ატმოსფეროში გაიზარდა თვითგაწმენდის უნარი - მკურნალი.გე

ენციკლოპედიაგამომთვლელებიფიტნესიმერკის ცნობარიმთავარიკლინიკებიექიმებიჟურნალი მკურნალისიახლეებიქალიმამაკაციპედიატრიასტომატოლოგიაფიტოთერაპიაალერგოლოგიადიეტოლოგიანარკოლოგიაკანი, კუნთები, ძვლებიქირურგიაფსიქონევროლოგიაონკოლოგიაკოსმეტოლოგიადაავადებები, მკურნალობაპროფილაქტიკაექიმები ხუმრობენსხვადასხვაორსულობარჩევებიგინეკოლოგიაუროლოგიაანდროლოგიარჩევებიბავშვის კვებაფიზიკური განვითარებაბავშვთა ინფექციებიბავშვის აღზრდამკურნალობასამკურნალო წერილებიხალხური საშუალებებისამკურნალო მცენარეებიდერმატოლოგიარევმატოლოგიაორთოპედიატრავმატოლოგიაზოგადი ქირურგიაესთეტიკური ქირურგიაფსიქოლოგიანევროლოგიაფსიქიატრიაყელი, ყური, ცხვირითვალიკარდიოლოგიაკარდიოქირურგიაანგიოლოგიაჰემატოლოგიანეფროლოგიასექსოლოგიაპულმონოლოგიაფტიზიატრიაჰეპატოლოგიაგასტროენტეროლოგიაპროქტოლოგიაინფექციურინივთიერებათა ცვლაფიტნესი და სპორტიმასაჟიკურორტოლოგიასხეულის ჰიგიენაფარმაკოლოგიამედიცინის ისტორიაგენეტიკავეტერინარიამცენარეთა მოვლადიასახლისის კუთხემედიცინა და რელიგიარჩევებიეკოლოგიასოციალურიპარაზიტოლოგიაპლასტიკური ქირურგიარჩევები მშობლებსსინდრომიენდოკრინოლოგიასამედიცინო ტესტიტოქსიკოლოგიამკურნალობის მეთოდებიბავშვის ფსიქოლოგიაანესთეზიოლოგიაპირველი დახმარებადიაგნოსტიკაბალნეოლოგიააღდგენითი თერაპიასამედიცინო ენციკლოპედიასანდო რჩევები

ატმოსფეროში გაიზარდა თვითგაწმენდის უნარი

საერთაშორისო კვლევის ჯგუფმა გააანალიზა ნახშირბადის მონოქსიდის გრძელვადიანი გაზომვები, რომელიც მოიცავს ნახშირბად-14-(14C). კვლევა ჟურნალ Nature Communications-ში გამოქვეყნდა.

როგორც ირკვევა, ჰიდროქსილის რადიკალი (OH) მთავარ როლს ასრულებს ატმოსფეროს თვითგაწმენდაში. ის თითქმის მყისიერად რეაგირებს ყველაზე ძლიერ დამაბინძურებლებთან, გარდაქმნის მათ ნაკლებად საშიშ ნაერთებად.

OH-ის აღმოჩენა ატმოსფეროში ადვილი არ არის, ამიტომ მეცნიერებმა ინდიკატორად გამოიყენეს 14CO და გამოიყენეს ის დედამიწისატმოსფეროში OH-ის კონცენტრაციის ირიბად შესაფასებლად. ეს იშვიათი იზოტოპი წარმოიქმნება კოსმოსური სხივების გავლენის ქვეშდა თითქმის მთლიანად შორდება დედამიწის ატმოსფეროდან ჰიდროქსილის რადიკალების მიერ.

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ 1997 წლიდან ნორმალიზებული 14CO მონაცემები თანდათან მცირდება. საშუალო წლიურმა კლებამ 0,5% შეადგინა, ანტარქტიდაში კი მაჩვენებელმა 1,8%- მიაღწია.

ინდიკატორების ზრდა ნიშნავს, რომ ატმოსფერო უფრო აქტიურად დაიწყო დაბინძურების გამკლავება. ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ OH კონცენტრაციის ზრდა დაკავშირებულია ისეთ ფაქტორებთან, როგორიცაა აზოტის ოქსიდების გაზრდილი რაოდენობა, ოზონის შრის შესუსტება და ტემპერატურის მატება.

მეთანის კონცენტრაციის მატება ამცირებს OH-ის რაოდენობას ატმოსფეროში. შესაბამისად, პლანეტის ქიმიური ბალანსის შესანარჩუნებლად საჭიროა ამ გაზის მეტი გამონაბოლქვი.

მეცნიერები ამბობენ, რომ მათი კვლევის შედეგები მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს კლიმატის მოდელებზე და სათბურის გაზები სემისიების შემცირების სტრატეგიებზე.

მანამდე მეცნიერებმა განაცხადეს, რომ კლიმატის კრიზისი საზიანო გავლენას ახდენს ბუნებაში წყლის ციკლზე.

