სწრაფი დიეტა, რომელსაც ხშირად „კრაშ დიეტას“ (crash diet) ან „ექსპრეს დიეტას“ უწოდებენ, არის კვების გეგმა, რომელიც მიზნად ისახავს წონის ძალიან სწრაფ კლებას მოკლე დროში, ჩვეულებრივ, რამდენიმე დღეში ან კვირაში. ამ ტიპის დიეტები, როგორც წესი, კალორიების მკვეთრ შეზღუდვას გულისხმობს და ხშირად კონკრეტული საკვები ჯგუფების სრულად ან ნაწილობრივ ამოღებას.

როგორ მუშაობს სწრაფი დიეტა?

სწრაფი დიეტების უმეტესობა შემდეგ პრინციპებზეა დაფუძნებული:

• მკვეთრად შემცირებული კალორიები: დღიური კალორიების მიღება გაცილებით დაბალია, ვიდრე ორგანიზმს სჭირდება ფუნქციონირებისთვის. ეს იწვევს ენერგიის დეფიციტს, რის შედეგადაც ორგანიზმი იწყებს დაგროვილი ცხიმის მარაგების გამოყენებას ენერგიისთვის.
• საკვები ჯგუფების შეზღუდვა: ხშირად რაციონიდან გამორიცხულია ნახშირწყლები, ცხიმები, ან თუნდაც გარკვეული სახის ცილები.
• გარკვეული საკვების ხაზგასმა: ზოგიერთი დიეტა კონკრეტული საკვების (მაგალითად, გრეიპფრუტის, კომბოსტოს სუპის ან მხოლოდ წვენების) მოხმარებას უსვამს ხაზს, რათა დააჩქაროს მეტაბოლიზმი ან გააძლიეროს დეტოქსიკაცია (თუმცა ამის მეცნიერული მტკიცებულება ხშირად არ არსებობს).
• წყლისა და სითხეების დიდი რაოდენობით მიღება: ეს ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ჭარბი სითხის გამოდევნას, რაც წონის სწრაფ კლებას იწვევს, თუმცა ეს ძირითადად წყლის წონის დაკარგვაა და არა ცხიმის.

რატომ ირჩევენ ადამიანები სწრაფ დიეტებს?

ადამიანები სწრაფ დიეტებს სხვადასხვა მიზეზით ირჩევენ, მათ შორის:

• სწრაფი შედეგი: ყველაზე აშკარა მიზეზი წონის სწრაფი კლებაა, რაც მოტივაციისთვის მიმზიდველი შეიძლება იყოს.
• განსაკუთრებული შემთხვევები: ხშირად მიმართავენ მნიშვნელოვანი მოვლენის წინ (ქორწილი, დასვენება, შეჯიბრება), როდესაც სურთ სწრაფად ჩადგნენ ფორმაში.
• "ახალი დასაწყისი": ზოგისთვის ეს შეიძლება იყოს მოტივაცია, რათა ჯანსაღი ცხოვრების წესი დაიწყონ.

სწრაფი დიეტის რისკები და ნაკლოვანებები:

მიუხედავად იმისა, რომ სწრაფი დიეტები შეიძლება სწრაფ შედეგს იძლეოდეს, ისინი ხშირად არ არის ჯანსაღი და მდგრადი:

• წონის სწრაფი დაბრუნება (Yoyo effect): დაკლებული წონის უმეტესი ნაწილი ხშირად წყლის და კუნთოვანი მასის კლებაა და არა ცხიმის. დიეტის დასრულების შემდეგ ორგანიზმი სწრაფად იბრუნებს დაკარგულ სითხეს და, თუ კვების ჩვევები არ შეცვლილა, წონა ისევ მატულობს.
• ნუტრიენტების დეფიციტი: მკვეთრი შეზღუდვები იწვევს აუცილებელი ვიტამინებისა და მინერალების ნაკლებობას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ჯანმრთელობის პრობლემები (მაგალითად, დაღლილობა, თმის ცვენა, იმუნიტეტის დაქვეითება).
• კუნთოვანი მასის დაკარგვა: კალორიების დეფიციტის დროს ორგანიზმი იწყებს კუნთების რღვევას ენერგიის მისაღებად, რაც უარყოფითად მოქმედებს მეტაბოლიზმზე გრძელვადიან პერსპექტივაში.
• ჯანმრთელობის რისკები: შესაძლოა გამოიწვიოს ნაღვლის ბუშტის პრობლემები, გულის არითმია, ელექტროლიტური დისბალანსი და სხვა სერიოზული გართულებები.
• ფსიქოლოგიური ზემოქმედება: სწრაფი დიეტები ხშირად ასოცირდება შიმშილის, გაღიზიანების და იმედგაცრუების გრძნობასთან, რამაც შეიძლება კვებითი დარღვევებიც კი გამოიწვიოს.

დასკვნა

მიუხედავად იმისა, რომ სწრაფი დიეტა შეიძლება მიმზიდველი ჩანდეს სწრაფი შედეგის გამო, ის, როგორც წესი, არ არის რეკომენდებული ჯანმრთელობისა და გრძელვადიანი მდგრადი წონის კლებისთვის. ბევრად უფრო ეფექტური და უსაფრთხოა წონის თანდათანობითი და სტაბილური კლება ჯანსაღი, დაბალანსებული კვებისა და რეგულარული ფიზიკური აქტივობის საშუალებით. ნებისმიერი დიეტის დაწყებამდე, განსაკუთრებით თუ ის მკვეთრ შეზღუდვებს გულისხმობს, აუცილებელია ექიმთან ან კვალიფიციურ დიეტოლოგთან კონსულტაცია.