შეუსრულებელი ამოცანების ფსიქოლოგია - რა არის ,,ზეიგარნიკის ეფექტი”, როდის გვეხმარება ის და როდის არა?
და გავლენას ახდენს ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე.
რას ნიშნავს ,,ზეიგარნიკის ეფექტი''?
ეს ეფექტი, რომელსაც ფსიქოლოგის ბლუმა ზეიგარნიკის სახელი ეწოდა, გულისხმობს, რომ ადამიანს დაუმთავრებელი დავალებები ან სიტუაციები უკეთ ამახსოვრდება, ვიდრე დასრულებული. ანუ, როცა დავალებას დაუმთავრებლად ვტოვებთ, ამ ამოცანის დეტალები ჩვენს გონებაში მეტად იბეჭდება და ეს ზრდის დავალების შესრულების მოტივაციას.
ეს ეფექტი ვლინდება ყოველდღიური ცხოვრების ბევრ სფეროში, სამსახურში, სკოლაში თუ პირად ცხოვრებაში. ზეიგარნიკის ეფექტი აყალიბებს ჩვენს ქცევასა და აზრებს. ამ ეფექტმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს სტრესის დონეზე, ფოკუსირების უნარზე, ჩვენს გონებრივ სიმშვიდეზე, აზრების ხარისხზე და ემოციურ ჯანმრთელობაზეც კი.
უმეტეს ჩვენგანს, სავარაუდოდ, გვქონია საერთო გამოცდილება, როცა ღამით გამოგვღვიძებია დაუმთავრებელ დავალებაზე ფიქრით, სტრესისა და შფოთვის განცდით მის დასრულებასთან დაკავშირებით. თუმცა, ალბათ უფრო ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იგივე განცდები გაჩნდეს უკვე შესრულებული ამოცანების მიმართ. სინამდვილეში, შეიძლება ბევრი რამ არ გვახსოვდეს იმ სამუშაოების შესახებ, რომლებიც ამოიწურა შესასრულებელი სამუშაოების სიიდან. ეს იმიტომ ხდება, რომ ტვინს შეუძლია „წაშალოს“ ინფორმაცია, რომელსაც ის არასაჭიროდ თვლის მისი გამოყენების შემდეგ. ფენომენი ცნობილია, როგორც ზეიგარნიკის ეფექტი. ეს თეორია ხსნის მეხსიერების მუშაობის რთულ გზებს.
და მიუხედავად იმისა, რომ ამან შეიძლება გამოიწვიოს დისკომფორტი დაუმთავრებელი სამუშაოების გამო, თქვენ ასევე შეგიძლიათ გამოიყენოთ იგი საერთო ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და სიმშვიდის გასაუმჯობესებლად.
სტატიაში განხილულია თუ სად გამოიყენება, რა არის მისი უპირატესობები და შესაძლო უარყოფითი შედეგები.
როგორ გაჩნდა ზეიგარნიკის ეფექტი?
ეს ფენომენი წარმოშობით ლიეტუველმა ფსიქოლოგმა, ბლუმა ვულფოვნა ზეიგარნიკმა აღმოაჩინა. ზეიგარნიკის მნიშვნელოვანი აღმოჩენა რესტორანში დაიწყო. ზეიგარნიკმა და მისმა კოლეგებმა შენიშნეს, რომ მიმტანებს შეეძლოთ შეკვეთების დამახსოვრება ქაღალდზე ჩაწერის გარეშე. თუმცა, მას შემდეგ, რაც კლიენტებმა გადაიხადეს ანგარიში, მიმტანებმა დაივიწყეს შეკვეთის დეტალები. ამან დააინტერესა ზეიგარნიკი და მან გადაწყვიტა ეს ფენომენი უფრო დეტალურად შეესწავლა.
