რა უნდა ვიცოდეთ მზისგან დამცავი საშუალებების შესახებ
ჯანდაცვის სამინისტროს ოფიციალური ექსპერტი დერმატოვენეროლოგიაში,დერმატოლოგთა საერთაშორისო საზოგადოების დირექტორთა საბჭოს წევრი,ევრომელანომის კამპანიის ორგანიზატორი, ექიმი დერმატოვენეროლოგი, პროფესორი ლალი მეკოკიშვილი:
- მზისგან დაცვა არის, საზოგადოდ, კანის ჯანმრთელობის უმნიშვნელოვანესიპრევენციული სტრატეგია და გულისხმობს კანის დაცვას მზის მწვავე და ქრონიკულიდაზიანებებისგან, როგორებიცაა: მზით დამწვრობა, კანის კიბო, მელანომა, კანისდაბერება, მზისგან ინიცირებული დაავადებების განვითარება/გამწვავება. მაგალითად:კანის კიბოს პრევენციის პანევროპული კამპანია _ ევრომელანომა, რომელიც ჩვენიასოციაციის ორგანიზებით წელს უკვე მეთერთმეტედ ჩატარდა საქართველოში,ყოველწლიურ მოტივად ძირითადად ირჩევს სწორედ სხვადასხვა მოწოდებას მზისგანდაცვის შესახებ.
- რას მოიცავს მზისგან დაცვის სტრატეგია?
მზისგან გონივრული დაცვა გულისხმობს დღის გარკვეულ მონაკვეთში მზისგან თავისარიდებას. გეოგრაფიული განედიდან და სეზონიდან გამომდინარე ეს პერიოდიგანსხვავებულია, მაგ., საქართველოსთვის ზაფხულში 10:00სთ-დან 16:00 საათამდეუმჯობესია ჩრდილში, შენობაში ყოფნა. უნდა გვახსოვდეს, რომ ღრუბლიან ამინდშიც კიულტრაიისფერი A სხივების 80% აღწევს დედამიწის ზედაპირს, ასევე გაივლის მინასაც.
დამცავი სათვალის, მჭიდროდ ნაქსოვი ტანსაცმლის ტარება, მზის დამცავი გარეგანიკრემების, გელების, ემულსიის დამოყენება ასევე შეადგენს მზისგან დამცავი მნიშვნელოვან სტრატეგიას.
დადგენილია, რომ მზისგან დამცავი გარეგანი საშუალებების რეგულარული გამოყენებითმცირდება აქტინური კერატოზების, ბრტყელუჯრედოვანი კანის კიბოს განვითარებისრისკი, ასევე ხდება ფოტოდაბერების სიმპტომების, სოლარული ელასტოზის,პიგმენტაციის განვითარების პრევენცია. ამასთან, არ არის საკმარისი მტკიცებულება, რომმზისგან დამცავი გარეგანი საშუალებები ამცირებს მელანომის განვითარების რისკს.არსებობს მზისგან დამცავი გარეგანი საშუალებების ორი ძირითადი ტიპი: ქიმიური(ორგანული) და ფიზიკური (მინერალური) მზისგან დამცავი, ეს უკანასკნელნი არგანიცდიან ქიმიურ ტრანსფორმაციას და უბრალოდ აირეკლავენ ულტრაიისფერ სხივებს,ამიტომ მათი გამოყენება რეკომენდებულია ბავშვებში და კანის ალერგიულიდაავადებების მქონე პაციენტებში.
მნიშვნელოვანია მზისგან დამცავი საშუალებების კონსისტენცია, მომხმარებლისთვისყველაზე მისაღები ფორმებია კრემისა და ლოსიონის ფორმა.
არსებობს ყოველდღიური გამოყენების მზისგან დამცავები და სპეციალური, საზღვაო,რომელიც უფრო მეტად წყალმედეგია, რაც ნიშნავს, რომ პროდუქტი ინარჩუნებს მზისგანდაცვის უნარს 40-80 წუთის განმავლობაში წყალთან კონტაქტისას.
_ რას ნიშნავს კრემის მზისგან დამცავი ფაქტორი?
_ FDA არეგულირებს მზისგან დამცავ პროდუქტებს, როგორც ურეცეპტო პროდუქციას.შემუშავებულია ამ პროდუქციის უსაფრთხოების, ეფექტურობის და ეტიკეტირებისპირობები. მზისგან დამცავი ფაქტორი SPF განსაზღვრულია, როგორც მზის გამოსხივებისის დოზა, რომელიც იწვევს მინიმალურ ერითემას კანზე 2 მგ/სმ2 პროდუქტის დატანისშემდეგ, გაყოფილი იმ დოზაზე, რომელიც იმავეს იწვევს დაუცველ კანზე. მაგალითად, SPF50 ნიშნავს, რომ მზეზე დაყოვნება კანის გაწითლების გარეშე შესაძლებელია 50-ჯერ მეტიწუთის განმავლობაში. შესაბამისად, SPF-ად მითითებული რიცხვი მიანიშნებს მხოლოდიმაზე, თუ პროდუქტი რამდენად გვიცავს დამწვრობისგან, ანუ ულტრაიისფერი UVBსხივებისგან. UVB ეფექტური დაცვა დამწვრობის გარეშე მზეზე დიდხანს დარჩენისშესაძლებლობას გვაძლევს, ეს კი ზრდის ულტრაიისფერი სხივების უარყოფით გავლენას.მაგალითისთვის, ერთ-ერთი კვლევით გამოვლინდა მზისგან დამცავი კრემებისგამოყენების პირობებში მელანომის ინციდენტობის ზრდა, რაც გამოწვეული იყოადამიანების მხრიდან მზეზე დაყოვნების დროის გაზრდით.
