დემენციას თანამედროვე ცივილიზაციის დაავადება უწოდეს
კლასიკური ბერძნული და რომაული სამედიცინო ტექსტების ახალი ანალიზი აჩვენებს, რომ მეხსიერების მძიმე დაქვეითება და ალცჰაიმერის დაავადება, რომელიც დღეს გავრცელებულია, ძალზე იშვიათი იყო 2000-2500 წლის წინ, არისტოტელეს, გალენისა და პლინიუს უფროსის დროს. ამის შესახებ EurekAlert სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტის (აშშ) მიერ ჩატარებული კვლევისა და ჟურნალში Journal of Alzheimer’s Disease გამოქვეყნებულ კვლევაზე დაყრდნობით წერს.
- არისტოტელე - ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი და ერუდიტი;
- პლინიუს უფროსი - ძველი რომაელი მწერალი-ერუდიტი, ანტიკური ხანის უდიდესი ენციკლოპედიური ნაშრომის „ბუნების ისტორიის“ ავტორი;
- გალენი იყო ძველი რომაელი ექიმი, ქირურგი და ბერძნული წარმოშობის ფილოსოფოსი.
მეცნიერთა დასკვნები:
ალცჰაიმერის დაავადება და მასთან დაკავშირებული დემენცია თანამედროვე გარემოს და ცხოვრების წესის დაავადებებია. მიზეზი ის არის, რომ ხალხი ცოტას მოძრაობს და ჰაერი დაბინძურებულია.
„ძველ ბერძნებს ძალიან ცოტა მონაცემი ჰქონდათ, მაგრამ ჩვენ აღმოვაჩინეთ, სახის მსუბუქ კოგნიტურ დაქვეითებაზე არსებული ცნობები. რომაელებში სულ მცირე ოთხი აღმოჩენა იყო, რომლებიც მიუთითებდნენ დემენციის იშვიათ შემთხვევებზე, მაგრამ ჩვენ ვერ დავადგინეთ, იყო თუ არა ეს კონკრეტულად ალცჰაიმერის დაავადება“, - თქვა კვლევის ლიდერმა კალებ ფინჩმა, სამხრეთ კალიფორნიის ლეონარდ დევისის გერონტოლოგიის უნივერსიტეტის პროფესორმა.
- ძველი ბერძნები აღიარებდნენ, რომ დაბერება ჩვეულებრივ იწვევს მეხსიერების პრობლემებს, რასაც თანამედროვე მეცნიერები უწოდებდნენ ზომიერ კოგნიტურ დაქვეითებას, მაგრამ არა მეხსიერების, მეტყველების და აზროვნების მძიმე დაკარგვას, რაც ხდება ალცჰაიმერის და სხვა ტიპის დემენციის დროს.
კოგნიტური ფუნქციები ტვინის ყველაზე რთული ფუნქციებია, რომელთა დახმარებითაც ადამიანი რაციონალურად აღიქვამს მასში არსებულ სამყაროს და საკუთარ თავს. მათი დაქვეითების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია ალცჰაიმერის დაავადება, რომლის სიმპტომებია მეხსიერების დაქვეითება, მეტყველების დარღვევა, სივრცეში ნავიგაციისა და თავის მოვლის უნარის დაკარგვა.
კალიფორნიელმა მკვლევარებმა საგულდაგულოდ შეისწავლეს ძველი ბერძენი ექიმისა და ფილოსოფოსის ჰიპოკრატესა და მისი მიმდევრების უძველესი სამედიცინო ნაწერები. ტექსტში ჩამოთვლილია ხანდაზმულთა დაავადებები, როგორიცაა სიყრუე, თავბრუსხვევა და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევები, მაგრამ არ არის ნახსენები მეხსიერების დაქვეითება.
- საუკუნეების შემდეგ, ძველ რომში რამდენიმე ცნობა გამოჩნდა. გალენი აღნიშნავს, რომ 80 წლის ასაკში ზოგიერთ ხანდაზმულ ადამიანს უჭირს ახლის სწავლა. პლინიუს უფროსი წერდა, რომ სენატორმა და ცნობილმა ორატორმა მარკუს ვალერიუს მესალა კორვინუსმა დაივიწყა საკუთარი სახელი. ძველი რომაელი პოლიტიკოსი და ფილოსოფოსი ციცერონი, რომელიც ერთ-ერთ უდიდეს ორატორად ითვლება, ამბობს, რომ „ხანდაზმული სისულელე... დამახასიათებელია მოხუცებისთვის, მაგრამ არა ყველასთვის“.
მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ რომაული ქალაქები უფრო მჭიდროდ დასახლებული იყო და გარემო, ადამიანების შემეცნებითი ფუნქციონირებაც გაუარესდა. გარდა ამისა, რომაელი არისტოკრატები იყენებდნენ ტყვიის სამზარეულოს ჭურჭელს, ტყვიის წყლის მილებს და ტყვიის აცეტატს (ორგანულ ქიმიურ ნაერთს, ტყვიის ძმარმჟავას) უმატებდნენ ღვინოს მის დასატკბობად, უნებურად იწამლებოდნენ ძლიერი ნეიროტოქსინით.
აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთი უძველესი ავტორი აღიარებდა ტყვიის შემცველი მასალების ტოქსიკურობას, მაგრამ ამ საკითხში პროგრესი მე-20 საუკუნის დასაწყისამდე არ გამოჩნდა. ზოგიერთი მეცნიერი რომის იმპერიის დაცემის მიზეზად ტყვიით მოწამვლას განიხილავს, წერს EurekAlert.
შედარებისთვის გერონტოლოგებმა ციმანე ინდიელებში დაბერების თანამედროვე მოდელი მოიყვანა. ბოლივიური ამაზონის ძირძველი ხალხი (როგორც ძველ დროში ბერძნები და რომაელები) ატარებენ პრეინდუსტრიულ ცხოვრების წესს, ფიზიკურად აქტიურს. მათ აქვთ დემენციის უკიდურესად დაბალი მაჩვენებელი.
მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტის ლეონარდ დევისის სკოლის ფსიქოლოგიის, გერონტოლოგიისა და პრევენციული მედიცინის პროფესორის მარგარეტ გაცის ხელმძღვანელობით დაადგინა, რომ ციმანე უხუცესებს შორის მხოლოდ 1% იტანჯება დემენციით. ალცჰაიმერის ასოციაციის თანახმად, შეერთებულ შტატებში 65 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანების 11% განიცდის დემენციას.
მეცნიერები ამბობენ, რომ ეს სტატისტიკური განსხვავება პრეინდუსტრიულ ადამიანებსა და დანარჩენ თანამედროვე სამყაროს შორის მიუთითებს იმაზე, რომ გარემო არის დემენციის რისკის უზარმაზარი განმსაზღვრელი.