ყავის 10 სარგებელი და საინტერესო ფაქტები ყავის შესახებ
მათთვის ახლად მოხარშული ყავის არომატი დღის დაწყების სიგნალია.
არსებობს ყავის მრავალი სახეობა, რომელიც შეესაბამება სხვადასხვა გემოვნებას, დიეტას, სიტუაციებსა და ემოციებს, ხელმისაწვდომია როგორც ცხელი, ასევე ცივი ვარიაციით.
ყავის ყველაზე გავრცელებული ტიპები:
ესპრესო
დამზადებულია წვრილად დაფქული ყავის მარცვლებში ცხელი წყლის გავლის გზით, ეს არის ძლიერი, კონცენტრირებული ყავა. ის ქმნის საფუძველს მრავალი ყავის სასმელისთვის.
შავი ყავა
უხეშად დაფქული მარცვლებით დამზადებული ყავის მადუღარაში ტრადიციულად მომზადებული ყავაა
კაპუჩინო
ესპრესო, რძის ქაფი და ორთქლზე მოხარშული რძე შერწყმულია კრემისებრი, კარგად დაბალანსებული სასმელის შესაქმნელად, რომელიც ცნობილია როგორც კაპუჩინო.
ლატე
ორთქლზე მოხარშული რძისა და ესპრესოს ძლიერი ნაზავი, ჩვეულებრივ, ზემოდან ცოტაოდენი რძის ქაფით.
ამერიკანო
იგი მზადდება ესპრესოს ინტენსივობის შემცირებით და ცხელი წყლის დამატებით რბილი გემოს მიღებით.
ირლანდიური ყავა
ვისკი, შაქარი და შავი ყავა შერწყმულია ამ ალკოჰოლური სასმელის შესაქმნელად, რომელიც მორთულია ათქვეფილი კრემით.
ყავის 10 სარგებელი ჯანმრთელობისთვის
აუმჯობესებს განწყობას და გაძლევთ ენერგიას
კოფეინი, ცენტრალური ნერვული სისტემის სტიმულატორი, რომელიც ებრძვის დაღლილობას და ზრდის ენერგიას, გვხვდება ყავაში. კოფეინი მუშაობს ტვინში ადენოზინის ნეიროტრანსმიტერის რეცეპტორების ბლოკირებით. ადენოზინი არის ნეიროტრანსმიტერი, რომელიც ხელს უწყობს მოდუნებას და ძილიანობას. როდესაც მისი რეცეპტორები იბლოკება, სხვა ნეიროტრანსმიტერების დონეები, როგორიცაა დოფამინი და ნორეპინეფრინი, იზრდება. ამ ნეიროტრანსმიტერებს ხშირად უწოდებენ "ბედნიერ ქიმიკატებს", რადგან მათ შეუძლიათ გააძლიერონ პოზიტივისა და სიხარულის გრძნობები. შედეგად, კოფეინს შეუძლია გაზარდოს სიფხიზლე და გაუმჯობესებული განწყობა.
ყავა ხელს უწყობს ტვინის ჯანმრთელობას
ყავაში არსებული ბიოაქტიური პოლიფენოლის მრავალფეროვან ქიმიკატებს ასევე შეუძლიათ სასარგებლო გავლენა მოახდინოს ადამიანის ჯანმრთელობის ზოგიერთ სფეროზე, მათ შორის ტვინის ჯანმრთელობაზე. ზოგიერთი ნეიროდეგენერაციული აშლილობის, როგორიცაა დემენცია, პარკინსონის დაავადება და ალცჰეიმერის დაავადება, დაბალი შანსია თუ ყავას მოიხმართ.
ყავა ხელს უწყობს წონის მართვას
ყავა აუმჯობესებს ნაწლავების ჯანმრთელობას და ცვლის ცხიმების შენახვას, რაც ორივე ხელს უწყობს წონის მართვას. ეს იმიტომ ხდება, რომ კოფეინი აჩქარებს პროცესს, რომელიც ცნობილია როგორც “თერმოგენეზი", რაც არის სხეულის ცხიმების წვის ბუნებრივი მეთოდი.
ქალებს, რომლებიც მეტ ყავას სვამენ, აქვთ სხეულის ცხიმის დაბალი პროცენტი. ზოგიერთ შემთხვევაში, შავი ყავა უკეთესია სხეულისთვის, ვიდრე რძიანი ყავა. ეს შეიძლება იყოს დამატებითი შაქრის ან რძეში არსებული ცხიმის გამო.