მნიშვნელოვანია მზისგან დამცავ საშუალებაში UVA დაცვის უზრუნველყოფა, ამისათვისპროდუქტი უნდა შეიცავდეს გარკვეულ ნივთიერებებს, მაგ. ავობენზონს.
ფართო სპექტრის ან სრული სპეტრის მზისგან დამცავი უზრუნველყოფს დაცვას როგორცUVB, ისე UVA სხივებისგან, ეს მნიშვნელოვანია, რადგან სწორედ ეს უკანასკნელნი იწვევენკანის ღრმა შრეებში კოლაგენის დაზიანებას, მონაწილეობენ ფოტოდაბერების პროცესში,შეუძლიათ ე.წ. ფოტოდერმატოზების განვითარების პროვოცირება.ცნობილია, რომ მზისგან დამცავი ფაქტორი SPF15 გვიცავს UVB სხივების 94%-ისგან, SPF30 _97%-სგან, თუმცა ვინაიდან რეალურ ცხოვრებაში 2მგ/სმ2 დოზის მიღწევა ფაქტობრივადშეუძლებელია, დამცავების რეალური ეფექტურობა ნაკლებია, ამიტომ რეკომენდებულიამაღალი დაცვის ფაქტორით პროდუქტის გამოყენება.
მზისგან დამცავი პროდუქტებისადმი თანამედროვე მოთხოვნაა დაიცვას კანი არამხოლოდ ულტრაიისფერი, არამედ ხილული სხივების, განსაკუთრებით ლურჯისხივებისგან, რომლებიც განსაკუთრებით მუქი ფერის კანის მქონე ადამიანებში იწვევენპიგმენტაციის განვითარებას. მნიშვნელოვანია ასევე ინფრაწითელი გამოსხივებისგანდაცვა, რადგან ინფრაწითელ სხივებს შეუძლიათ კანის შედარებით უფრო ღრმა შრეებშისითბური ეფექტის და დაზიანების გამოწვევა. სწორედ ამიტომ მზისგან დაცვასთანდაკავშირებული თანამედროვე რეკომენდაცია (გაიდლაინი) ითვალისწინებს არა მხოლოდულტრაიისფერი, არამედ ლურჯი და ინფრაწითელი სხივებისგან დაცვას.
უმჯობესია ისეთი მზისგან დამცავი კრემის გამოყენება, რომლის ეტიკეტზე არის წარწერა_ ფართო სპექტრის ან სრული სპექტრის დაცვა. ფართო სპექტრის დაცვა ნიშნავს UVB დაUVA-სგან დაცვას, სრული სპექტრის დაცვა _ ლურჯი და ინფრაწითელი სხივებისგან.ამასთან, სრული დაცვის გაზომვის პარამეტრები შემუშავებული არ არის, ითვლება, რომინფრაწითელი სხივები იწვევს ოქსიდაციურ სტრესს, ამიტომ ანტიოქსიდანტის დამატებაუზრუნველყოფს ინფრაწითელი სხივებისგან დაცვას.
შესაბამისად, თანამედროვე მზისგან დამცავი საშუალებები ანტიოქსიდანტებსაც შეიცავს.არსებობს მოსაზრება, რომ ანტიოქსიდანტის დამატებით შესაძლოა ფილტრებისდამატების საჭიროება მოიხსნას. მომავლის ტენდეციაა ანტიოქსიდანტების პერორალურიმიღებით მზის უარყოფითი ზემოქმედების პრევენცია, თუმცა ეს მოითხოვსმნიშვნელოვან კვლევებს და მტკიცებულებებს.
_ როგორ უნდა წავისვათ მზისგან დამცავი კრემი?
_ კრემი უნდა წავისვათ გასვლამდე 15-30 წუთით ადრე. წყალში დიდხანს ყოფნის,ოფლიანობის შემთხვევაში საჭიროა კრემის განმეორებით დატანა. კრემი უნდა წავისვათსაკმაო რაოდენობის, გამოიყენება ე.წ. ჩაის კოვზის მეთოდი _ სახეზე 1 ჩ.კ., მკლავებზე _ 2ჩ.კ და ა.შ.თანამედროვე მიდგომით, მზისგან დაცვის სტრატეგია დიფერენცირებულია.რეკომენდაციები დამოკიდებულია: ადამიანის ცხოვრების სტილზე, კანის ტიპზე,საცხოვრებელ გეოგრაფიულ განედსა და გარკვეულ დაავადებებზე.მზისგან დაცვა აუცილებელია არა მარტო ზაფხულის, არამედ მთელი წლისგანმავლობაში.
ესაუბრა
ლალი ჩხიკვაძე