გლობალური დათბობა ზრდის ქარიშხლებს, წყალდიდობებს და გვალვებს, რაც გავლენას ახდენს მთელ ეკოსისტემებზე და მილიარდობით ადამიანზე.

წყალი ადამიანებისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბუნებრივი რესურსია, მაგრამ გლობალური დათბობა ცვლის მის ციკლს დედამიწაზე, რაც გავლენას ახდენს პლანეტის მოსახლეობის ცხოვრებაზე.

2024 წელს წყალთან დაკავშირებული კატასტროფების ანალიზმა აჩვენა, რომ დაიღუპა მინიმუმ 8700 ადამიანი, 40 მილიონი ადამიანი გადაასახლეს და 550 მილიარდ დოლარზე მეტი ეკონომიკური ზარალი გამოიწვია, იტყობინება The Guardian.

წიაღისეული საწვავის მუდმივი წვით გამოწვეული გლობალური ტემპერატურის ზრდა რამდენიმე გზით არღვევს წყლის ციკლს. ამრიგად, თბილ ჰაერს შეუძლია მეტი წყლის ორთქლის შეკავება, რაც გამოიწვევს უფრო ინტენსიურ ნალექს.

ამავდროულად, თბილი ზღვები მეტ ენერგიას აძლევს ქარიშხლებს და ტაიფუნებს, ზრდის მათ ძალას. გლობალურმა დათბობამ ასევე შეიძლება გააუარესოს გვალვა ნიადაგის ზედაპირიდან მეტი აორთქლების გამომწვევი და ნალექების შაბლონების შეცვლით.

2024 წელს ნეპალსა და ბრაზილიაში მომაკვდინებელი წყალდიდობა მოხდა, ხოლო მდინარის წყალდიდობამ გამოიწვიოა ნგრევები ცენტრალურ ევროპაში, ჩინეთსა და ბანგლადეშში. სექტემბერში კი სუპერ ტაიფუნი იაგა გაძლიერდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში კლიმატის კრიზისის გამო, ისევე როგორც ქარიშხალი ბორისი ევროპაში იმავე თვეში.

გვალვამ ასევე დიდი ზიანი მიაყენა, სამხრეთ აფრიკაში მოსავლის წარმოება განახევრდა, რის გამოც 30 მილიონზე მეტი ადამიანი სასურსათო კრიზის წინაშე დგას. ფერმერები ასევე იძულებულნი იყვნენ დაეკლათ პირუტყვი, რადგან მათი საძოვრები გაშრება, ხოლო ჰიდროელექტროსადგურის შემცირებამ გამოიწვია ელექტროენერგიის გათიშვა.

ესპანეთმა ოქტომბერში მასიური წყალდიდობა განიცადა, ბრაზილიის პორტო ალეგრე დატბორა მაისის ორთვიანი წვიმით სულ რაღაც სამ დღეში, გზები მდინარეებად აქცია, ხოლო ამაზონის რეგიონი განიცდიდა ძლიერ გვალვას. მხოლოდ სექტემბერში, ცხელმა და მშრალმა ამინდმა გამოიწვია ტყის ხანძარ 52000 კვადრატულ კილომეტრზე მეტ ფართობზე, რამაც ატმოსფეროში დიდი რაოდენობით სათბურის აირების გამოყოფა გამოიწვია.

ისტორიული გვალვებიდან კატასტროფულ წყალდიდობამდე, ეს ექსტრემალური მოვლენები გავლენას ახდენს ადამიანების ცხოვრებაზე, საარსებო წყაროზე და მთელ ეკოსისტემებზე.

მთლიანობაში, ყოველთვიური ნალექის რეკორდები დაფიქსირდა 27%-ით უფრო ხშირად გასულ წელს, ვიდრე 2000 წელს, ხოლო ყოველდღიური ნალექის რეკორდები დაფიქსირდა 52%-ით უფრო ხშირად. რეკორდული დაბალი დონე 38%-ით უფრო ხშირად დაფიქსირდა.

2025 წლის სეზონური კლიმატის პროგნოზები და ამჟამინდელი პირობები ვარაუდობენ, რომ გვალვა შეიძლება გაუარესდეს ჩრდილოეთ სამხრეთ ამერიკაში, სამხრეთ აფრიკასა და აზიის ზოგიერთ ნაწილში, ამბობენ ექსპერტები. ამავდროულად, უფრო ნოტიო რეგიონებს, როგორიცაა ევროპა, შესაძლოა წყალდიდობის გაზრდილი რისკი შეექმნას.

ექსპერტები ამბობენ, რომ კაცობრიობა უნდა მოემზადოს გარდაუვალი უფრო მძიმე ექსტრემალური მოვლენებისთვის. მსოფლიომ უნდა გააძლიეროს წყალდიდობისგან დაცვა, შეიმუშაოს უფრო გვალვაგამძლე საკვებისა და წყლის წარმოების მეთოდები და გააუმჯობესოს ადრეული შეტყობინების სისტემები.