თინათინ გოცაძე

დღეს ყველას კარგად მოეხსენება, რომ უმჯობესია ნებისმიერი დაავადების, მით უფრო, ხერხემლის პათოლოგიათა თავიდან აცილება, ვიდრე შემდგომ მათი ხანგრძლივად და დაჟინებით მკურნალობა. სხვა საკითხია ის, ვინ როგორ ახერხებს ამას! ფაქტია, რომ ხერხემლის დაავადებათა პროფილაქტიკა დღეს მეტად აქტუალური საკითხია. ჭარბი წონა, სპორტული თუ სხვა სახის გადამეტებული ფიზიკური დატვირთვა, ცხოვრების მჯდომარე სტილი, საზოგადოდ, ჰიპო- თუ ადინამია (უმოძრაობა) სერიოზულ პრობლემებს უქმნის ჩვენს ხერხემალს. კისრის, ზურგის, წელისა თუ მხრის სარტყლის არეში აღმოცენებული მწველი ტკივილი უკვე გარკვეული პათოლოგიური პროცესების მანიშნებელია. არადა კისრის ოსტეოქონდროზისა და წელის რადიკულიტის თავიდან აცილება არც ისე რთული საქმეა. მთავარია, გახსოვდეთ საკუთარი ხერხემლის ჯანმრთელობა და პერიოდულად ყურადღება დაუთმოთ მას.

კომპიუტერთან მუშაობისა თუ ჯდომის დროს სხვა ნებისმიერი საქმის შესრულებისას აუცილებელია ზურგსა და ფეხებს პერიოდულად უცვალოთ პოზიცია. სკამზე გამართულად უნდა იჯდეთ, აუცილებლად ეყრდნობოდეთ საზურგეს. რაც მთავარია, ფეხები ჩამოშვებული უნდა გქონდეთ, ტერფებით იატაკს ეხებოდეთ ან კიდევ დაბალ სკამზე სწორ პოზიციაში გქონდეთ მოთავსებული.

ხერხემალს ადამიანის ჯანმრთელობის სარკედ მიიჩნევენ, რადგანაც ის არის ადამიანის ჩონჩხის საფუძველი და მის სიჯანსაღეზე დიდად არის დამოკიდებული ორგანიზმის ნორმალური ცხოველმყოფელობა. ხერხემლის არხში გადის ზურგის ტვინი, რომელიც ადამიანის ორგანიზმის მრავალ სასიცოცხლო ფუნქციაზეა პასუხისმგებელი. ხერხემლის ამა თუ იმ მალის არასწორი მდებარეობის გამო ზურგის ტვინის ცალკეული ნაწილის დაზიანებამ ორგანიზმში სერიოზული დარღვევები შეიძლება გამოიწვიოს.

ახალგაზრდობისა და ჯანმრთელობის ხანგრძლივად შენარჩუნება ნებისმიერი ადამიანის სურვილია. ამისათვის კი აუცილებლად უნდა მივაქციოთ ყურადღება ჩვენი სხეულის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს – ხერხემალს. სწორედ ხერხემლის მოქნილობასა და სიჯანსაღეზეა დამოკიდებული ადამიანის აქტიურობა, ლაღი და თავისუფალი მოძრაობა, რაც ასაკში შესულ ადამიანს რამდენამდე აკლია, ახალგაზრდას კი ფრთებს ასხამს. მოქნილი და აქტიური ხერხემლის პატრონი არ ბერდება. როგორც ამბობენ, სიბერე მას ვერაფერს აკლებს.

ოსტეოქონდროზი, მალათაშუა დისკების თიაქარი, ხერხემლის მალათა დეფორმაცია, ოსტეოფიტური წანაზარდები, რადიკულიტი – ეს ის პათოლოგიებია, რომელთა პროგრესირების კვალად ადამიანს მეტად სერიოზული პრობლემები ექმნება. იგივე შეიძლება ითქვას ართრიტებსა და ართროზებზე. სახსრებში მიმდინარე დისტროფიულ-დეგენერაციული, სხვადასხვა სახის მადეფორმირებელი პათოლოგიური პროცესები ადამიანს უზღუდავს გადაადგილების, მოძრაობისა და ცალკეული სახის სამუშაოს შესრულების შესაძლებლობას.

