მეცნიერები უარყოფენ პოპულარულ სტერეოტიპებს ლამაზი ადამიანების შესახებ
პოლონელმა, ამერიკელმა და დიდი ბრიტანეთის მეცნიერებმა ეჭვქვეშ დააყენეს გავრცელებული მოსაზრება, რომ ლამაზი ადამიანები ავტომატურად აღიქმებიან უფრო მორალურებად და კეთილებად. სამმა ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ ეს ეფექტი აიხსნება არა იმდენად გარეგანი მიმზიდველობით, არამედ იმით, თუ რამდენად მოგვწონს ჩვენ ადამიანი. ნაშრომი გამოქვეყნდა ჟურნალში Scientific Reports.
დიდი ხანია ითვლებოდა, რომ კარგი გარეგნობა ასოცირდება ხასიათის დადებით თვისებებთან. თუმცა, წინა კვლევებმა აჩვენა ურთიერთგამომრიცხავი შედეგები: ზოგჯერ მიმზიდველობა არ მოქმედებდა მორალურ შეფასებებზე, ზოგჯერ კი უარყოფითი თვისებებით ვლინდებოდა - მაგალითად, ქედმაღლობით ან მანიპულირებით. ახალი კვლევის ავტორებმა გადაწყვიტეს შეემოწმებინათ არის თუ არა სიმპათია მთავარი ფაქტორი, რომელიც აკავშირებს სილამაზესა და მორალურ აღქმას.
სამი ექსპერიმენტის მსვლელობისას, მონაწილეებმა შეაფასეს უცნობი ადამიანები ფოტოებისა და მოკლე აღწერილობების საფუძველზე.
მათ სთხოვეს შეეფასებინათ, რამდენად მოსწონდათ ისინი გარეგნულად, ასევე რამდენად პატიოსნები, წესიერი და კეთილსინდისიერები ჩანდნენ.
პირველ ორ ექსპერიმენტში აღმოჩნდა, რომ მიმზიდველი ქალები მართლაც აღიქმებიან როგორც უფრო კეთილები - მაგრამ მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი მონაწილეებში უფრო დიდ სიმპათიას იწვევდნენ. თუ გავითვალისწინებთ ამ სიმპატიის დონეს, გარეგნობის გავლენა მორალის შეფასებებზე აღარ აღინიშნება. მამაკაცებისთვის ასეთი კავშირი არ გამოვლინდა.
ბრიტანეთში ჩატარებულ მესამე ექსპერიმენტში მეცნიერები სპეციალურად მანიპულირებდნენ სიმპათიის დონით. მონაწილეებს უჩვენეს პიროვნების პროფილს, რომელსაც კვლევის მონაწილე მოხალისეების მსგავსი ან სრულიად განსხვავებული შეხედულებები და ინტერესები ჰქონდა. ამ შემთხვევაში, შეფასებები, პირველ რიგში, სიმპათიის დონეზე იყო დამოკიდებული და არა გარეგნობაზე: ზომიერად მიმზიდველი ადამიანებიც კი უფრო კეთილებად მიიჩნეოდა მონაწილეთა მხრიდან, ვიდრე ძალიან ლამაზები. ამრიგად, სიმპატია გახდა გადამწყვეტი ფაქტორი.
აღსანიშნავია, რომ სამართლიანი სამყაროს რწმენამ (იდეა, რომ ადამიანები იღებენ იმას, რასაც იმსახურებენ) არ იმოქმედა შედეგებზე, თუმცა ადრე ვარაუდობდნენ, რომ ეს ხსნის კავშირს სილამაზესა და მორალს შორის.
- „ჩვენი მონაცემები აჩვენებს, რომ როდესაც ჩვენ ვაფასებთ ადამიანის მორალურ ხასიათს, ემოციები და პიროვნული სიმპათიები ბევრად უფრო დიდ როლს თამაშობს, ვიდრე გარეგნობა“, - თქვა კონრად ბოსჯანმა, კვლევის ერთ-ერთმა ავტორმა. "ეს ნიშნავს, რომ ადამიანების შესახებ ჩვენი აღქმა შეიძლება იყოს ღრმად სუბიექტური. ამის გაგება დაგვეხმარება უფრო სამართლიანი გადაწყვეტილებების მიღებაში და მიკერძოების თავიდან აცილებაში.