კბილის დაავადებები და მათი მკურნალობის თანამედროვე მეთოდები
რა არის კარიესი, რა იწვევს მას, რისი ბრალია, რომ ზოგს თითქმის ყველა კბილი კარიესული აქვს, ზოგისთვის კი ეს ძალიან იშვიათი მოვლენაა?
- კარიესი პათოლოგიური პროცესია, რომლის დროსაც ხდება კბილის მაგარი ქსოვილების დემინერალიზაცია და დარბილება, რასაც შემდგომ ღრუს წარმოქმნა მოსდევს. კარიესს მრავალი ფაქტორი იწვევს. ზოგიერთი მათგანი მკითხველს შესაძლოა უცნაურიც კი მოეჩვენოს.
ერთ-ერთი ასეთი ფაქტორია გეოგრაფიული გარემო. საქმე ის არის, რომ კარიესის განვითარებაზე გავლენას ახდენს წყლის შემადგენლობა, ჰავა, კლიმატის თავისებურებები და, თქვენ წარმოიდგინეთ, ყოფითი კულტურაც კი. ცნობილია, რომ ინდოეთში, რომელიც არ გამოირჩევა პირადი ჰიგიენის მაღალი კულტურით, კარიესის გავრცელება საკმაოდ დაბალია. ამის მიზეზად უხეშ, ბოჭკოთი მდიდარ და რაფინირებული ნახშირწყლებით ღარიბ საკვებს ასახელებენ. დადგენილია, რომ უხეში, ბოჭკოთი მდიდარი საკვები ხელს უწყობს კბილების თვითგაწმენდას, რაფინირებული ნახშირწყლებით მდიდარი კი კარიესის ხელშემწყობი ფაქტორია.
გარდა ნახშირწყლების შემცველობისა, დიდი მნიშვნელობა აქვს პირის ღრუში საკვების დაყოვნებას. ხანგრძლივი დაყოვნება ხელს უწყობს ნახშირწყლების დაშლას და კარიესის ხელშემწყობი ნივთიერებების გამოთავისუფლებას.
/* (c)AdOcean 2003-2021, Advertline.https:mkurnali.ge.mkurnali zones.________ _____ */
ado.slave('adoceanadvertlinegelpmmhkfobb', {myMaster: 'gC_g7BxQlx9UWDeCK7yaEdkgIoxg2l6o6JUmNs2rvgn.i7' });
საყოველთაოდ არის ცნობილი განსაზღვრული მიკრობების როლი კარიესის აღმოცენებაში. აქვე არ შეიძლება, ყურადღება არ გავამახვილოთ ისეთ ფაქტორებზე, როგორიც არის პირის ღრუს ჰიგიენა, ცხოვრების წესი. მნიშვნელოვანია გენეტიკური ფაქტორის როლიც. ცალკე აღნიშვნის ღირსია საკვებსა თუ წყალში ისეთი მიკროელემენტების შემცველობა, როგორიც არის ფთორი და კალციუმი. ამრიგად, ვერ დავასახელებთ კარიესის აღმოცენების ერთ უნიკალურ მექანიზმს. ზემოთ დასახელებულ ყოველ მიზეზს საკუთარი წვლილი შეაქვს ჩვენთვის ამ კარგად ნაცნობი დაავადების აღმოცენებაში.
- რამდენი სტადია აქვს კარიესს?
- იმის მიხედვით, რომელი ქსოვილია დაზიანებული, განასხვავებენ მინანქრის, დენტინისა და დუღაბის (ფესვის) კარიესს, პროცესის სიღრმის მიხედვით კი განარჩევენ ლაქის კარიესს, რომლის დროსაც დაზიანებულია მინანქრის ზედა შრე, ზერელე კარიესს, რომლის დროსაც პროცესი დენტინამდე ვრცელდება, საშუალო კარიესს, რომლის დროსაც უკვე კარგად ჩანს კარიესის ღრუ და პროცესი ვრცელდება დენტინის შრეზეც და ღრმა კარიესს, რომლის დროსაც პულპამდე დარჩენილია დენტინის თხელი შრე. უკანასკნელ შემთხვევაში კარიესის ღრუსთან შეხება ტკივილს იწვევს.
ჩამოთვლილი ფორმები გაურთულებელი ანუ მარტივი კარიესის ნაირსახეობებს წარმოადგენს. როგორც ვხედავთ, მარტივი კარიესის დროს დაზიანებულია მხოლოდ კბილის მაგარი ქსოვილი - მინანქარი, დენტინი, დუღაბი.
არსებობს გართულებული, რთული კარიესიც. ამ დროს პროცესი ნერვსა და კბილის ირგვლივ იოგზეც ვრცელდება. მისი ფორმებია პულპიტი, რომელიც კბილის ღრუში მიკრობების შეღწევისას ვითარდება და პაციენტები მწვავე ტკივილს შეიგრძნობენ და პერიოდონტიტი ანუ კბილის ირგვლივი ქსოვილების ანთება.
