დღისით ძილიანობა, ძილის დამბლა, კოშმარები და ჰალუცინაციები - რა არის ნარკოლეფსია
რაც არ ექვემდებარება კონტროლს და თან ახლავს კუნთთა უეცარი სისუსტე (კატაპლექსია).
ზოგჯერ ჩაძინების ან გამოღვიძების დროს ვითარდება ძილის დამბლა, შთამბეჭდავი სიზმრები ან ჰალუცინაციები.
დიაგნოზის დასადასტურებლად გამოიყენება გამოკვლევა ძილის ლაბორატორიაში, პოლისომნოგრაფია და ძილის ლატენტობის მრავლობითი ტესტირება;
სიფხიზლის შესანარჩუნებლად და სხვა სიმპტომებისთვის მედიკამენტები ინიშნება.
სიმპტომები, როგორც წესი, მოზარდობისას ან ადრეულ ზრდასრულ ასაკში ვლინდება და მთელი ცხოვრება რჩება. პაციენტთა მხოლოდ 10%-ს აქვს ყველა სიმპტომი, უმრავლესობას – მხოლოდ რამდენიმე. ყველა მათგანს აწუხებს მოჭარბებული ძილიანობა დღისით.
ეს უკანასკნელი დიდი ხნის მანძილზე გრძელდება, ხშირად, მიუხედავად ხანგრძლივი, საკმარისზე მეტი ძილისა, ბევრ პაციენტს ეწყება უნებლიე ჩაძინების ეპიზოდები, რომელთა გაკონტროლებაც შეუძლებელია, ვლინდება ნებისმიერ დროს და რაიმე წინასწარი ნიშნების გარეშე (ე.წ. ძილის შეტევები). ჩაძინებისგან თავის შეკავება მხოლოდ ცოტა ხნით შეიძლება. შეტევა შესაძლოა დღეში ბევრჯერ ან მხოლოდ რამდენჯერმე განვითარდეს, ხანგრძლივობა ხშირად წუთებია ან ნაკლები, თუმცა ზოგჯერ საათებიც კი. ასეთი რამდენიმეწუთიანი ძილიდან გამოღვიძების შემდეგ პაციენტები საკმაოდ გამოძინებულად, დასვენებულად გრძნობენ თავს. შეტევები ხშირად მონოტონურ სიტუაციებში ვითარდება, მაგალითად, მოსაწყენ შეხვედრებზე ან ავტობანზე მანქანის ხანგრძლივად მართვისას. ცოტა ხნით თავისი ნებით დაძინების შემთხვევაში პაციენტებს შთამბეჭდავი სიზმრები აქვთ. ღამით კი ძილი არასაკმარისია და ხშირად წყდება გაღვიძების, კოშმარების გამო.
დღისით, ღვიძილის საათებში, შესაძლოა განვითარდეს კუნთების სისუსტის უეცარი შეტევა ცნობიერების დაკარგვის გარეშე – ე.წ. კატაპლექსია, რომელსაც მოულოდნელი ემოციები იწვევს: სიბრაზე, შიში, სიხარული, სიცილი ან გაოცება. ადამიანი უეცრად შეიძლება სრულიად მოეშვას, გაუვარდეს ხელიდან რამე ან თვითონ დაეცეს. ეს შეტევები მიაგავს სწრაფი ძილის ფაზაში ნორმაში არსებულ კუნთთა დამბლას და იწვევს ისეთივე, ოღონდ უფრო მსუბუქი სისუსტის შეგრძნებას, როგორიც ეუფლება ადამიანს ძლიერი სიცილის შემდეგ. კატაპლექსია ნარკოლეფსიის მქონე ყოველი ოთხი ადამიანიდან სამში გვხვდება.
ზოგჯერ, ჩაძინების დროს ან გაღვიძებისთანავე პაციენტებს სურთ, რომ გაინძრნენ, მაგრამ არ შეუძლიათ. ამას ძილის დამბლა ეწოდება და საკმაოდ აშინებს ადამიანს. სხვისმა შეხებამ შესაძლოა მოხსნას დამბლა. ისე კი, იგი რამდენიმე წუთში თავად ქრება.
ხანდახან ჩაძინების დროს ან უფრო იშვიათად, გაღვიძებისას, პაციენტები ხედავენ ან ესმით ისეთი რაღაცები, რაც სინამდვილეს არ შეესაბამება. ეს ჰალუცინაციები საკმაოდ რეალურად შეიგრძნობა და მიაგავს ნორმაში, სიზმარში ნანახს, მაგრამ უფრო ძლიერია. თუკი ჩაძინებამდე განვითარდა, ჰალუცინაცია ჰიპნაგოგურია, გაღვიძების წინ კი – ჰიპნოპომპური.
პაციენტებს უჭირთ კონცენტრირება და ჩვეული საქმიანობის შესრულება. ისინი ზოგჯერ კარგავენ მოტივაციას და დეპრესია ეწყებათ. ოჯახური და სხვა ტიპის ურთიერთობები შეიძლება მტკივნეული გახდეს ამ ადამიანებისთვის.