ყავა გიცავთ ღვიძლის დაავადებებისგან
ყავა სასარგებლოა ღვიძლის ჯანმრთელობისთვის. მათთვის, ვინც მიდრეკილია ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადების ან ალკოჰოლის მოხმარების დარღვევების მიმართ, მას შეუძლია ღვიძლის ციროზის თავიდან აცილება. ჯანდაცვის ექსპერტებმა აღმოაჩინეს კორელაცია ყავის ყოველდღიურ მოხმარებასა და ღვიძლის კიბოს და ღვიძლის ნაწიბურების სიხშირის შემცირებას შორის, ღვიძლის დაავადების მქონე პაციენტებში.
პოტენციურად ამცირებს კიბოს რისკს
ყავა შესანიშნავი საშუალებაა ორგანიზმში ანთების შესამცირებლად, რაც ხელს შეუწყობს სიმსივნის ზრდის შეჩერებას. ადამიანებს, რომლებიც მოიხმარენ ყავას, აქვთ მსხვილი ნაწლავის და ღვიძლის კიბოს შემცირებული რისკი.
ხელს უწყობს დეპრესიის პრევენციას
ექსპერტები ამტკიცებენ, რომ ყავის მოხმარება ამცირებს დეპრესიის შანსს. ყავას აქვს ანტიდეპრესანტული ეფექტი, რადგან ის ზრდის სეროტონინისა და დოფამინის დონეს ტვინში, რაც ამცირებს დეპრესიულ გრძნობებს, მათ შორის მელანქოლიას, მწუხარებას და მარტოობას. ყავა ასევე შეიცავს კოფეინის მჟავას, ფერულის მჟავას და ქლოროგენის მჟავას. ეს მჟავები ამცირებს დეპრესიასთან დაკავშირებულ დისკომფორტს ტვინში ნერვული უჯრედების ანთების შემცირებით.
აძლიერებს გულის ჯანმრთელობას
ყავის ანთების საწინააღმდეგო თვისებებმა და ანტიოქსიდანტებმა შეიძლება შეამცირონ გულის დაავადებებისა და ინსულტის რისკი. ყავის ყოველდღიური მოხმარება გულის დაავადების რისკს 15%-ით ამცირებს. მაგრამ მნიშვნელოვანია ყავის დალევა ზომიერად.
ეხმარება კუჭის გაწმენდას
შარდმდენი თვისებების გამო, ყავა ზრდის შარდვის სიხშირეს. ხშირი შარდვა ხელს უწყობს კუჭის სისუფთავეს და ჯანმრთელობას ორგანიზმიდან ტოქსინებისა და ბაქტერიების გამოდევნით.
შეიცავს ძლიერ ანტიოქსიდანტებს
ყავაში ანტიოქსიდანტების სიმრავლე მისი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი უპირატესობაა. ეს ანტიოქსიდანტები არის ყველა ფინჯან ყავაში, განსაკუთრებით პოლიფენოლები.
პოლიფენოლები, სხვა მინერალებთან შერწყმისას, ხელს უწყობენ სხეულისა და უჯრედების ოპტიმალურ ფუნქციას, დაავადებების პრევენციას და ხელს უწყობენ საერთო ჯანმრთელობას.
ყავა აქვეითებს პოდაგრის შანსს
კოფეინი და პოლიფენოლი ორი ჯანსაღი ნივთიერებაა, რომელიც ყავაში გვხვდება. კოფეინი სხეულის ქსოვილებში შარდმჟავას დაგროვებას თრგუნავს. შარდმჟავას და ინსულინს მჭიდრო ურთიერთობა აქვთ. ნატრიუმის და შარდმჟავას ექსკრეცია გაუმჯობესებულია ინსულინის მგრძნობელობის გაზრდით. ხოლო, ყავაში შემავალი პოლიფენოლები ზრდის ინსულინის მგრძნობელობას, რაც ეხმარება ორგანიზმს შარდმჟავას ირიბად გამოდევნაში.
ყავის მოხმარებისას მნიშვნელოვანია ზომიერების დაცვა.
ყავის დალევის ჯანსაღი გზები
არსებობს ყავის დალევის სხვადასხვა ჯანსაღი გზა, რათა მოხდეს მისი პოტენციური უპირატესობების ოპტიმიზაცია და მისი ნაკლოვანებების მინიმუმამდე შემცირება.
- მინიმუმამდე შეამცირეთ დამატებული შაქარი.
- აირჩიეთ უცხიმო რძე ან მცენარეული რძე.
- არ გამოიყენოთ ხელოვნური კრემები.