ზეიგარნიკმა შეიმუშავა ექსპერიმენტების სერია და მონაწილეებს სთხოვა შეესრულებინა სხვადასხვა დავალება. თუმცა, ზოგიერთი დავალების შუალედში მონაწილეთა მუშაობა განზრახ შეწყდა. ექსპერიმენტის ბოლოს აღმოჩნდა, რომ მონაწილეებს უფრო კარგად ახსოვთ დაუმთავრებელი დავალებები, ვიდრე დასრულებული. ამ აღმოჩენებმა საფუძველი ჩაუყარა ზეიგარნიკის ეფექტს და ამ ფენომენს სახელი მისცა.
ეს აჩვენებს, რომ ადამიანის ტვინს აქვს შერჩევითობა დაუმთავრებელი ამოცანების მიმართ და რომ ასეთი სიტუაციები უფრო ადვილად ამახსოვრდება. ამ ფენომენს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ფსიქოლოგიის სფეროში და შესწავლილია მრავალ განსხვავებულ სიტუაციაში, განსაკუთრებით მისი გავლენის გამო სწავლასა და მეხსიერებაზე.
სად გამოიყენება ზეიგარნიკის ეფექტი?
ზეიგარნიკის ეფექტი გამოიყენება ყოველდღიური ცხოვრების მრავალ სფეროში და სხვადასხვა ინდუსტრიაში. განსაკუთრებით მარკეტინგისა და სარეკლამო სექტორში. ეს ეფექტი გამოიყენება მომხმარებელთა ყურადღების მოსაზიდად და კონკრეტული პროდუქტის ან სერვისისკენ მიმართვისთვის.
ზეიგარნიკის ეფექტის მაგალითები მოიცავს მომხმარებელთა მზაობის გაზრდას პროდუქტის შეძენისთვის იმის მითითებით, რომ მისი მარაგი შეზღუდულია და შესაძლოა ამოიწუროს. ანალოგიურად, სატელევიზიო სერიალები და ფილმები იყენებენ ზეიგარნიკის ეფექტს მაყურებლის ცნობისმოყვარეობის აღძვრისთვის და შემდეგი ეპიზოდის ყურების წახალისებისთვის. ეს უზრუნველყოფს, რომ მაყურებელმა არ დაივიწყოს სერიალი ან ფილმი და დაინტერესდეს მისი გაგრძელებით.
ზეიგარნიკის ეფექტის გამოყენება ასევე გავრცელებულია განათლების სფეროში. მასწავლებლებს შეუძლიათ გამოიყენონ დაუმთავრებელი დავალებები და თემები, როგორც ინსტრუმენტები მოსწავლეების ყურადღების ფოკუსირებისა და სასწავლო გამოცდილების ოპტიმიზაციისთვის. ზეიგარნიკის ეფექტის მაგალითია, როდესაც გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი სვამს კითხვას შემდეგი გაკვეთილის თემაზე. ეს აიძულებს მოსწავლეს დაინტერესებდეს თემით და ელოდება მომდევნო გაკვეთილს მეტის გასაგებად.
გარდა ამისა, ზეიგარნიკის ეფექტი ასევე გამოიყენება პიროვნული განვითარებისა და მიზნების დასახვის პროცესებში. მიზნის მისაღწევად საჭირო ამოცანების შესრულების სურვილი იზრდება ზეიგარნიკის ეფექტის წყალობით. ეს ზრდის ადამიანის მოტივაციას მიზნების მისაღწევად და ზრდის წარმატების შანსებს. ფენომენი განსაკუთრებით ეფექტურია გაჭიანურებული ქცევის თავიდან ასაცილებლად. დაუმთავრებელი ამოცანების გახსენება ხელს უწყობს ამ ამოცანების შესრულებას და ამცირებს გადადების ქცევას.
ზეიგარნიკის ეფექტის უპირატესობად გადაქცევა
ზეიგარნიკის ეფექტი, თუ სწორად გამოიყენება, შეიძლება უპირატესობად იქცეს როგორც პირად, ასევე პროფესიულ ცხოვრებაში. განსაკუთრებით ეფექტურია მიზნების დასახვასა და დროის მენეჯმენტში. თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ეს ეფექტი მოტივაციის გასაზრდელად.