არსებობს კარიესის სხვა კლასიფიკაციაც, თუმცა ის პროფესიონალთათვის არის მოწოდებული და მკითხველებისთვის ნაკლებად საინტერესო იქნება.
- რა არის ლაქის კარიესი?
- კბილზე ჩნდება თეთრი ან მუქი, ყავისფერი ლაქა. თეთრი ლაქა უფრო სწრაფად პროგრესირებს და მალე გადადის კარიესის უფრო მძიმე ფორმებში. ამასთანავე, უფრო ვერაგია, ვინაიდან გარეგნულად შეუმჩნეველია, თვალისათვის ძნელი აღსაქმელია. ყურადღებას იპყრობს ის, რომ მინანქარს დაკარგული აქვს სიპრიალე. ამ დროს მკურნალობის ტაქტიკაა ეგრეთ წოდებული რემ-თერაპია ანუ რემინერალიზაცია, რომელიც ელექტროფორეზის მეშვეობით ტარდება - კბილის მინანქარში შეჰყავთ კალციუმი და ფთორი.
ყავისფერი ლაქები ნაკლებაგრესიულნი არიან, სწრაფი პროგრესირება არ ახასიათებთ და უფრო ღრმა ცვლილებებს დიდი ხნის შემდეგ იწვევენ.
- როგორია ზერელე კარიესის კლინიკა და მკურნალობის ტაქტიკა?
- ზერელე კარიესისთვის დამახასიათებელია მიზეზობრივი ტკივილი ანუ ტკივილი განსაზღვრული მიზეზის (ტკბილის, ცივის, მჟავეს) ზემოქმედებისას. მიზეზის მოცილებისთანავე ტკივილი გაივლის. ზერელე კარიესის სამკურნალოდ ტარდება კბილის პრეპარირება (ამ პროცესს პაციენტები გაბურღვას უწოდებენ) და დაბჟენა.
- რა არის საშუალო კარიესი, როგორ მკურნალობენ მას?
- საშუალო კარიესის დროს პათოლოგიური პროცესი დენტინში გადადის. მართალია, საშუალო კარიესი უფრო შორსწასული პროცესია, ვიდრე ზერელე, მაგრამ ამ დროს პაციენტი არაფერს უჩივის, ვინაიდან დენტინი რეცეპტორებს არ შეიცავს, პულპამდე კი დენტინის სქელი შრეა. საშუალო კარიესის დროს ტარდება კბილის პრეპარირება და დაბჟენა.
- რა არის ღრმა კარიესი, როგორია მისი მკურნალობის თავისებურებები?
- ღრმა კარიესის დროს დაზიანებულია დენტინის ღრმა შრეები, პროცესი პულპისგან დენტინის თხელი შრით არის გამოყოფილი. ჩივილებიდან დამახასიათებელია მიზეზობრივი ტკივილი. ღრმა კარიესის დროს პრეპარირება განსაკუთრებით ფრთხილად უნდა ჩატარდეს, რათა არ დაზიანდეს დენტინის თხელი შრე. მკურნალობის თავისებურებათაგან უნდა აღინიშნოს სპეციალური საიზოლაციო ან სამკურნალო სარჩულის გამოყენების აუცილებლობა.
- ცნობილია, რომ კარიესულ კბილს ცივი, ცხელი, ტკბილი საკვების ზემოქმედებისადმი სხვადასხვაგვარი მგრძნობელობა ახასიათებს. რისი ბრალია ეს?
- ცივი საკვებისადმი მგრძნობელობა დამახასიათებელია კარიესისა და პულპიტისთვის - კბილის სისხლძარღვოვან-ნერვული კონის ანთებისთვის. ცხელი საკვების შეხებისას ტკივილი აღმოცენდება პერიოსტიტის, მწვავე ან ქრონიკული პულპიტის, პერიოდონტიტის დროს.
- რა არის პულპიტი და როგორია მისი მკურნალობის ტაქტიკა?
- როგორც აღვნიშნეთ, პულპიტი კბილის რბილი ქსოვილის ანთებაა. პაციენტები მას ნერვის ანთებად იხსენიებენ. პულპიტის დროს ადამიანი უჩივის ძლიერ ტკივილს. ტკივილი აღმოცენდება ტემპერატურული გამღიზიანებლის ზემოქმედებისას, მწვავდება ღამით. უნდა ითქვას, რომ თუკი ზერელე კარიესისთვის მიზეზობრივი ტკივილია დამახასიათებელი, პულპიტის დროს ტკივილი გამღიზიანებელი ფაქტორის მოცილების შემდეგაც აღინიშნება. ზოგჯერ ტკივილი მუდმივი ხდება. პულპიტის შემთხვევაში ხდება პულპის მოცილება და არხების დაბჟენა.
თუ მკურნალობა დროულად არ ჩატარდა, შესაძლოა მოხდეს პულპის ნეკროზი და პროცესი კბილის მწვერვალის ირგვლის ქსოვილებზე გავრცელდეს.