სიბერე ვერაფერს დაგაკლებთ, თუ სახსრებს ახალგაზრდობიდანვე მაქსიმალურად ავარჯიშებთ და დატვირთავთ. ამისათვის არ უნდა დაიზაროთ ზედმეტი ნაბიჯების გადადგმა. მეტიც, ხშირად შეგნებულად უნდა გაიგრძელოთ გზა, ერთი-ორი გაჩერება ფეხით გაიაროთ, ავტომანქანაზე, ლიფტსა და კომფორტზე უარი განაცხადოთ, კიბეზე ასვლა-ჩასვლა წესად დანერგოთ. შეგახსენებთ, კიბე საუკეთესო ტრენაჟორია არა მხოლოდ სახსრების, არამედ გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვისაც.

გაჭიმვების მნიშვნელობა ხერხემლის დაავადებათა პროფილაქტიკაში

სპორტის მიმდევრებმა კარგად იციან გაჭიმვების მნიშვნელობა ხერხემლისა და საზოგადოდ, სხეულის ჯანმრთელობისათვის. გაჭიმვისას კუნთები დუნდება და ამის გამო მათი დაჭიმულობით გამოწვეული ტკივილი უმალ ქრება. გაჭიმვა ზრდის კუნთთა ელასტიკურობას და იცავს ადამიანს საყოფაცხოვრებო ტრავმებისაგან. ის იმავდროულად ზრდის კუნთთა შრომისუნარიანობას და ადამიანს მოძრაობის ფართო შესაძლებლობებს ანიჭებს. გაჭიმვებით არა მხოლოდ კუნთების, ყველა შინაგანი ორგანოს სისხლის მიმოქცევა უმჯობესდება, შესაბამისად, აქტიურდება ნივთიერებათა ცვლა, გულ-სისხლძარღვთა და სასუნთქი სისტემების მუშაობა. გაჭიმვა კეთილისმყოფელ გავლენას ახდენს ხერხემალზე, ზრდის მის მოქნილობას, დადებით გავლენას ახდენს ნერვული სისტემის ფუნქციობაზე. გაჭიმვა შესაძლებელია როგორც სპეციალურად მოწოდებული ვარჯიშებით, ასევე ძელზე დაკიდებით, ცურვით და წყალში საგანგებო მოძრაობათა შესრულებით.

ხერხემლის განტვირთვა-გაჯანსაღებისთვის მოწოდებული რამდენიმე წესი

წესი პირველი – მყარი საწოლი

რბილი და ზამბარებიანი საწოლი ხერხემლისათვის მეტად მავნებელია. ძილი რეკომენდებულია სწორ და მყარ საწოლზე. მხოლოდ ამ გზით არის შესაძლებელი დღის განმავლობაში გადაქანცული და დეფორმირებული ხერხემლის განტვირთვა-გასწორება. რა თქმა უნდა, საუკეთესო საშუალება დღის განმავლობაში რამდენჯერმე ხერხემლის განტვირთვა-გაჯანსაღებისათვის განკუთვნილი ვარჯიშების ჩატარებაა. თუმცა დღის რეჟიმის გამო ამას ბევრი ვერ ახერხებს. მეტიც, სრულებით არ აქცევს ყურადღებას იმას, როგორ ზის, როგორ დგას, რა პოზაში ასრულებს ამა თუ იმ სამუშაოს, ერთი სიტყვით – რა მდგომარეობაში აქვს ხერხემალი. ამიტომ დღის ბოლოს, ძილის პერიოდში მაინც შეუქმენით ხერხემალს „კომფორტული გარემო“ – დაასვენეთ ის სათანადოდ! თქვენ კი შესაძლოა მყარი და სწორი საწოლი არაკომფორტულად და უსიამოვნოდაც მოგეჩვენოთ, მაგრამ დროთა განმავლობაში მიეჩვევით. გახსოვდეთ, მხოლოდ მყარ და სწორ საწოლზე გრძნობს შვებას ხერხემალი, კუნთები სათანადოდ დუნდება, სხეულის წონა თანაბრად ნაწილდება და ხერხემლის გადაძაბული მალები განტვირთვას განიცდის – მათთვის ჩვეულ ადგილს იკავებს. ამით არა მხოლოდ მთელი დღის განმავლობაში დეფორმირებული ხერხემლის მდგომარეობა უმჯობესდება, არამედ ნერვული სისტემისა და შინაგანი ორგანოების ფუნქციობაც აღდგება.

