როგორ აისახება კვება ტვინის ფუნქციობაზე
გონებრივი აქტივობა მოითხოვს საკმაოდ დიდი ენერგიის ხარჯვას.
დასვენების დროსაც კი ტვინი მოიხმარს ორგანიზმის მიერ გამომუშავებული ენერგიის დაახლოებით 25%-ს. ამიტომაც ტვინის წარმატებული ფუნქციობისათვის აუცილებელია დაბალანსებული კვება.
მაღალი ხარისხის კვება ტვინისთვის გულისხმობს ჯანსაღი პროდუქტების სწორად შერწყმას. (კომბინაციას).
გლუკოზის როლი ტვინისათვის განკუთვნილ კვებაში
გლუკოზა არის ძირითადი საკვები კომპონენტი ტვინისათვის. ეს ნივთიერება უზრუნველყოფს ტვინის უჯრედებს ენერგიით და პასუხისმგებელია გონებრივ აქტივობაზე. გლუკოზა არის უმარტივესი ნახშირწყალი, რომელსაც ვიღებთ საკვებიდან. ის კონცენტრირდება სისხლში და იქიდან ხვდება ადამიანის ტვინში.
ამ მარტივ ნახშირწყალს შეიცავს ყველა ტკბილი პროდუქტი, როგორებიცაა – შოკოლადი, საკონდიტრო ნაწარმი, კანფეტები და უბრალოდ შაქარი სუფთა სახით.
ენერგიის მიღებით მარტივი შაქრის სახით ჩვენი ტვინი მართლაც (რეალურად) იწყებს უფრო ენერგიულად და სრულყოფილად მუშაობას. მაგრამ გლუკოზის სწრაფად გავრცელებით სისხლში ინსულინი მას მაშინვე სრულად „შთანთქავს“, ამიტომაც ჯერ ხდება აქტივობის მკვეთრად მომატება, შემდეგ კი მისი სწრაფად ვარდნა.
ტვინის აქტივობის ხარისხიანი სტიმულირებისთვის სასარგებლოა ისეთი პროდუქტების მიღება, რომლებიც შეიცავს გლუკოზას რთული პოლიმერების სახით (სახამებელი, გლიკოგენი). რთული ნახშირწყლები უზრუნველყოფს ტვინის გრძელვადიან (ხანგრძლივ) აქტივობას.
აღნიშნული ნახშირწყლებით მდიდარია ბოსტნეული, მარცვლეული, კარტოფილი, პარკოსნები და მაკარონი.
ცილები აჩქარებს აზროვნებას
ცილები ნახშირწყლებზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია ტვინის სრულფასოვანი ფუნქციობისთვის. ორგანიზმში მოხვედრისას ცილები იშლება ამინმჟავებად, რომლებიც ახდენენ ნეიროტრანსმიტერების სინთეზს. ნეიროტრანსმიტერები, თავის მხრივ, არის ნერვული იმპულსების გადამტანი ქიმიური ნივთიერებები, რომლებიც უშუალოდ ზემოქმედებენ ტვინის ინტელექტუალურ აქტივობაზე.
ცილების წყალობით ორგანიზმი გამოიმუშავებს ადრენალინს და დოფამინს; ეს ჰორმონები აღაგზნებს ტვინის უჯრედებს, აჩქარებს და აძლიერებს გონებრივ მუშაობას. ამიტომ ყოველდღიური რაციონი აუცილებლად უნდა შეიცავდეს როგორც ცხოველური, ისე მცენარეული წარმოშობის ცილებს, მთავარია, ცილოვანი საკვები იყოს უცხიმო. ბევრი სასარგებელო ცხოველური ცილა გვხვდება ზღვის თევზსა და ზღვის პროდუქტებში. ლობიო, თხილი, ოსპი, სოია, ბადრიჯანი და სოკო მდიდარია მცენარეული ცილებით.
