რაფინირებული პროდუქტი, რომლებიც ქრონიკული მეტაბოლური დაავადებების გამომწვევი ერთ-ერთი წამყვანი კვებითი მიზეზია - 21-ე საუკუნის გამოწვევა - მკურნალი.გე

2017 წლისმონაცემებით, მხოლოდ აშშ-ში გენმოდიფიცირებული და რაფინირებული საკვების ჭარბი გამოყენების გამო 2-დან 1 ამერიკელს ავთვისებიანი სიმსივნის განვითარების ძალიან მაღალი რისკი აქვს, 4-დან 1-ს - შაქრიანი დიაბეტის, 4-დან 1-ს - ასთმის, 45-დან 1 -ს - აუტიზმის, 10-დან 1 -ს - ყურადღების დეფიციტის, 3-დან 1-ს - სიმსუქნისა და 1-დან 1-ს - დემენციის. ანალოგიური მდგომარეობაა მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც, განსაკუთრებით ეკონომიკურად განვითარებად ქვეყნებში, სადაც სტატისტიკა სათანადოდ არ წარმოებს და იაფი საკვების მოხმარება ძალიან მაღალია.

აღნიშნულიდან გამომდინარე მსოფლიო მასშტაბით დიეტოლოგები საკვებ რაციონში რაფინირებული პროდუქტის შემცირებაზე აკეთებენ აკეთებს.რაფინირებულია საკვები პროდუქტი, რომელიც მუშავდება და იფილტრება ქიმიურად და/ან მაღალ ტემპერატურაზე. რაფინაციის მეთოდით მიიღება მცენარეული ზეთი, ფქვილი და შაქარი.მექანიკურად, ცივი წესით ან დაბალ ტემპერატურაზე მიღებული პროდუქტიკი არარაფინირებულია.

კლინიკა "დიაკორის" ენდოკრინოლოგ-ნუტრიციოლოგის თამარ კახნიაშვილის განმარტებით, რაფინირების პროცესში, გარდა იმისა, რომ მარცვლეული იფილტრება მავნე მინარევებისგან, ის, ასევე,კარგავს მნიშვნელოვან ვიტამინებს, მინერალებს და საკვებ ბოჭკოს, რომლებიც ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირებისთვისაა აუცილებელი.

"რაფინირებულ პროდუქტებს რაფინაციის შემდეგ კვებითი ღირებულების გასაუმჯობესებლად უმატებენ რკინას, თიამინს, რობოფლავინს, ფოლიუმის მჟავას. თუმცა, როგორც წესი, ეს არ არის საკმარისი იმ მიკრონუტრიენტების სრულად შესავსებად, რაც დაიკარგა რაფინაციის პროცესში. დამუშავების შემდეგსაერთოდ ვეღარ ხერხდებასაკვები ბოჭკოს შევსება, რომელსაცმნიშვნელოვანი ფუნქცია გააჩნია ადამიანის ორგანიზმში. იგი ხელს უწყობს ნაწლავების პერისტალტიკასა და საკვების მონელების პროცესს, იწვევს კუჭის სისავსის შეგრძნებას და თრგუნავს მადას," - განმარტავს თამარ კახნიაშვილი.

"ამასთანავე, ხშირად, რაფინირებულ მარცვლეულს ორგანოლეპტიკური ფუნქციების გაუმჯობესების მიზნით,უმატებენ ნაჯერ ცხიმს და/ან ტრანს ცხიმს და შაქარს, რომელიც მატებს მარცვლეულს კალორიულობას და კიდევ უფრო მავნეს ხდის მას ჯანმრთელობისთვის," - დაამატა ენდოკრინოლოგ-ნუტრიციოლოგმა.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციით,რაფინირებული მარცვლეული უნდა გამოვიყენოთ შეზღუდულად, ხოლო ამერიკის დიეტოლოგთა საზოგადოების რეკომენდაციით, რაფინირებული მარცვლეულის დღიური მოხმარება არ უნდა აღემატებოდეს 85.8 გ-ს.

ჯანმრთელობისთვის ასევე საშიშია საკვები კომპონენტიტრანს ცხიმოვანი მჟავები, რომელიცმცენარეული ცხიმის ქიმიური და/ან თერმული დამუშავებით, ანუ რაფინირებით, მიიღება. ის იწვევს სისხლ-ძარღვთა დაზიანებას, ღვიძლის გაცხიმოვნებას, მნიშვნელოვნად ზრდის სიმსივნის, შაქრიანი დიაბეტისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკს. ტრანს ცხიმოვანი მჟავების შემცველია რაფინირებული მცენარეული ზეთი, მარგარინი, მაიონეზი, გაცხელებული, თუნდაც არარაფინირებული (ანუ ცივი გამოხდით მიღებული) მცენარეული ზეთი. სწორედ ამიტომ თანამედროვე გაიდლაინების თანახმად, არარაფინირებული მცენარეული ზეთი უნდა გამოიყენოთ ცივი სახით და მოერიდოთ მასში საკვების მაღალ ტემპერატურაზე მომზადებას.ამასათანავე, ნებისმიერი ცხიმოვანი მჟავის შემცველი პროდუქტი გამოირჩევა მაღალი კალორიულობით და საკვებად მათი ჭარბი გამოყენება სიმსუქნის გამომწვევი პირველი მიზეზია.

