სიზმრის ახსნა ფსიქოანალიზის მიხედვით - მკურნალი.გე

სხვადასხვა კულტურასა და ეპოქაში მათ მისტიკური ან წინასწარმეტყველური მნიშვნელობა ენიჭებოდა. თუმცა, თანამედროვე ფსიქოლოგია სიზმრებს განსხვავებული, უფრო მეცნიერული პერსპექტივიდან უდგება. ეს სტატია შეისწავლის სიზმრების ფსიქოლოგიურ ახსნას, რათა უკეთ გავიგოთ, რას შეიძლება ნიშნავდეს ჩვენი ღამისეული ხილვები.

სიზმრები როგორც არაცნობიერის ფანჯარა

ფსიქოანალიზის მამამ, ზიგმუნდ ფროიდმა, სიზმრებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა. მისი თეორიის მიხედვით, სიზმრები არის "სამეფო გზა არაცნობიერისკენ". ფროიდი მიიჩნევდა, რომ სიზმრები ჩვენი დათრგუნული სურვილების, კონფლიქტებისა და გამოუვლენელი ემოციების გამოხატულებაა. ამ კონცეფციის მიხედვით, სიზმარს ორი დონე აქვს:

• აშკარა შინაარსი: ეს არის სიზმრის სიუჟეტი, რასაც ვიხსენებთ გაღვიძების შემდეგ.

• ლატენტური შინაარსი: ეს არის სიზმრის რეალური, სიმბოლური მნიშვნელობა, რომელიც ხშირად დაფარულია და არაცნობიერშია.

ფროიდის აზრით, ჩვენი ცნობიერი გონება ამ ლატენტურ შინაარსს "ცენზურას უწესებს" და მას სიმბოლოების სახით წარმოაჩენს, რათა თავიდან აიცილოს ფსიქოლოგიური შოკი ან სტრესი. ამიტომ, სიზმრის ნამდვილი მნიშვნელობის გასაგებად აუცილებელია ამ სიმბოლოების გაშიფვრა.

კოლექტიური არაცნობიერი და არქეტიპები

კარლ იუნგი, ფროიდის მოსწავლე და მოგვიანებით მისი იდეების ოპონენტი, ასევე დიდ ყურადღებას აქცევდა სიზმრებს. იუნგის თეორია უფრო ფართოა და მოიცავს კოლექტიური არაცნობიერის ცნებას. მისი აზრით, სიზმრები მხოლოდ ინდივიდუალურ კონფლიქტებს არ ასახავს, არამედ უნივერსალურ არქეტიპებს – კაცობრიობის საერთო გამოცდილებასა და მითოლოგიურ თემებს.

მაგალითად, ისეთი არქეტიპები, როგორიცაა "ჩრდილი" (ჩვენი პიროვნების ბნელი მხარე), "ანიმა/ანიმუსი" (საპირისპირო სქესის პიროვნული ასპექტები), ან "სიბრძნის მოხუცი" ხშირად სიზმრებში ვლინდება. იუნგი მიიჩნევდა, რომ სიზმრები ეხმარება ადამიანს ინდივიდუალურ შემეცნებაში – საკუთარი თავის აღმოჩენისა და მთლიანობის მიღწევის პროცესში.

სიზმრები როგორც კოგნიტური პროცესი

ფსიქოანალიტიკური მიდგომების გარდა, არსებობს უფრო თანამედროვე, ნეიროფსიქოლოგიური თეორიებიც. ერთ-ერთი ცნობილი თეორიაა "აქტივაცია-სინთეზი", რომელიც ეკუთვნის ალან ჰობსონსა და რობერტ მაკკარლის. ამ თეორიის თანახმად, სიზმრები არ არის ჩვენი არაცნობიერი სურვილების გამოხატულება, არამედ ტვინის შემთხვევითი აქტივობის შედეგია.

ძილის ფაზაში, განსაკუთრებით REM (სწრაფი თვალის მოძრაობის) ფაზაში, ტვინის ღერო სპონტანურად აგზავნის ნერვულ იმპულსებს თავის ტვინის ქერქის სხვადასხვა ნაწილში. ტვინი კი ცდილობს ამ შემთხვევითი სიგნალებისგან ლოგიკური ნარატივი შექმნას და მას "სინთეზი" ეწოდება. ამ მიდგომის მიხედვით, სიზმრის აშკარა შინაარსს არ გააჩნია ღრმა სიმბოლური მნიშვნელობა, თუმცა, ჰობსონი აღიარებს, რომ სიზმრები მაინც შეიძლება ასახავდეს ჩვენს ემოციებსა და ფიქრებს, რადგან ტვინი სინთეზს ჩვენი პირადი გამოცდილების ფონზე ახდენს.

სიზმრები და ემოციური რეგულაცია

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება უკავშირდება სიზმრების როლს ემოციურ რეგულაციაში. კვლევებმა აჩვენა, რომ REM ძილი და სიზმრები გადამწყვეტია ემოციური მეხსიერების კონსოლიდაციისა და სტრესთან გამკლავებისთვის. ითვლება, რომ სიზმრების საშუალებით ჩვენი ტვინი ამუშავებს და "ამცირებს" დღის განმავლობაში განცდილ ემოციურ გამოცდილებას.

მაგალითად, თუ დღის განმავლობაში რთული ან სტრესული სიტუაცია გქონდათ, შესაძლოა ის სიზმარში სიმბოლურად განმეორდეს, რაც საშუალებას აძლევს ტვინს, გადაამუშაოს ემოციები და შეამციროს მათი ინტენსივობა. ამიტომ, კოშმარებიც კი შეიძლება იყოს ტვინის ჯანსაღი რეაქცია ტრავმულ გამოცდილებაზე.

ამრიგად, სიზმრების ახსნის ერთი უნივერსალური თეორია არ არსებობს. თითოეული მიდგომა გვეხმარება სიზმრების სხვადასხვა ასპექტის გაგებაში:

• ფსიქოანალიზი ყურადღებას ამახვილებს არაცნობიერ კონფლიქტებსა და დათრგუნულ სურვილებზე.

• იუნგის თეორია ხაზს უსვამს კოლექტიურ სიმბოლოებსა და პიროვნულ ზრდას.

• ნეიროფსიქოლოგია სიზმრებს ტვინის აქტივობის ბუნებრივ შედეგად განიხილავს.

• ემოციური რეგულაციის თეორიები მიუთითებს სიზმრების თერაპიულ და ადაპტაციურ როლზე.

როგორც არ უნდა განვიხილოთ, სიზმრები ჩვენი ფსიქიკის განუყოფელი ნაწილია. ისინი გვიჩვენებენ, როგორ მუშაობს ჩვენი გონება მოსვენებისას, რა ემოციებსა და აზრებს ვამუშავებთ. სიზმრებს შეუძლია მოგვაწოდოს ფასდაუდებელი ინფორმაცია ჩვენი შინაგანი სამყაროს შესახებ, თუკი მათ გააზრებულად და არა მისტიკურად მივუდგებით.