ცხიმოვანი მჟავების სარგებელი ტვინისათვის
ტვინის უჯრედების შემადგენლობაში თითქმის 60% ნაჯერი ცხიმებია. ორგანიზმში ცხიმოვანი მჟავების ნაკლებობისას უარესდება ცერებრული სისხლის მიმოქცევა, მეხსიერება, ყურადღება და აღქმა. ორგანიზმი დამოუკიდებლად არ გამოიმუშავებს პოლიუჯერ მჟავებს; ამ ნივთიერებებს იღებს საკვები ცხიმებიდან. ტვინის აქტივობისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ცხიმოვანი მჟავებია ომეგა-3 და ომეგა-6.
პოლიუჯერი ცხიმოვანი მჟავებით მდიდარია თევზი, ქოქოსისა და სელის ზეთი, ნიგოზი, ავოკადო, ყველი და არარაფინირებული მცენარეული ზეთები. ცივ ზღვებში მცხოვრები თევზის რეგულარული მოხმარება კი ამცირებს ალცჰაიმერის დაავადების (მოხუცებულთა დემენციის) განვითარების ალბათობას.
ამინმჟავები ტვინისათვის
ამინმჟავები ხელს უწყობს ნეიროტრანსმიტერების შეერთება-დაკავშირებას, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ტვინის სრულფასოვან ფუნქციობაზე. შეუცვლელ ამინმჟავებს მიეკუთვნება მეთიონინი – ეს არის სამშენებლო მასალა ტვინის ქსოვილისათვის, ის პასუხისმგებელია ინტელექტუალურ შესაძლებლობებზე. მეთიონინს შეიცავს კვერცხი, თევზი, ხორცი და მცირე რაოდენობით ცეხვილი პური და მარცვლეული.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ამინმჟავაა ტრიპტოფანი, რომელიც პასუხისმგებელია სეროტონინის – მხნეობისა და სიხარულის ჰორმონის – გამომუშავებაზე. დეპრესიის თავიდან ასაცილებლად სასარგებლოა საუზმეზე შვრიის ფაფის მიღება, რადგან ის შეიცავს დიდი რაოდენობით ტრიპტოფანს. ამ ნივთიერებით მდიდარია ასევე ხორცპროდუქტები, წიწიბურა, ოსპი, ყველი, კვერცხი, ლობიო და თევზი.
ანტიოქსიდანტების როლი ტვინის მუშაობაში
ანტიოქსიდანტები არეგულირებენ ოქსიდაციურ სტრესს, რომელიც აზიანებს ტვინის უჯრედებს. გლუკოზის ენერგიად გარდაქმნისას წარმოიქმნება თავისუფალი რადიკალები, რომლებიც ანადგურებენ ტვინის უჯრედებს. ანტიოქსიდანტები ბლოკავენ ამ პროცესს, ხელს უშლიან სერიოზული დაავადებების განვითარებას.
ეს ნივთიერებები გვხვდება თითქმის ყველა ხილსა და ბოსტნეულში. ანტიოქსიდანტებით მდიდარი საკვების რეგულარულად მიღებისას შეინიშნება მეხსიერებისა და ინტელექტუალური განვითარების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება.
ვიტამინები თავის ტვინისათვის
ტვინის ნორმალური აქტივობისთვის საჭიროა B ჯგუფის ვიტამინები. არანაკლებ მნიშვნელოვანია ასკორბინის მჟავა (C ვიტამინი), ქოლინი და D და E ვიტამინები.
C ვიტამინი გროვდება თავის ტვინის ნეირონებში, რაც ხელს უწყობს სეროტონინის გამომუშავებას. C ვიტამინის საუკეთესო წყაროა ასკილი, ციტრუსები და მჟავე კომბოსტო.
B9 ვიტამინი (ფოლიუმის მჟავა) ხელს უწყობს ტვინის ახალი უჯრედების წარმოქმნას, ხელს უშლის დეპრესიის განვითარებას და ფსიქიკურ დაავადებებს. ფოლიუმის მჟავას ყველაზე დიდი რაოდენობით შეიცავს მწვანე სალათის ფოთლები, განსაკუთრებით ისპანახი.
