირავებით დასაქმებული) პენსიაზე გასვლამდე აგროვებს თანხას სამი წყაროდან:
-
დასაქმებული: ყოველთვიური ხელფასიდან 2% ირიცხება საპენსიო ანგარიშზე.
-
დამსაქმებელი: დასაქმებულის ხელფასის 2% ირიცხება საპენსიო ანგარიშზე.
-
სახელმწიფო: დასაქმებულის საპენსიო ანგარიშზე 2% ირიცხება (თუმცა, სახელმწიფო შენატანი შემოიფარგლება წლიური დასაბეგრი შემოსავლის 60 000 ლარამდე ოდენობით).
ამრიგად, დაქირავებით დასაქმებულის ანგარიშზე ყოველთვიურად ხელფასის მინიმუმ 6% გროვდება.
2. ზრდის დინამიკა: ინვესტირება
დაგროვებითი პენსიის ზრდა და დინამიკა დამოკიდებულია არა ინფლაციაზე ან მთავრობის გადაწყვეტილებაზე, არამედ საპენსიო სააგენტოს მიერ ამ თანხების ინვესტირებაზე.
-
ინვესტიციის პორტფელები: საპენსიო სააგენტო ახორციელებს აქტივების ინვესტირებას სხვადასხვა პორტფელში (მაღალი, საშუალო, დაბალი რისკის), რაც განსაზღვრავს დანაზოგის სარგებლიანობას (მოგებას).
-
ძირითადი მიზანი: სააგენტოს მთავარი ამოცანაა, დაგროვილი თანხა დაზღვეული იყოს ინფლაციისგან და მოუტანოს მონაწილეს მაქსიმალური გრძელვადიანი რეალური ზრდა (ინფლაციაზე მაღალი შემოსავალი).
-
რეალური სარგებელი: საპენსიო ანგარიშზე დაგროვებული თანხა იზრდება არა მხოლოდ შენატანებით, არამედ საპროცენტო სარგებლის ხარჯზეც. რაც უფრო მაღალია სარგებლიანობა, მით სწრაფია დანაზოგის ზრდის დინამიკა.
3. პენსიის გაცემა
სქემით დაგროვილი თანხის გაცემა იწყება ასაკით პენსიაზე გასვლის ან სხვა კანონით დადგენილი საფუძვლის (ინვალიდობა, ქვეყნიდან ემიგრაცია) დადგომისას. დაგროვებული თანხა გაიცემა:
-
ერთიანად (მცირე თანხის შემთხვევაში)
-
ან ყოველთვიური დანამატის სახით (რაც უფრო ხშირად გამოიყენება), რომელიც ემატება სახელმწიფო საბაზისო პენსიას.
საბოლოო ჯამში, მომავალ წლებში მოქალაქეთა საპენსიო უზრუნველყოფა შედგება ორი ნაწილისგან: სახელმწიფო პენსია (რომელიც ინდექსაციის კანონით იზრდება) და დაგროვებითი პენსია (რომელიც ინვესტიციების სარგებლიანობის ხარჯზე იზრდება).