მოზარდების დიეტა
- რა იწვევს ჭარბ წონას?
- სიმსუქნის ხელშემწყობი ფაქტორებია - ჭარბი საკვები და ნახშირწყლები, კვების რეჟიმის დარღვევა (იშვიათად ან საღამოს ჭამა), უმოძრაო ცხოვრების წესი. ორგანიზმზე ამ ფაქტორთა ზემოქმედება ეხმარება გენეტიკური განწყობის გამოვლენას, რაც სიმსუქნის ცენტრალური და პერიფერიული რეგულაციის მექანიზმების დარღვევით აიხსნება.
წონაზე რამდენიმე ფაქტორი მოქმედებს, მათ შორის - მემკვიდრეობა, ტემპერამენტი, მადა, სულიერი წონასწორობა.
თუ მშობლები და უახლოესი ნათესავები მსუქნები არიან, დიდი ალბათობით ბავშვიც მათ დაემსგავსება.
მშვიდ, დინჯ, ნაკლებად მოძრავ ბავშვს უამრავი დაუხარჯავი კალორია რჩება, რომლებიც ორგანიზმში ცხიმის სახით გროვდება.
სიმსუქნის ერთ-ერთი მიზეზი სულიერი დისკომფორტია, როდესაც ბავშვი თავს მარტოსულად გრძნობს, უჭირს ირგვლივ მყოფებთან კონტაქტში შესვლა, მშობლებს შორის უთანხმოებაა და სხვა, ის შვებას ჭამაში ეძებს.
- ბავშვებს უფროსებზე მეტად უჭირთ ტკბილეულზე უარის თქმა. როგორ მოვიქცეთ ამ შემთხვევაში?
- ბავშვს მართლაც არ ჰყოფნის ნებისყოფა, ბოლომდე დაემორჩილოს დიეტით გათვალისწინებულ შეზღუდვებს. ტკბილეულის მოყვარულ ბავშვს ვერაფრით აუკრძალავ ნუგბარს. ის ნებისმიერ ხელსაყრელ მომენტს გამოიყენებს და მაინც მიაღწევს საწადელს.
ასე რომ, გირჩევთ, შინ არავითარი საკონდიტრო ნაწარმი არ გააჩეროთ. ტკბილეულის ნება ბავშვს მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში დართეთ. სხვა დროს კი, უმთავრესად ჭამათა შუალედში, ხილით გაუმასპინძლდით.
უმჯობესია, დიეტის აუცილებლობის შესახებ ბავშვს ექიმი ესაუბროს. დიეტაც, ცხადია, მანვე უნდა შეურჩიოს. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ მთელი ამ ხნის განმავლობაში ექიმმა პატარა პაციენტს გამუდმებით უნდა ადევნოს თვალყური, აკონტროლოს ბავშვის წონა, ჰკითხოს, ხომ არაფერს უჩივის, სისუსტეს ხომ არ გრძნობს, ადვილად ხომ არ იღლება.
დაიხსომეთ, როგორი მსუქანიც უნდა იყოს ბავშვი, კვირაში 500 გრამზე მეტის დაკლება სასურველი არ არის.
ბავშვს დიეტის დაცვაში ოჯახის წევრები უნდა დაეხმარონ. პატარა რომ საცდურს აარიდონ, სასურველია, საერთო სუფრასთან მთელი ოჯახი შეძლებისდაგვარად დიეტურად იკვებებოდეს.
- რამდენი და როგორი საკვები სჭირდება მოზარდის ორგანიზმს?
- ბავშვს ადრეული ასაკიდან უნდა განვუვითაროთ კვების კულტურა. როცა ნელა და მშვიდად ჭამს, პატარა დროულად შეიგრძნობს დანაყრებას, სწრაფი ჭამის დროს კი ვერ გრძნობს და საჭიროზე მეტს მიირთმევს.
რაციონში ცხიმის ოდენობა 15-30%-ით უნდა შეიზღუდოს, სრულად გამოირიცხოს - ღორის, ცხვრის, ძროხის ქონი, მაკარონი. ამგვარი ცხიმი ორგანიზმში იოლად გროვდება. შეზღუდეთ ნაღების კარაქიც. უპირატესად გამოიყენეთ ნაკლებად ცხიმიანი კარაქი ან მცენარეული ზეთი. სკოლამდელი ასაკის ბავშვებს დღე-ღამეში 100-120გ ხორცი მიეცით, სკოლის ასაკისას - 150-200 გრამი, უმთავრესად უმი ბოსტნეულის სალათებთან ერთად. ცხელ კერძებს კი მომზადების შემდეგ დაუმატეთ ზეთი.
ნახშირწყლების დღიური ულუფა ბავშვს 25-50%-ით შეუზღუდეთ, უმთარესად - შაქრის, საკონდიტრო ნაწარმის, ტკბილეულის, მაკარონისა და ცომეულის (განსაკუთრებით თეთრი პური) ხარჯზე.
