COVID-19-ის წარმოშობა: WHO-ს განცხადება და გაურკვეველი ჰიპოთეზები
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) ბოლო განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ „ყველა ჰიპოთეზა ძალაში რჩება“, კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ამ საკითხის სირთულესა და მიმდინარე დისკუსიებს.
რას ნიშნავს „ყველა ჰიპოთეზა ძალაში რჩება“?
ეს ფრაზა ნიშნავს, რომ WHO ამ ეტაპზე არ უარყოფს არცერთ სავარაუდო სცენარს ვირუსის წარმოშობასთან დაკავშირებით. ძირითადად, ორი ყველაზე გავრცელებული ჰიპოთეზა განიხილება:
-
ზოონოზური გადაცემა (ბუნებრივი წარმოშობა): ეს ჰიპოთეზა ვარაუდობს, რომ ვირუსი ბუნებრივად, ცხოველებიდან (სავარაუდოდ, ღამურებიდან) ადამიანზე გადავიდა. ეს მოვლენა შესაძლოა მოხდა უშუალოდ, ან შუალედური ცხოველის მეშვეობით. ეს სცენარი შეესაბამება მრავალი სხვა ვირუსის (მაგალითად, SARS, MERS, ებოლა) წარმოშობას.
-
ლაბორატორიული გაჟონვა (Laboratory Leak): ეს ჰიპოთეზა ვარაუდობს, რომ ვირუსი უხანის ვირუსოლოგიის ინსტიტუტის ლაბორატორიიდან შემთხვევით გაიპარა. ამ ვერსიის მომხრეები ხშირად მიუთითებენ უხანში არსებულ კვლევით დაწესებულებებზე, სადაც ღამურის კორონავირუსებზე მუშაობა მიმდინარეობდა.
WHO-ს განცხადება მიუთითებს იმაზე, რომ მიუხედავად ინტენსიური კვლევებისა და მონაცემთა შეგროვებისა, არ არსებობს საკმარისი მტკიცებულებები, რომ ცალსახად გამოირიცხოს ან დადასტურდეს რომელიმე ზემოთ ხსენებული ჰიპოთეზა.
გამოძიების სირთულეები და პოლიტიკური დაძაბულობა
COVID-19-ის წარმოშობის გამოძიება მრავალი სირთულით არის დატვირთული:
-
მონაცემების ხელმისაწვდომობა: ჩინეთის მხარის მიერ სრულყოფილი და გამჭვირვალე მონაცემების მიწოდების შეფერხებამ მნიშვნელოვნად შეაფერხა გამოძიების პროცესი. ბევრმა მკვლევარმა და საერთაშორისო ორგანიზაციამ გამოთქვა უკმაყოფილება ჩინეთის მთავრობის პოზიციასთან დაკავშირებით.
-
დროის გასვლა: ვირუსის საწყისი გავრცელებიდან გასულმა დრომ გაართულა ადრეული შემთხვევების კვალის დაჭერა და ეპიდემიოლოგიური მონაცემების შეგროვება.
-
პოლიტიკური დაძაბულობა: ვირუსის წარმოშობის საკითხი პოლიტიზებული გახდა, განსაკუთრებით აშშ-სა და ჩინეთს შორის ურთიერთობებში. ამან ხელი შეუშალა სამეცნიერო თანამშრომლობას და გაართულა ობიექტური კვლევა.
-
დამაჯერებელი მტკიცებულებების ნაკლებობა: არცერთ ჰიპოთეზას არ აქვს ისეთი მყარი მტკიცებულება, რომელიც მის ცალსახა დადასტურებას ან უარყოფას შეძლებდა. მეცნიერებს უჭირთ „ნულოვანი პაციენტის“ ან ვირუსის ზუსტი გადაცემის ჯაჭვის დადგენა.
WHO-ს მიდგომა და მომავალი ნაბიჯები
WHO-ს განცხადება მიუთითებს, რომ ორგანიზაცია ცდილობს შეინარჩუნოს მეცნიერული მიდგომა და არ გამოიტანოს ნაჩქარევი დასკვნები მტკიცებულებების გარეშე. ისინი აგრძელებენ მოწოდებებს მონაცემთა გაზიარებისკენ და თანამშრომლობისკენ ყველა წევრ ქვეყანასთან.
ორგანიზაციამ არაერთხელ აღნიშნა, რომ ვირუსის წარმოშობის დადგენა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია მომავალი პანდემიების პრევენციისა და მათზე რეაგირებისთვის. ზუსტი წარმომავლობის ცოდნა დაგვეხმარება უკეთ გავიგოთ, როგორ გადადის ვირუსები ცხოველებიდან ადამიანებზე, ან როგორ მართონ ბიოუსაფრთხოების რისკები ლაბორატორიებში.
დასკვნა
მიუხედავად მიმდინარე გაურკვევლობისა, COVID-19-ის წარმოშობის კვლევა გრძელდება. WHO-ს პოზიცია, რომ „ყველა ჰიპოთეზა ძალაში რჩება“, ხაზს უსვამს სამეცნიერო მეთოდის მნიშვნელობას და მონაცემებზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების აუცილებლობას. სანამ დამაჯერებელი მტკიცებულებები არ გამოჩნდება, დისკუსია გაგრძელდება, მაგრამ მთავარი მიზანი მაინც რჩება – თავიდან ავიცილოთ მსგავსი გლობალური ჯანდაცვის კრიზისი მომავალში.