თამარ მამაცაშვილი

ყოველდღიურად ინერგება ახალი ტექნოლოგიები და მეთოდები, რაც ექიმებს საშუალებას აძლევს ჩაატარონ ოპერაციები, რომლებიც სულ რამდენიმე წლის წინ წარმოუდგენელი იქნებოდა. ბოლო პერიოდში მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში ჩატარდა განსაკუთრებულად უნიკალური ოპერაციები, რომლებმაც არა მხოლოდ გადაარჩინეს პაციენტების სიცოცხლე, არამედ წარმოაჩინეს ადამიანის ინტელექტისა და სამედიცინო პროგრესის საოცარი შესაძლებლობები. გთავაზობთ მიმოხილვას ხუთი ასეთი გამორჩეული შემთხვევისა:

1. საშვილოსნოს გადანერგვა რობოტის დახმარებით ცოცხალი დონორისგან (შვედეთი)

• კლინიკა: გეტებორგის უნივერსიტეტის საავადმყოფო (Sahlgrenska University Hospital)
• ექიმები: პროფესორი მატს ბრენსტრომი (Mats Brännström) და მისი გუნდი.

საშვილოსნოს გადანერგვა უკვე აღარ არის სიახლე, მაგრამ შვედეთში ჩატარებული ოპერაცია განსაკუთრებული იყო იმით, რომ ის რობოტის დახმარებით განხორციელდა და დონორი ცოცხალი იყო. ეს მეთოდი უზრუნველყოფს უფრო ზუსტ და ნაკლებად ინვაზიურ პროცედურას დონორისთვის, ამცირებს სისხლის დაკარგვასა და აღდგენის პერიოდს. რობოტული ქირურგიის გამოყენებამ გააუმჯობესა გადანერგილი ორგანოს ამოკვეთის სიზუსტე და შემდგომში რეციპიენტში მისი იმპლანტაციის წარმატების შანსები. ეს მიღწევა იმედს აძლევს უამრავ ქალს, რომლებსაც უნაყოფობა საშვილოსნოს პრობლემებით აქვთ გამოწვეული.

2. სრულად ხელოვნური გულის იმპლანტაცია პაციენტისთვის, რომელსაც ტრადიციული გადანერგვა უკუნაჩვენები ჰქონდა (აშშ)

• ისეთი ცენტრები, როგორიცაა დიუკის უნივერსიტეტის სამედიცინო ცენტრი (Duke University Medical Center), სტენფორდის ჯანმრთელობის დაცვის სისტემა (Stanford Health Care) და კლივლენდის კლინიკა (Cleveland Clinic) აქტიურად არიან ჩართული ხელოვნური გულის ტექნოლოგიების განვითარებასა და გამოყენებაში.

გულის უკმარისობის ბოლო სტადიაზე მყოფ პაციენტებს ხშირად ერთადერთ გადარჩენის შანსს გულის გადანერგვა წარმოადგენს. თუმცა, არსებობს შემთხვევები, როდესაც პაციენტის მდგომარეობა ან სხვა თანმხლები დაავადებები ტრადიციულ გადანერგვას შეუძლებელს ხდის. შეერთებულ შტატებში ჩატარდა უნიკალური ოპერაცია, რომლის დროსაც პაციენტს სრულად ხელოვნური გული ჩაუნერგეს. ეს მოწყობილობა მთლიანად ანაცვლებს ბუნებრივ გულს და ფუნქციონირებს როგორც დროებითი ხიდი ტრანსპლანტაციამდე ან როგორც მუდმივი გამოსავალი იმ პაციენტებისთვის, ვისთვისაც გადანერგვა შეუძლებელია. ამ ტექნოლოგიის განვითარება უაღრესად მნიშვნელოვანია იმ ადამიანებისთვის, ვინც სხვაგვარად განწირული იქნებოდა.

3. ტვინის სიმსივნის ამოკვეთა პაციენტის სიფხიზლის მდგომარეობაში, მეტყველებისა და მოძრაობის ფუნქციების მონიტორინგით (საფრანგეთი)

• კლინიკა: ხშირად ასეთი სპეციალიზებული ოპერაციები ტარდება დიდ საუნივერსიტეტო საავადმყოფოებში, რომლებსაც აქვთ ძლიერი ნეიროქირურგიული განყოფილებები. ერთ-ერთი ცნობილი ცენტრია საპეტრიერის საავადმყოფო (Hôpital de la Pitié-Salpêtrière) პარიზში, რომელსაც აქვს მდიდარი ისტორია ნევროლოგიასა და ნეიროქირურგიაში.
• ექიმები: პროფესორ ჰიუგ დიუფოს (Hugues Duffau) სახელი ხშირად ასოცირდება ტვინის სიმსივნეების ამოკვეთასთან სიფხიზლის მდგომარეობაში, ფუნქციური მონიტორინგის გამოყენებით. ის არის მსოფლიოში აღიარებული ექსპერტი ამ მიმართულებით.