რეკომენდებული არ არის კისელი, დაკონსერვებული კომპოტი, ხილის პიურე და წვენი. უმჯობესია ბავშვს ყოველდღე მოუმზადოთ მომჟავო-მოტკბო ხილისა და კენკრის უშაქრო კომპოტი, ბოსტნეულის წვენი.
რაციონიდან საერთოდ ამოიღეთ შებოლილი პროდუქტი - ხორცი, თევზი, ყველი; ასევე - მლაშე და სანელებლებით შეზავებული საკვები.
ხორცი სჯობს მოხარშული, არამც და არამც ჩაშუშული და შემწვარი.
სიმსუქნისადმი მიდრეკილ ბავშვებს ორგანიზმში სითხის შეკავება აღენიშნებათ. ამიტომ ნაკლებად მარილიანი საკვები მოუმზადეთ. შეზღუდეთ დღე-ღამის განმავლობაში მისაღები სითხის ოდენობაც.
კვების რეჟიმის შედგენისას გაითვალისწინეთ რამდენიმე მითითება:
ბავშვს საკვები ხშირად და მცირე ულუფებით მიეცით. ეს თრგუნავს შიმშილს და აცხრობს მადას. ორგანიზმიც უკეთ ინელებს საკვებს და ქსოვილებში ცხიმი აღარ ლაგდება.
დღიური რაციონი ისე გადაანაწილეთ, რომ მთავარი ულუფა დღის პირველ ნახევარზე მოდიოდეს, როცა ბავშვი უფრო აქტიურია.
ავახშმეთ დაძინებამდე 2-3სთ-ით ადრე.
- შეიძლება თუ არა განტვირთვის დღეების მოწყობა და როგორ?
- ტრადიციული განტვირთვა, როდესაც მხოლოდ გამოხდილი წყლის სმაა ნებადართული, ბავშვისთვის, ცხადია, არ შეიძლება.
ზემოხსენებული უარყოფითი შედეგების გარდა, შიმშილი ბავშვებს ძლიერი ფსიქოემოციური დაძაბულობის მიზეზად ექცევათ.
განტვირთვის დღეები სხვა სახით უნდა მოვუწყოთ. ესაა - ხოცი-რძე-ხილის ან რძე-ხაჭო-ვაშლის კომბინაცია. სახელდობრ, ბავშვს შეგიძლიათ მისცეთ:
ხორცი-რძე-ხაჭოს დიეტის დროს დღიური მენიუ
- 100გ ხაჭო, 9სთ - 200მლ ასკილის ნაყენი;
- 200გ კომბოსტო, 12სთ - 100გ მოხარშული ხორცი, 100გ წვრილად დაჭრილი უმი კომბოსტო;
- 300გ მაწონი, 15სთ - 100გ მოხარუშლი ხორცი, 100გ ჩაშუშული კომბოსტო, 100გ ვაშლი;
- 200გ მოხარული ხორცი, 18სთ - 100გ ხაჭო, 200გ მაწონი;
- 10გ ზეთი, 18სთ - 100გ ხაჭო, 200გ მაწონი;
- 200გ ვაშლი, 21სთ - 100გ მაწონი, 100გ ვაშლი.
ხაჭო-რძე-ვაშლის დიეტის დროს დღიური მენიუ
- 200გ უცხიმო ხაჭო, 9სთ - 200მლ ასკილის ნაყენი;
- 600გ მაწონი, 12სთ - 200გ მაწონი;
- 200გ ვაშლი, 15სთ - 100გ ხაჭო, 200გ მაწონი, 100გ ვაშლი;
- 18სთ - 100გ ხაჭო, 200გ მაწონი;
- 21 სთ - 100გ ვაშლი.
დასასრულ კი ამერიკელი მეცნიერების მიერ ორი წლის მანძილზე წარმოებული დაკვირვების შედეგს გაგაცნობთ:
11-12 წლის ყველა მოზარდი, განურჩევლად იმისა, რით იკვებებოდა, რამდენ საათს ატარებდა ტელეეკრანსა და კომპიუტერთან, რა სახის ფიზიკურ ვარჯიშს ასრულებდა, ტკბილი გაზიანი სასმლის მოყვარული იყო და მათი სიმსუქნის მიზეზიც სწორედ ეს გახდა. თითოეული ამერიკელი მოზარდი გამაგრილებელი სასმელების ხარჯზე დღე-ღამეში საშუალოდ 15-20 კოვზ შაქარს იღებდა. აღარაფერს ვამბობთ ტკბილეულსა და საკონდიტრო ნაწარმზე.
საქართველოში მსგავსი კვლევა ჯერ არ ჩატარებულა, მაგრამ ვფიქრობთ, არც ჩვენთან იქნება სახარბიელო მდგომარეობა!