მაგალითად, ამოცანის შესასრულებლად საჭირო ნაბიჯების იდენტიფიცირებამ და თითოეული ნაბიჯის ცალკე ამოცანად განხილვამ შეიძლება ზეიგარნიკის ეფექტი უპირატესობად აქციოს. ამ გზით, როდესაც დაასრულებთ თითოეულ ნაბიჯს, თქვენი მოტივაცია იზრდება და უფრო სავარაუდოა, რომ შეასრულოთ დავალება.
გარდა ამისა, ზეიგარნიკის ეფექტი ასევე დადებითად მოქმედებს სწავლასა და მეხსიერებაზე. სწავლის პროცესში არასრული თემის ან კითხვის დამახსოვრება ხელს უწყობს ამ თემაზე მოგვიანებით დაბრუნებას და შემდგომ მუშაობას. ეს სწავლის პროცესს უფრო ეფექტურს ხდის და ცოდნას უფრო მუდმივს ხდის. მაგალითად, წიგნის კითხვისას, ყოველი თავის ბოლოს მომდევნო თავის შესახებ კითხვის დასმა მკითხველს აიძულებს დაიმახსოვროს წიგნი და დააინტერესოს გაგრძელება.
და ბოლოს, ზეიგარნიკის ეფექტი ასევე მოქმედებს ემოციურ მდგომარეობასა და ურთიერთობებზე. არასრული არგუმენტი ან გადაუჭრელი პრობლემა მუდმივად ახსოვს ადამიანს, რაც ხელს უწყობს სიტუაციის მოგვარებას. ეს დაგეხმარებათ შექმნათ უფრო ჯანსაღი და სრულფასოვანი ურთიერთობები.
ზეიგარნიკის ეფექტის უარყოფითი გავლენა
თუმცა, უპირატესობების მიუხედავად, ზეიგარნიკის ეფექტს შესაძლოა ჰქონდეს უარყოფითი გავლენა. შეუსრულებელი დავალებების მუდმივი გახსენება შესაძლოა უარყოფითად აისახოს მენტალურ ჯანმრთელობაზე.
რა სიტუაციებია, სადაც ზეიგარნიკის ეფექტი არ მუშაობს?
რა სიტუაციებია, სადაც ზეიგარნიკის ეფექტი არ მუშაობს?
ზეიგარნიკის ეფექტი ხშირად იწვევს არასრული ამოცანების უკეთ გახსენებას, მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ეს ეფექტი ყველა შემთხვევაში არ მოქმედებს. ზოგიერთ სიტუაციას შეუძლია შეამციროს ან აღმოფხვრას ზეიგარნიკის ეფექტი. უპირველეს ყოვლისა, ზეიგარნიკის ეფექტი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია დავალება ადამიანისთვის.
თუ დავალება ადამიანისთვის უმნიშვნელოა, ან თუ ადამიანი არ არის მოტივირებული დაასრულოს დავალება, შეიძლება არ დაამახსოვრდეს. მაგალითად, როდესაც ადამიანი ასრულებს დავალებას, რომელიც არ აინტერესებს, მას შეიძლება გაუჭირდეს ამ ამოცანის დეტალების დამახსოვრება.
გარდა ამისა, ზეიგარნიკის ეფექტი შეიძლება გაქრეს, როდესაც კოგნიტური დატვირთვა ძალიან მაღალია. თუ ადამიანი ასრულებს მრავალ დავალებას ან გონებრივად დატვირთულ მდგომარეობაშია, შეიძლება გაუჭირდეს დაუმთავრებელი დავალებების დამახსოვრება. ეს განსაკუთრებით ჩნდება მრავალი დავალების შესრულებისას ან ძლიერი სტრესის დროს.