წესი მეორე – მყარი სასთუმალი

იაპონელებს მიაჩნიათ, რომ „გაღუნული კისერი – ხანმოკლე სიცოცხლის ნიშანია“. ისინი, ტრადიციულად, მყარ სასთუმალს ანიჭებენ უპირატესობას. რაც მთავარია, ისეთ პოზაში ისვენებენ და თავი ბალიშზე იმგვარად უდევთ, რომ კისრის მხოლოდ 3-4 მალა ედება სასთუმალს. ბალიში ფაქტობრივად კისრის ქვეშ აქვთ ამოდებული თავის ერთგვარად ფიქსაციისთვის და არა თავისა და მით უფრო – მხრების ქვეშ.

დიდი ბალიშებისა და მამაპაპური მუთაქების მოყვარულებს ეს ალბათ ვერც კი წარმოუდგენიათ. არადა შეგახსენებთ, დიდი და ფუმფულა ბალიშით ნახევრად მჯდომარე პოზაში მოკალათებულებს ძილი „არ ერგებათ“ – გარდა იმისა, რომ მათი ხერხემალი ვერ განიტვირთება, ძილში კიდევ უფრო მეტად იძაბება და დეფორმირდება. ამასთან, ბევრი სხვა პრობლემაც იჩენს თავს – ამ კატეგორიას ხშირად სტკივა თავი, აწუხებს როგორც ყურისა და ცხვირის, ისე თვალებთან დაკავშირებული პრობლემები.

პრაქტიკული რჩევები

• ზურგის არეში განმეორებითი ტკივილების გამოვლენისთანავე გააანალიზეთ, რა შეიძლება იყოს მისი მიზეზი – ტრავმატიზაცია? სიმძიმის აწევა? უხერხული მოძრაობა? იქნებ ის, რომ ერთ პოზაში ხანგრძლივად გიწევთ ჯდომა? დღის განმავლობაში აუცილებლად გამოყავით რამდენიმე წუთი ხერხემლის განსატვირთად, შეასრულეთ სათანადო ვარჯიშები.
• იძინეთ მყარი ზედაპირის საწოლზე. უარი თქვით რბილ და ფაფუკ ლოგინზე. გახსოვდეთ, ხერხემლის განტვირთვა-მოსვენება მხოლოდ მყარ ზედაპირზეა შესაძლებელი. რბილ ლოგინში ხერხემლის მალები ფუნქციური ამოვარდნის საშიშროებას განიცდიან, ირღვევა მალათაშუა დისკების კვება (ტროფიკა).
• აუცილებელია ყოველდღიურად ზურგის კუნთების გამაგრება. ამისათვის სპეციალური ვარჯიშებია, რომელთა შესრულებაც წესად უნდა დანერგოთ, თუ გსურთ ჯანმრთელობა და ახალგაზრდობა ხანგრძლივად შეინარჩუნოთ.
• ყურადღება მიაქციეთ საკვებ რაციონს. კვება სრულფასოვანი და რაციონალური უნდა იყოს. ჯერ კიდევ ჰიპოკრატე ბრძანებდა: „საკვები თქვენი წამალი უნდა იყოს, თქვენი წამალი კი – საკვები!“ განსაკუთრებულად სასარგებლოა სოიის პროდუქტები, ხილი და ბოსტნეული, თევზი და ზღვის პროდუქტები, ხაჭო და რძემჟავა პროდუქტები. საკვებ რაციონში აუცილებლად ჩართეთ ნიორი, ჩირი, დაფნის ფოთოლი, ნიგოზი და მზესუმზირა, თაფლი და კენკროვნები.
• სულ მუდამ იმოძრავეთ, არ მოდუნდეთ. დილის გამამხნევებელი ვარჯიშის გარდა, დღის განმავლობაშიც აუცილებლად შეასრულეთ ხერხემლის განტვირთვისათვის განკუთვნილი ვარჯიშები.