რა უნდა ვჭამოთ, არტერიული წნევა რომ ვაკონტროლოთ?
მუდმივად გვეუბნებიან, რომ „ჯანსაღად უნდა ვიკვებოთ“, მაგრამ რას ნიშნავს ეს სინამდვილეში? ექიმებსაც კი ზოგჯერ უჭირთ მკაფიო და პრაქტიკული რეკომენდაციების მიცემა იმის შესახებ, თუ რომელი საკვებია ჯანმრთელობისთვის კარგი, როგორ მოქმედებს ისინი და რა რეალურ სარგებელს შეიძლება ველოდოთ მათგან.
მეცნიერება ერთ ადგილზე არ დგას და სულ უფრო მეტი კვლევის შედეგები სცემს პასუხს კითხვებზე „რა უნდა ვჭამოთ ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად“. ამრიგად, ამ თემაზე უახლესი კვლევის ავტორებმა, რომელიც გამოქვეყნდა 2025 წლის მარტში European Journal of Preventive Cardiology-ში, შეისწავლეს, შეუძლია თუ არა მცენარეული ნაერთების ჯგუფს, სახელწოდებით ფლავან-3-ოლები, დაეხმაროს არტერიული წნევის შემცირებას და სისხლძარღვების ფუნქციონირების გაუმჯობესებას. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ ამ ნივთიერებებს აქვთ გულის ჯანმრთელობის დაცვის რეალური პოტენციალი.
რა არის ფლავან-3-ოლები?
ფლავან-3-ოლები (ფლავანოლები ან კატეხინები) ფლავონოიდების ოჯახის ბუნებრივი პოლიფენოლური ნაერთებია. ისინი მცენარეებს ნათელ ფერს ანიჭებენ და მზის სხივებისა და მავნებლებისგან იცავენ.
ფლავან-3-ოლები გვხვდება შემდეგ საკვებ პროდუქტებში: კაკაო და შოკოლადი, მწვანე და შავი ჩაი, ყურძენი, ვაშლი, კენკრა - მოცვი, ჟოლო, შტოში, ალუბალი, მაყვალი, შავი მოცხარი. ის ოდნავ მჟავე ან მწარე გემო, რომელსაც მუქ შოკოლადში ან ძლიერ ჩაიში გრძნობთ ეს არის ფლავან-3-ოლების მოქმედება.
რას აჩვენებს კვლევა?
მეცნიერები დიდი ხანია დაინტერესებულნი არიან მათი გავლენით ჯანმრთელობაზე. მაგალითად, 2022 წელს, მასშტაბურმა კვლევამ, რომელშიც 21 ათასზე მეტი ადამიანი მონაწილეობდა, აჩვენა, რომ კაკაოს ფლავანოლები, მულტივიტამინური დანამატებისგან განსხვავებით, 27%-ით ამცირებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებებით გამოწვეულ სიკვდილიანობას.
ახალი კვლევის მიზანი იყო ფლავან-3-ოლების არტერიულ წნევასა და ენდოთელურ ფუნქციაზე ზემოქმედების უფრო ღრმად შესწავლა.
სურეის უნივერსიტეტის (დიდი ბრიტანეთი) სპეციალისტების ჯგუფმა და მათმა კოლეგებმა ნიდერლანდებიდან და აშშ-დან, ჩაატარეს 145 რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევის მონაცემების სისტემატური მიმოხილვა და მეტაანალიზი, რომლებშიც სულ 5200 ადამიანი მონაწილეობდა.
ამ კვლევებში შეისწავლეს ფლავან-3-ოლებით მდიდარი საკვები და დანამატების სპექტრი, მათ შორის კაკაო, ჩაი, ყურძენი და ვაშლი, და შეაფასეს მათი გავლენა გულ-სისხლძარღვთა ორ ძირითად მარკერზე: არტერიულ წნევაზე და დილატაციაზე (FMD), რომელიც სისხლძარღვების შიდა გარსის ფუნქციონირების მაჩვენებელია.
საშუალოდ, კვლევის მონაწილეები დღეში დაახლოებით 586 მგ ფლავან-3-ოლს მოიხმარდნენ; ეს დაახლოებით ექვივალენტურია იმ რაოდენობისა, რომელიც გვხვდება ორ-სამ ჭიქა ჩაიში, ერთ-ორ პორცია შავ შოკოლადში, ორ სუფრის კოვზ კაკაოს ფხვნილში ან რამდენიმე ვაშლში.
გაირკვა, რომ ფლავან-3-ოლების რეგულარული მოხმარება იწვევდა სისტოლური არტერიული წნევის საშუალოდ 2.8 მმ.ვწყ.სვ-ით შემცირებას, ხოლო დიასტოლურის 2.0 მმ.ვწყ.სვ-ით შემცირებას.
გარდა ამისა, იმ ადამიანებში, რომლებსაც თავდაპირველად მაღალი არტერიული წნევა ან დიაგნოზირებული ჰიპერტენზია ჰქონდათ, ფლავანოლების შემცველი პროდუქტების მოხმარების სარგებელი კიდევ უფრო გამოხატული იყო: სისტოლური წნევა 6-7 მმ.ვწყ.სვ-მდე შემცირდა, ხოლო დიასტოლური წნევა 4 მმ.ვწყ.სვ-მდე.
ეს ეფექტი შედარებადია ზოგიერთი რეცეპტით დანიშნული არტერიული წნევის სამკურნალო პრეპარატის ეფექტთან და მნიშვნელოვნად ამცირებს ინფარქტისა და ინსულტების რისკს. მკვლევარებმა ასევე აღმოაჩინეს, რომ ფლავან-3-ოლების ხანგრძლივი და რეგულარული ზემოქმედება აუმჯობესებს ენდოთელური ფუნქციას, ხოლო FMD საშუალოდ 1.7%-ით იზრდებოდა.