B12 ვიტამინი გავლენას ახდენს გონებრივ მუშაობაზე. ამ ვიტამინის ნაკლებობისას ქვეითდება მხედველობა, უარესდება მეხსიერება, ჩნდება მუდმივი დაღლილობა, თავბრუხვევა და გაღიზიანება. B12 ვიტამინს შეიცავს ხორცი, რძის პროდუქტები, ზღვის კომბოსტო.
ქოლინი მიეკუთვნება ვიტამინების ჯგუფს. ის პასუხისმგებელია ტვინის აქტივობაზე, აჩქარებს დამახსოვრების პროცესებს, აფერხებს გაფანტულობასა და დავიწყებას. ქოლინს უხვად შეიცავს ბარდა, კვერცხი, ლობიო, შვრია, ღვიძლი.
გადაძღომა და შიმშილი
გადაძღომა და ზედმეტად ცხიმიანი საკვების მიღება ანელებს ტვინის აქტივობას. ჭარბი კვებისას (გადაძღომისას) ორგანიზმის მთელი მარაგი მიმართულია საჭმლის მონელებისკენ. ამიტომ მძიმე სადილის შემდეგ ტვინს არ შეუძლია სრულად აზროვნება. გარდა ამისა, გადაძღომა იწვევს სისხლის მიმოქცევის დარღვევას, თავის ტვინის სისხლძარღვების შევიწროებას, შედეგად მცირდება აზროვნების უნარი. ნუ შეჭამთ ზედმეტს, ერიდეთ გადაძღომას!
ცხიმების გადაჭარბებული მოხმარება აფერხებს ტვინის აქტივობას. ადამიანის ორგანიზმში ცხიმები ხელს უშლის ტვინის ფუნქციობისათვის საჭირო შაქრების შეწოვას. ენერგიის ნაკლებობისას მცირდება ტვინის აქტივობა. ამიტომაც რაციონიდან უნდა გამორიცხოთ ზედმეტად ცხიმიანი საკვები.
შიმშილი ასევე უარყოფითად აისახება თავის ტვინის მუშაობაზე. შიმშილის დროს გონებრივი შესაძლებლობების გაუმჯობესება მხოლოდ მოჩვენებითია, რადგან ორგანიზმის შინაგანი რეზერვები ამოწურულია და ამდენად, ტვინის ხარისხიანი ფუნქციობა შეუძლებელია. საკვების არასაკმარისი მიღებისას გლუკოზა ძალიან სწრაფად მოიხმარება, რის გარეშეც ტვინს სრულფასოვნად ფუნქციობა არ შეუძლია.
დაბალკალორიული დიეტა სასარგებლოა ტვინისთვის
რომის კათოლიკური უნივერსიტეტის, „წმინდა გულის“, მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ დაბალკალორიული დიეტა ადამიანს ეხმარება სიჭკვიანეში (გახდეს ჭკვიანი). კალორიების შეზღუდვა ეხმარება იმ გენების გააქტივებას, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ტვინის ფუნქციობასა და დაბერებაზე. ტვინის ფუნქციის გასაუმჯობესებლად სასურველია ყოველდღიური კალორიების მხოლოდ 30%-ით შემცირება, – იუწყება „The Sydney Morning Herald“.
მაგრამ უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ სწორად კვებისას, ტვინის ფუნქციობის გასაუმჯობესებლად, საჭიროა მხოლოდ ყოველდღიური კალორიების მიღების ოდნავ შემცირება და არ შეიძლება მთლიანად უარის თქმა რომელიმე საკვებზე. მნიშვნელოვანია რაციონის მრავალფეროვნება, მაგალითად, არსებობს მტკიცებულება, რომ ვეგეტარიანელობა ზრდის ალცჰაიმერის დაავადების (მოხუცებულთა დემენციის) განვითარების რისკს.
ოპტიმალურად დაბალანსებული დიეტა, გადაძღომისა და ხანგრძლივი შიმშილობის გარეშე, მეხსიერების საუკეთესოდ ფუნქციობისა და აზროვნების პროცესთა გაუმჯობესების გარანტია.