- მიირთვით შავი ყავა.
- გამოიყენეთ ხარისხიანი ყავის მარცვლები.
- ყურადღება მიაქციეთ დროს.
- ყურადღება მიაქციეთ ფინჯნის ზომას.
ყავაში შემავალ კოფეინს აქვს მსუბუქი შარდმდენი მოქმედება, რაც იწვევს შარდვის გაზრდას. სითხის დაკარგვის შედეგად, წყალში ხსნადი ვიტამინები, როგორიცაა B ჯგუფის ვიტამინები და C ვიტამინი შეიძლება დაქვეითდეს. რაც მეტია კოფეინი, მით მეტად აფერხებს ის D ვიტამინის შეწოვას. კოფეინი ხელს უშლის რკინის შეწოვას.
იმისათვის, რომ მიირთვათ ყავა ვიტამინებისა და მინერალების დანაკარგის გარეშე, საკვებისა და კოფეინის მიღებას შორის უნდა იყოს ერთსაათიანი შუალედი.
საინტერესო ფაქტები ყავის შესახებ:
ყავა ერთ-ერთი ძველი სასმელია
ითვლება, რომ ყავა 800 წლით თარიღდება. ის აღმოაჩინეს მე-9 საუკუნეში თხის მწყემსებმა. ამბობდნენ, რომ მათ შენიშნეს, რომ მათი თხა მცენარეს ჭამდა და შემდეგ მოეჩვენა, რომ ისინი "ცეკვავდნენ". შედეგებით მოხიბლულმა თხის მწყემსმა ისინი თავად სცადა და აღმოაჩინა, მისი მასტიმულირებელი ეფექტი.
ყავა ხილია
მიუხედავად იმისა, რომ მას მარცვალს უწოდებენ, ყავა სინამდვილეში ხილია. მარცვლები იზრდება ბუჩქზე.
ცნობილ კომპოზიტორს, ბეთჰოვენს, უყვარდა ყავა.
ბრაზილიაში ყველაზე მეტი ყავა იზრდება, შემდეგ მოდის ვიეტნამი და კოლუმბია.
ფინეთი მოიხმარს ყველაზე მეტ ყავას მსოფლიოში
საშუალოდ ისინი სვამენ 12 კგ-ს თითო ადამიანზე, რაც წელიწადში საშუალოდ 1680 ფინჯანია.
ავსტრალიელებს უყვართ ყავა
ავსტრალია კვირაში საშუალოდ დაახლოებით 15,4 ფინჯან ყავას სვამენ.
ყავის მარცვლის ორი განსხვავებული სახეობა არსებობს
დასალევად გამოიყენება ორი სახის ყავის მარცვალი - რობუსტა და არაბიკა. არაბიკას აქვს დაბალი მჟავიანობა და რბილი გემო, ხოლო რობუსტა მჟავე და მწარეა.
გარკვეული პერიოდი ყავა აკრძალული იყო
მე-18 საუკუნეში მთავრობები ცდილობდნენ აეკრძალათ სასმელი, რადგან ითვლებოდა, რომ ის ასტიმულირებდა რადიკალურ აზროვნებას. ყავა ფაქტობრივად 1746 წელს შვედეთში გარკვეული ხნით აიკრძალა, მასთან დაკავშირებულ ყველაფერთან ერთად - ჭიქებისა და თეფშების ჩათვლით!
მსოფლიოში ყველაზე ძვირადღირებული ყავა 600 დოლარი ღირს
Kopi Luwak არის ყველაზე ძვირადღირებული ყავა მსოფლიოში და 2019 წლის მონაცემებით, მისი ფასი 600 დოლარია. მისი სამშობლო ინდონეზიაა. ყავის მარცვალი იხალება, მას შემდეგ, რაც კატისებრთა ოჯახის წევრი ცხოველი, ცივეტი, იგივე მანგუსტი, მარცვალს ჭამს, ინელებს და გამოყოფს. ამბობენ, რომ ისინი მიირთმევენ მხოლოდ საუკეთესო, ყველაზე ტკბილ და ახალ ყავას, ის ცხოველის ორგანიზმში გადის ბუნებრივ ფერმენტაციას, რაც მას გამორჩეულ გემოს აძლევს. მარცვლები გროვდება, იწმინდება, შემდეგ იხალება და იფქვება.
მსოფლიოში ყველაზე დიდი ყავის ფინჯანი 26000 ლიტრზე მეტია.
2022 წლის 10 დეკემბერს მექსიკაში დამზადდა და 300კგ-ზე მეტი ყავა დასჭირდა.