"ჯანმრთელობისთვის საშიშ კიდევ ერთ საკვებ პროდუქტს წარმოადგენს რაფინირებული შაქარი - საქაროზა. ბუნებრივი სახით ხილში, მარცვლეულსა და რძის პროდუქტში შემავალი შაქარი არ წარმოადგენს საფრთხეს ჯანმრთელობისთვის.პრობლემურია ქარხნული წესით მიღებული რაფინირებული შაქარი - საქაროზა, რომელიც საკვებ პროდუქტს ორგანოლეპტიკური თვისებების გასაუმჯობესებლად ემატება. ის გამოირჩევა მაღალი კალორიულობით და სიმსუქნის გამომწვევია, ასევე, უარყოფითად ერთვება ორგანიზმში მიმდინარე მეტაბოლურ პროცესებში და მრავალი დაავადების განვითარების მიზეზია," - განმარტავს თამარ კახნიაშვილი.

საქაროზა ორგანიზმში იშლება გლუკოზად და ფრუქტოზად. ადამიანის ორგანიზმს ნორმალური ფუნქციონირებისთვის ესაჭიროება მხოლოდ მცირე რაოდენობით ფრუქტოზა. საქაროზით მიღებული ჭარბი ფრუქტოზა კი გარდაიქმნება ცხიმად, ლაგდება ღვიძლში და იწვევს ღვიძლის გაცხიმოვნებას. ფრუქტოზის მეტაბოლიზმის პროცესში მიიღება ტრიგლიცეროლი, რომლის მაღალი დონე სისხლში სისხლძარღვთა დაზიანებასიწვევს. ჭარბი ფრუქტოზა ნივთიერებათა ცვლის პროცესში უხეში ცვლილებების გამო იწვევს გულ-სისხლძარღვთა პათოლოგიას, შაქრიან დიაბეტს, სიმსუქნეს, სიმსივნეს, ცხიმოვან ჰეპატოზს. ფრუქტოზის მაღალი შემცველობით გამოირჩევა რაფინირებული შაქარი, თაფლი, ხილის წვენები.

ჯანსაღი კვების მოდელის დასაცავად ენდოკრინოლოგ-ნუტრიციოლგი თამარ კახნიაშვილი გირჩევთ:

• მიირთვით მრავალფეროვანი ბოსტნეული;

• ზომიერად მიირთვით ხილი, განსაკუთრებით დაუმუშავებელი;

• მიირთვით მარცვლეული, რომლის 50% დაუმუშავებელი იქნება;

• საკვები რაციონი გაამდიდრეთ უცხიმო რძის პროდუქტებით;

• ცილოვანი პროდუქტიდან აქცენტი გააკეთეთ ზღვის პროდუქტებზე და პარკოსნებზე;

• ცხიმებიდან უპირატესად გამოიყენეთ არარაფინირებული, მონო ან პოლიუჯერი ცხიმოვანი მჟავების შემცველი ზეთი; ეცადეთ ომეგა 6 და ომეგა 3 ცხიმოვანი მჟავების თანაფარდობა იყოს არაუმეტეს 4 : 1;

• მოერიდეთნაჯერ ცხიმს, ტრანს ცხიმს(არა უმეტეს დღიური კალორაჟის 1 %),რაფინირებულ შაქარს, რაფინირებულ მარცვლეულს (არა უმეტეს 85.8 გ/დღე);

• შეამცირეთ სუფრის მარილის მოხმარება 2,30 გ-მდე დღეში

• შეამცირეთ საკვების დღიური კალორაჟი შემდეგი კომპონენტების ხარჯზე: 10% -ით რაფინირებული შაქრის სახით, 10% -ით ნაჯერი ცხიმის სახით და ალკოჰოლით.

აქვე აღსანიშნავია, რომ დეტალური რეკომენდაციებისთვის საჭიროა სპეციალისტის მიერ ინდივიდუალური დიეტის შედგენა, ქრონიკული მეტაბოლური დაავადებების რისკის ფაქტორების გამოვლენის, კვებითი ჩვევების, მოსვენების ენერგეტიკული დანახარჯისა და ჯანმრთელობის მდგომარეობის გათვალისწინებით. მხოლოდ ინდივიდუალური მიდგომითაა შესაძლებელი მივაღწიოთ სასურველ მიზანს - შევინარჩუნოთ ჯანმრთელობა!