როგორ ამცირებს სტრესი სიცოცხლის ხანგრძლივობას - მკურნალი.გე

ლალი ჩხიკვაძე

როგორიცაა დამთრგუნველი ემოციები, გავლენას ახდენს ფიზიკური დაავადებების დაწყებასა და პროგრესირებაზე. სტრესი ააქტიურებს საგანგებო ჰორმონებს (ადრენალინი, ნორეპინეფრინი), რაც გავლენას ახდენს ორგანიზმის ორგანოებისა და სისტემების ფუნქციონირებაზე.

1930-იან წლებში ფსიქოანალიტიკოსმა ფრანც ალექსანდერმა შეადგინა შვიდი კლასიკური ფსიქოსომატური დაავადების სია (ე.წ. „ჩიკაგოს შვიდეული“). ესენია:

• ჰიპერტენზია,
• კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული,
• წყლულოვანი კოლიტი,
• ბრონქული ასთმა,
• რევმატოიდული ართრიტი,
• ნეიროდერმატიტი,
• ჰიპერთირეოზი (თირეოტოქსიკოზი).

ამჟამად, სია გაფართოვდა და მოიცავს:

• ტიპი 2 შაქრიან დიაბეტს,
• სიმსუქნეს,
• გულის კორონარულ დაავადებას.

მეცნიერები ფსიქოსომატურ დაავადებებად ასევე კლასიფიცირებენ შაკიკს, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომს, რადიკულიტს, ნაწლავის კოლიკას, ფსორიაზს, ქრონიკულ პანკრეატიტს, ვიტილიგოს, ნაღვლის ბუშტის დისკინეზიას და უნაყოფობას. ფსიქოსომატური დაავადებები შინაგანი კონფლიქტებით, გამოუხატავი ემოციებითა და მუდმივი შინაგანი დაძაბულობით არის გამოწვეული. ინდივიდუალური ნეგატიური ემოციები თავისთავად არ იწვევს დაავადებას, მაგრამ ქრონიკული სტრესი და დათრგუნული ემოციები მნიშვნელოვნად მოქმედებს ორგანიზმზე და შეიძლება გააუარესოს ჯანმრთელობა.

ფაქტია, რომ სხეულს არ შეუძლია ეფექტურად გაუმკლავდეს ქრონიკულ ან ეპიზოდურ, მაგრამ ძლიერ სტრესს. ყველაზე ხშირად ეს გენეტიკური წინასწარგანწყობით არის განპირობებული. სტრესის ჰორმონები ჭარბი რაოდენობით წარმოიქმნება და სტრესული სიტუაციის დასრულების შემდეგაც კი აგრძელებს გამოყოფას. ორგანიზმს შეუძლია არაპროპორციული რეაგირება მოახდინოს მცირე გამღიზიანებელზეც კი. სიტუაცია შეიძლება გამწვავდეს ალკოჰოლის ან ნარკოტიკებისადმი დამოკიდებულებით, უძილობით და ზოგადი დაღლილობით.

ქრონიკული სტრესი გავლენას ახდენს ადამიანის სხეულის ყველაზე დაუცველ ნაწილებზე. ზოგიერთისთვის ეს გავლენას ახდენს გულ-სისხლძარღვთა, ზოგისთვის კი სასუნთქ ან საჭმლის მომნელებელი სისტემაზე.

ასევე მნიშვნელოვანია სტრესის გარჩევა სხვა პრობლემებისგან, როგორიცაა დეპრესია და შფოთვა. შფოთვა არის შფოთვისა და შიშის მუდმივი შინაგანი განცდა, რომელიც ხშირად არ არის დაკავშირებული კონკრეტულ გარეგან სტიმულთან. დეპრესია, მეორეს მხრივ, არის განწყობის ქრონიკული დარღვევა, რომელიც ხასიათდება დეპრესიით, ცხოვრებისადმი ინტერესის დაკარგვით, ენერგიის შემცირებით და აზროვნების ცვლილებებით. სტრესი, მეორეს მხრივ, ორგანიზმის რეაქციაა გარე არახელსაყრელ ფაქტორებზე, რომელიც შეიძლება იყოს ხანმოკლე ან ქრონიკული.

ყველა ეს მდგომარეობა განსხვავდება ხანგრძლივობით, სიმპტომებით და ფსიქიკურ და ფიზიკურ ჯანმრთელობაზე ზემოქმედებით. ქრონიკული სტრესი აჩქარებს ნერვული სისტემის ცვეთას, ასუსტებს იმუნურ სისტემას და შეიძლება ხელი შეუწყოს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების, მეტაბოლური დარღვევების და დაჩქარებული დაბერების განვითარებას. მაგალითად, დაახლოებით ოცი დღის სტრესმა შეიძლება სიცოცხლე ათი საათით შეამციროს, თუ სტრესის დონე მაღალი და ქრონიკულია.

ამავდროულად, ზომიერი დოზებით, სტრესი შეიძლება სასარგებლოც კი იყოს - ის ააქტიურებს ტვინს, აუმჯობესებს კონცენტრაციას და მობილიზაციას უკეთებს ორგანიზმის რესურსებს ადაპტაციისა და პრობლემების გადაჭრისთვის. ამას ეწოდება „ეუსტრესი“ - პოზიტიური სტრესი.

კიდევ ერთი საინტერესო ფაქტია ის, რომ ფსიქოლოგიური სტრესი შეიძლება იყოს „გადამდები“ სოციალურ კონტექსტში. მაგალითად, მისი გადაცემა შესაძლებელია თანაგრძნობის გზით, როდესაც ურთიერთობის დროს ნერვულ დაძაბულობას განიცდიან. ამ ფენომენს ემოციური გადამდებობა ეწოდება და დაკავშირებულია ემოციური მდგომარეობების გადაცემასთან ქცევისა და არავერბალური სიგნალების მეშვეობით. მაგალითად, მისი გამოწვევა შესაძლებელია ნეგატიური მოვლენების ან ნეგატიური ამბების ხანგრძლივი განხილვით.

სტრესის დაგროვების თავიდან ასაცილებლად, აუცილებელია ვისწავლოთ მასთან უსაფრთხო გზით გამკლავება. ნეგატიური ემოციები ნამდვილად არ უნდა ჩავკლათ ჭამით. ღრმა სუნთქვის ტექნიკა (რომელიც ფოკუსირებულია ხანგრძლივ ჩასუნთქვებზე, სხეულზე ორიენტირებული თერაპიის მეთოდებთან და ემოციების დღიურის წარმოებაზე, რათა ამოიცნოთ და დაამუშაოთ დაგროვილი გრძნობები), დაგეხმარებათ ნერვული დაძაბულობის დაძლევაში. ასევე სასარგებლოა „ფსიქიკური დეტოქსიკაციის“ პრაქტიკა - გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ინფორმაციული და ემოციური ზემოქმედების შეზღუდვა. კრეატიულობა ასევე ეხმარება - თვითგამოხატვა ხელოვნების ან მუსიკის მეშვეობით ხსნის შინაგან დაძაბულობას. სასარგებლოა ცეკვის გაკვეთილები, მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დაკვრა, სიმღერა და ყურადღების გადატანის მეთოდები მიკროაქტივობების საშუალებით, როგორიცაა სწრაფი ხატვა ან ხელსაქმეობა. ასევე არ დაგავიწყდეთ ბუნებაში გატარებული დრო.