ტვინის გარკვეული უბნების სიმსივნეების ამოკვეთა განსაკუთრებულ სიფრთხილეს მოითხოვს, რათა არ დაზიანდეს სასიცოცხლო მნიშვნელობის ფუნქციები, როგორიცაა მეტყველება და მოძრაობა. საფრანგეთში ჩატარებული ოპერაცია უნიკალური იყო იმით, რომ პაციენტი ოპერაციის დროს სიფხიზლის მდგომარეობაში იმყოფებოდა. ქირურგები მუდმივად აკვირდებოდნენ მის მეტყველებასა და მოძრაობას, რათა დაედგინათ სიმსივნის კრიტიკულ ფუნქციებთან სიახლოვის ხარისხი და თავიდან აეცილებინათ მათი დაზიანება. პაციენტთან მუდმივი კომუნიკაცია და ნეიროფიზიოლოგიური მონიტორინგი უზრუნველყოფდა სიმსივნის მაქსიმალურად უსაფრთხო და ეფექტურ ამოკვეთას.

4. სახის სრული გადანერგვა უმძიმესი ტრავმის შემდეგ, 3D ბიოპრინტინგის გამოყენებით (ესპანეთი)

• კლინიკა: ვალ დ’ებრონის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალი (Hospital Universitari Vall d’Hebron) ბარსელონაში ცნობილია სახის გადანერგვის წარმატებული ოპერაციებით.
• ექიმები: დოქტორი ჟოან პერე ბარრეტო (Joan Pere Barret) იყო ერთ-ერთი პიონერი ესპანეთში სახის გადანერგვის მიმართულებით და მისი გუნდი აქტიურად იყენებს ინოვაციურ ტექნოლოგიებს, მათ შორის 3D ბიოპრინტინგს, ოპერაციების დაგეგმვისა და შედეგების გასაუმჯობესებლად.

სახის მძიმე ტრავმებმა შეიძლება გამოიწვიოს არა მხოლოდ ფიზიკური დეფორმაცია, არამედ სერიოზული ფსიქოლოგიური პრობლემები. ესპანეთში ჩატარდა უნიკალური ოპერაცია, რომლის დროსაც პაციენტს, რომელმაც სახის უმძიმესი დაზიანებები მიიღო, სრული სახე გადაუნერგეს. განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა 3D ბიოპრინტინგის გამოყენებას დონორის სახის ზუსტი მოდელის შესაქმნელად, რაც ქირურგებს საშუალებას აძლევდა უკეთ დაეგეგმათ ოპერაცია და მიეღწიათ ოპტიმალური ესთეტიკური და ფუნქციური შედეგისთვის. ეს ტექნოლოგია მომავალში კიდევ უფრო მეტ პერსპექტივას გვპირდება რეკონსტრუქციულ ქირურგიაში.

5. ნაყოფზე ჩატარებული ღია ქირურგიული ოპერაცია იშვიათი თანდაყოლილი პათოლოგიის გამოსასწორებლად (აშშ)

• კლინიკა: რამდენიმე ცნობილი ცენტრია, რომლებიც სპეციალიზირებულია ნაყოფის ქირურგიაში, მათ შორის ფილადელფიის ბავშვთა საავადმყოფო (Children's Hospital of Philadelphia - CHOP) და კალიფორნიის უნივერსიტეტის სან-ფრანცისკოს ბენისოფის ბავშვთა საავადმყოფო (UCSF Benioff Children's Hospitals).
• ექიმები: დოქტორი ნ. სკოტ ადზიქსი (N. Scott Adzick) ფილადელფიის ბავშვთა საავადმყოფოდან არის მსოფლიოში აღიარებული ექსპერტი ნაყოფის ქირურგიაში და მისი გუნდი ლიდერია ამ სფეროში. ასევე აღსანიშნავია დოქტორი მაიკლ რ. ჰარისონი (Michael R. Harrison), რომელიც პიონერი იყო ნაყოფის ქირურგიის განვითარებაში.

ნაყოფზე ჩატარებული ქირურგიული ოპერაციები უკიდურესად რთული და სარისკოა, მაგრამ ზოგჯერ ეს ერთადერთი გზაა ბავშვის სიცოცხლის გადასარჩენად ან სერიოზული გართულებების თავიდან ასაცილებლად. შეერთებულ შტატებში ჩატარდა უნიკალური ღია ქირურგიული ოპერაცია ნაყოფზე, რომელსაც იშვიათი თანდაყოლილი პათოლოგია ჰქონდა. ქირურგებმა დედის საშვილოსნოზე გააკეთეს განაკვეთი და ჩაატარეს საჭირო მანიპულაციები ნაყოფზე, შემდეგ კი საშვილოსნო კვლავ დახურეს. ეს წარმოუდგენელი მიღწევა წარმოაჩენს მედიცინის შესაძლებლობებს ჯერ კიდევ დაბადებამდე დაეხმაროს პატარა პაციენტებს.

ეს ხუთი უნიკალური ოპერაცია მხოლოდ მცირე ნაწილია იმ ინოვაციური პროცედურებისა, რომლებიც დღეს მსოფლიოში ტარდება. თითოეული მათგანი წარმოადგენს ქირურგიული ხელოვნებისა და სამეცნიერო პროგრესის ტრიუმფს, რაც გვპირდება უკეთეს მომავალს მედიცინისთვის და უამრავი ადამიანის ჯანმრთელობისთვის. ექიმების თავდაუზოგავი შრომა და ახალი ტექნოლოგიების დანერგვა განაგრძობს საოცრებების მოხდენას საოპერაციო მაგიდაზე.