რა ზიანს აყენებენ ჰელმინთები ადამიანის ორგანიზმს
განასხვავებენ ადამიანის, ცხოველებისა და მცენარეების ჰელმინთებს.
ორგანიზმზე ჰელმინთები როგორც ტოქსიკურ, ისე მექანიკურ ზემოქმედებას იწვევენ. სახიფათოა მათი ლარვების მიგრაცია მასპინძლის ორგანიზმში, ასევე ლარვებით ორგანიზმში ბაქტერიული ფლორის შეყვანა და ჰელმინთების ანტიფერმენტული ზემოქმედება საჭმლის მომნელებელ ფერმენტებზე, რის შედეგადაც ირღვევა საკვების ნორმალური მონელების პროცესი.
ჰელმინთების ერთ-ერთი ძირითადი თვისება ის არის, რომ მათი უმრავლესობა მასპინძლის ორგანიზმში არ მრავლდება. ამით ისინი კარდინალურად განსხვავდებიან ბაქტერიების, ვირუსებისა და უმარტივესებისგან, რომლებიც მასპინძლის ორგანიზმში მანამდე მრავლდებიან, სანამ ორგანიზმი ამ პროცესს იმუნური სისტემის დახმარებით საბოლოოდ არ დაძლევს.
ჰელმინთები ადამიანის ორგანიზმში ხვდებიან პასიური ან აქტიური გზით. თუ პარაზიტის კვერცხები ან ლარვები საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში საკვების, წყლის ან დაბინძურებული ხელების საშუალებით მოხვდნენ, ინვაზირების ამ გზას პასიური ეწოდება(იგივე ორალური გზა). ამ ჯგუფის პარაზიტებს ეკუთვნის ღორის სოლიტერი, ენტერობიუსი, აგრეთვე ღვიძლსა და სანაღვლე გზებში მცხოვრები კატის ანუ ციმბირის ორპირა.
თუ ჰელმინთის ლარვები ადამიანის ორგანიზმში ნიადაგიდან, წყლიდან, დაუზიანებელი კანიდან ან ლორწოვანი გარსებიდან შეიჭრა, ინვაზირების ამ გზას აქტიურს უწოდებენ.
ზოგიერთი ჰელმინთის ლარვა გადაადგილდება შინაგან ორგანოებსა და ქსოვილებში, რის შემდეგაც სახლდება ნაწლავის სანათურში, სადაც საბოლოოდ ყალიბდება ზრდასრულ პარაზიტად. ამ ჰელმინთებს ეკუთვნის ასკარიდა, ნეკატორი, სტრონგილოიდი, შისტოზომა, ღვიძლის ორპირა. ჰელმინთის ლარვის მიგრაცია მასპინძლის ორგანიზმში ქსოვილთა ტრავმირებას, სისხლჩაქცევებს იწვევს, რასაც საბოლოოდ მასპინძლის საპასუხო ალერგიული რეაქცია მოჰყვება.
ჰელმინთები მასპინძლის ორგანიზმში საკვებ ნივთიერებებს, მიკროელემენტებსა და ვიტამინების გარკვეულ რაოდენობას შთანთქავენ. ეს მასპინძლის ორგანიზმის კვების დაქვეითებასა და ანემიას იწვევს. ასევე დადგენილია, რომ პარაზიტების იმუნოდეპრესიული ზემოქმედების შედეგად მძიმდება ინფექციური დაავადებები.
ჰელმინთების უმეტესობას ორფაზიანი კლინიკური მიმდინარეობა ახასიათებს.მწვავე მიგრაციული ფაზა(შედარებით ხანმოკლეა) და ქრონიკული, რომელიც გამოწვეულია ზრდასრული პარაზიტით და საკმაოდ დიდხანს გრძელდება.
პირველი ფაზის დროს პერიფერიულ სისხლში ვითარდება ლეიკოციტოზი ეოზინოფილიით, რომელსაც ხშირად ერთვის გულისრევა, ნერწყვის ჭარბად გამოყოფა, თავის ტკივილი, თავბრუხვევა. ზოგჯერ – ზომიერად ან ძლიერად გამოხატული შემცივნება, კუნთებისა და სახსრების ტკივილი, ასევე – ალერგიული გამონაყარი კანზე. ვითარდება ჰეპატოსპლენომეგალია (ღვიძლისა და ელენთის გადიდება), ლიმფადენოპათია.
ჰელმინთოზების ქრონიკულ ფაზაში კლინიკური გამოვლინების სიმძიმე ჰელმინთების ადგილმდებარეობასა და მათ რიცხვზეა დამოკიდებული. ჰელმინთების ლოკალიზაციის ადგილი უმეტესად საჭმლის მომნელებელი სისტემაა, თუმცა ისინი ბინადრობენ ადამიანის ყველა სხვა ორგანოშიც. აქედან გამომდინარე, კლინიკური სურათი სხვადასხვანაირია.
კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში არსებული ჰელმინთების რაოდენობის ზრდის შემთხვევაში პაციენტს აღენიშნება საერთო სისუსტე, შრომის უნარის დაქვეითება.
ჰელმინთოზების გავრცელების ხელშემწყობი ერთ-ერთი ძირითადი ფაქტორია ნიადაგის გასანოყიერებლად ფეკალური მასის გამოყენება – ამის შედეგად ნიადაგი, წყალი და ბაღჩეული კულტურები პარაზიტი ჭიის კვერცხებით ბინძურდება.
დაავადებას იწვევს თერმულად დაუმუშავებელი ხორცის გამოყენებაც (ტრიქინელები, ღორის ლენტურები). უმი დამარილებული ხორცისა და შებოლილი თევზის საშუალებით ადამიანი შესაძლოა დაავადდეს განიერი ლენტურათი, კატის ორპირათი.
აქედან გამომდინარე, ჰელმინთოზის თავიდან აცილება შესაძლებელია, ამისათვის კი საჭიროა პირადი ჰიგიენის დაცვა, ჯანმრთელი, კარგად გარეცხილი და თერმულად სრულყოფილად დამუშავებული პროდუქტების ჭამა, სუფთა წყლის სმა. აუცილებელია ბავშვების ხელების სისუფთავის შენარჩუნება და ხელების საპნით ხშირი დაბანა.
ჰელმინთების სამკურნალოდ გამოიყენება მედიკამენტური მკურნალობა, მათი მიღება კი მხოლოდ ექიმის რეკომენდაციით უნდა მოხდეს.