გვერდითი მოვლენები იშვიათი და ზოგადად მსუბუქი იყო, როგორც წესი, შემოიფარგლებოდა საჭმლის მომნელებელი სისტემის მცირე პრობლემებით. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ საკვებ რაციონში ფლავან-3-ოლებით მდიდარი საკვების დამატება ზოგადად უსაფრთხოა.
ჩაი, ვაშლი და შოკოლადი, როგორც გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციის საშუალება
მიუხედავად იმისა, რომ ფლავანოლების სარგებელი ყველაზე გამოხატული იყო მაღალი არტერიული წნევის მქონე ადამიანებში, ნორმალური მაჩვენებლების მქონე ადამიანებშიც კი აღინიშნა სისხლძარღვთა ფუნქციის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ფლავან-3-ოლები შეიძლება ხელს უწყობდნენ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციას მის განვითარებამდე. მაღალი არტერიული წნევა მსოფლიო მასშტაბით გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია, მაშინაც კი, როდესაც ის არ ითვლება აშკარა ჰიპერტენზიად (140/90 მმ.ვწყ.სვ. ან მეტი). ევროპის კარდიოლოგიის საზოგადოების უახლესი რეკომენდაციები ამჟამად აღიარებს, რომ ოდნავ მომატებული არტერიული წნევაც კი (სისტოლური წნევა 120–139 მმ.ვწყ.სვ. და დიასტოლური წნევა 70–89 მმ.ვწყ.სვ.) რისკს შეიცავს.
ექიმები, როგორც წესი, ცხოვრების წესის შეცვლას, როგორიცაა სწორი კვება და ვარჯიში, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციული ღონისძიების სახით გვირჩევენ.
თუმცა, არ არსებობს მკაფიო და კონკრეტული რეკომენდაციები იმის შესახებ, თუ რა საკვები უნდა მივირთვათ.
სინამდვილეში მნიშვნელოვანი მონაცემები ჰიპერტენზიის და გულისა და სისხლძარღვთა სხვა დაავადებების პრევენციისთვის, ზოგადად არასაკმარისია.
ახალი კვლევის შედეგები ამ ხარვეზის შევსებას უწყობს ხელს, რაც აჩვენებს, რომ ყოველდღიური საკვებში ფლავან-3-ოლის მიღების გაზრდა შეიძლება იყოს გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობის ხელშეწყობის მარტივი, მეცნიერულად დასაბუთებული გზა.
რაც შეეხება დანამატებს
ზოგიერთმა კვლევამ შეისწავლა დანამატები ან იზოლირებული ფლავან-3-ოლის ნაერთები, მაგრამ ისინი, როგორც წესი, ნაკლებ ეფექტს ავლენენ, ვიდრე სრულფასოვანი საკვები, როგორიცაა ჩაი ან კაკაო. ეს შეიძლება იმიტომ აღინიშნოს, რომ სრულფასოვან საკვებში არსებული სხვა სასარგებლო ნაერთები ფლავონოიდებთან ერთად მოქმედებენ მათი შეწოვისა და ეფექტურობის გასაუმჯობესებლად.
რამდენი ფლავანოლი გჭირდებათ არტერიული წნევის ნორმალური დონის შესანარჩუნებლად?
კვლევები ვარაუდობენ, რომ დღეში 500-600 მგ ფლავან-3-ოლი საკმარისია სასარგებლო ეფექტის მისაღწევად. ამის მიღწევა შესაძლებელია დღეში ორიდან სამ ჭიქა მწვანე ან შავი ჩაის დალევით, ერთიდან ორ პორციამდე (დაახლოებით 56 გრამი) შავი შოკოლადის ან ორიდან სამ სუფრის კოვზ კაკაოს ფხვნილის, ორიდან სამ ვაშლის და ფლავან-3-ოლით მდიდარი სხვა ხილის, როგორიცაა ყურძენი, მსხალი და კენკრა, მიღებით.
მცირე ყოველდღიური ნაბიჯები, როგორიცაა შაქრიანი საჭმლის ვაშლითა და შავი შოკოლადის ნაჭრით ჩანაცვლება ან ფინჯანი ჩაის დამატება, თანდათან აუმჯობესებს გულის ჯანმრთელობას. რადგან ფლავან-3-ოლის შემცველობა შეიძლება განსხვავდებოდეს პროდუქტის მიხედვით, შეგიძლიათ სახლში აკონტროლოთ არტერიული წნევა, რათა ნახოთ, ახდენს თუ არა ეს ნივთიერებები გავლენას თქვენზე.
რა თქმა უნდა, ფლავან-3-ოლი არ არის ჯადოსნური საშუალება. მათ არ შეუძლიათ სრულად ჩაანაცვლონ მედიკამენტები. მაგრამ სხვა ჯანსაღ ჩვევებთან შერწყმისას, მათ შეუძლიათ მნიშვნელოვანი - და ძალიან გემრიელი - სარგებელი მოუტანონ გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ჯანმრთელობას.
მნიშვნელოვანია, რომ ჯანმრთელობის მრავალი მოდური ტენდენციისგან განსხვავებით, არ ვსაუბრობთ ეგზოტიკურ სუპერ საკვებზე ან ძვირადღირებულ ფხვნილებზე. ჩვენ ვსაუბრობთ პროდუქტებზე, რომლებიც ბევრ ჩვენგანს უკვე უყვარს და რეგულარულად შედის ჩვენს რაციონში. უბრალოდ, ახლა მათ ცოტა უფრო შეგნებულად მივირთმევთ.