ამ ეფექტმა ასევე შეიძლება გავლენა მოახდინოს დავალების შესრულების სტატუსის აღქმაზე. თუ ადამიანი ფიქრობს, რომ დავალება დასრულებულია, მას შეიძლება გაუჭირდეს ამ დავალების დეტალების დამახსოვრება, მაშინაც კი, თუ დავალება არ არის დასრულებული. ეს განსაკუთრებით მაშინ ხდება, როდესაც ადამიანი არასწორად აფასებს დავალების შესრულების სტატუსს.
ზეიგარნიკის ეფექტი და ურთიერთობები
ზეიგარნიკის ეფექტი ასევე ვლინდება სიყვარულსა და რომანტიკული ურთიერთობების რთულ სამყაროში. ეს ეფექტი ხელს უწყობს არასრული ან გადაუჭრელი სიტუაციების უკეთესად დამახსოვრებას, ვიდრე დასრულებული ან გადაწყვეტილი სიტუაციების, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს დრამატული შედეგები სიყვარულსა და რომანტიკულ ურთიერთობებში.
როდესაც ურთიერთობა მოულოდნელად მთავრდება, ზეიგარნიკის სინდრომი იწყებს ამოქმედებას. დაუმთავრებელი ურთიერთობები უფრო თვალსაჩინო კვალს ტოვებს ადამიანის გონებაში. ადამიანს ასეთი ურთიერთობა დეტალურად ახსოვს. ეს ართულებს ადამიანის მიერ ამ ურთიერთობის დავიწყებას და აიძულებს ადამიანს უფრო მეტად იფიქროს სიტუაციაზე.
გარდა ამისა, ურთიერთობაში გადაუჭრელი საკითხები ასევე ააქტიურებს ზეიგარნიკის ეფექტს. ეს გადაუჭრელი საკითხები უფრო თვალსაჩინო ადგილს იკავებს ადამიანის გონებაში. ეს აიძულებს ადამიანს მეტი ძალისხმევა დახარჯოს, ამ პრობლების მოსაგვარებლად, რაც ზრდის ადამიანის მოტივაციას გადაჭრას პრობლემა. ამგვარად, ზეიგარნიკის ეფექტი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ურთიერთობებში.
როგორ დავძლიოთ ზეიგარნიკის ეფექტის უარყოფითი შედეგები?
ზეიგარნიკის ეფექტი ზოგჯერ შეიძლება იყოს სტრესული და შემაშფოთებელი. ამიტომ, ზოგიერთი სტრატეგიის გამოყენება შესაძლებელია ზეიგარნიკის ეფექტის შესამცირებლად.
ზეიგარნიკის ეფექტისგან თავის დაღწევის გზები ხშირად მოიცავს ყურადღების გადატანას, ამოცანების მართვას და ფსიქიკური ჯანმრთელობის შენარჩუნებას. აქ მოცემულია რამდენიმე სტრატეგია, რომელიც გამოიყენება ზეიგარნიკის ეფექტის შესამცირებლად:
დავალებების შესრულებამ შეიძლება შეამსუბუქოს ზეიგარნიკის ეფექტი, რადგან დაუმთავრებელი ამოცანების მუდმივი შეხსენება ზოგჯერ ზრდის სტრესს.
დავალებების დაგეგმვა და ორგანიზება საშუალებას იძლევა ადამიანმა ეფექტურად მართოს ამოცანები.
აუცილებელია ფსიქიკური ჯანმრთელობის შენარჩუნება, ვინაიდან ეს ამცირებს სტრესის დონეს და საშუალებას აძლევს ადამიანს ეფექტურად მართოს ამოცანები.
დასვენებისა და რელაქსაციის ტექნიკის გამოყენება ამცირებს სტრესის დონეს.
შესაძლოა მნიშვნელოვანი იყოს პროფესიონალური დახმარების მოძიება ზეიგარნიკის ეფექტის უარყოფითი გავლენის შესამსუბუქებლად ან სამართავად.
მკურნალობა მიზნად ისახავს მკურნალობის გეგმის შექმნას რომელიც შესაფერისია თითოეული ინდივიდის სიტუაციისა და საჭიროებისთვის.