5 რჩევა, რომელიც ინფარქტისა და ინსულტისგან მაქსიმალურად დაგვიცავს
რა იწვევს გულის და სისხლძარღვთა დაავადებებს?
გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების ძირითადი რისკ-ფაქტორები კარგად არის ცნობილი. ესენია:
- მეტაბოლური დარღვევები და სიმსუქნე;
- დიაბეტი;
- უმოძრაობა;
- მოწევა.
გულ-სისხლძარღვთა ავადობის შემთხვევების თითქმის ნახევარი გამოწვეულია არტერიული ჰიპერტენზიით, ხოლო მეორე ნახევარი თითქმის თანაბრად ნაწილდება გულის კორონარულსა და ცერებროვასკულარული დაავადებებზე.
რატომ მოქმედებს ცუდად მოწევა გულსა და სისხლძარღვებზე
ყველამ კარგად იცის, რომ მოწევა საზიანოა ჯანმრთელობისთვის. ფუჭი სიტყვები არ გეგონოთ -‘’მოწევა კლავს“. მაგალითად, აშშ-ში ნიკოტინის მოხმარებას ყოველწლიურად 480 000-ზე მეტ ადამიანის სიცოცხლე ეწირება. სიგარეტსა და სიგარეტის კვამლში შემავალ ქიმიურ ნივთიერებებს შეუძლიათ ფილტვის კიბოს და მრავალი სხვა დაავადების გამოწვევა.
მაგრამ ის თუ იცით, რომ სიგარეტში შემავალ ქიმიურ ნივთიერებებს, როგორიცაა ნიკოტინი და ნახშირბადის მონოქსიდი, შეუძლიათ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინოს გულსა და სისხლძარღვებზე? ეს ნივთიერებები არღვევენ გულ-სისხლძარღვთა სისტემის გამართულ ფუნქციონირებას. აზიანებენ გულსა და სისხლძარღვებს, რის გამოც გულის დაავადების განვითარების რისკიც იზრდება.
ქვემოთ ვისაუბრებთ გულზე ნიკოტინის მავნე ზემოქმედებაზე და გულისთვის იმ სარგებელზე, რომელიც აშკარად შესამჩნევი გახდება მოწევაზე უარის თქმის შემთხვევაში.
ნიკოტინის ეფექტი
იცოდით, რომ სიგარეტი საშუალო 5000-ზე მეტ ქიმიურ ნივთიერებას შეიცავს? მათ შორისაა-დარიშხანი, ფორმალდეჰიდი და ფისი, აგრეთვე ნიკოტინი და ნახშირბადის მონოქსიდი. სხვათაშორის, მას შემდეგ რაც ამის შესახებ ინფორმაცია ყველასთვის გახდა ხელმისაწვდომი, სიგარეტის მომხმარებელთა რიცხვი შემცირდა, მაგრამ გაიზარდა ვეიპინგისა და ელექტრონული სიგარეტის მომხმარებელთა რაოდენობა. მიუხედავად იმისა, რომ აორთქლების გვერდითი ეფექტები ბოლომდე არ არის შესწავლილი, ელექტრონული სიგარეტის გამოყენების დროსაც კი, ადამიანის ჯანმრთელობა ზიანდება.
გულის დაავადებების, ინსულტისა და დიაბეტის განვითარების რისკის ქვეშ მყოფ ადამიანებს ურჩევენ, მოერიდონ სიგარეტის მოწევას. მათთვის პასიური მოწევაც (სულ ერთია ტრადიციულ სიგარეტი იქნება თუ ორთქლის) მავნებელია, რადგან ის გულის დატვირთვას ძალიან ზრდის. მოწევა ორგანიზმზე რამდენიმე სახის მავნე გავლენას ახდენს, მაგრამ ყველაზე მეტად ის მოქმედებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე.
ნიკოტინი გულზე შემდეგი გზებით მოქმედებს:
- ზრდის არტერიულ წნევას;
- აჩქარებს გულისცემას;
- იწვევს არტერიების და სისხლძარღვების შევიწროებას;
- იწვევს არტერიების გამკვრივებას;
ამ ყველაფერმა შეიძლება გამოიწვიოს გულის დაავადება, ინფარქტი ან ინსულტი.
ნიკოტინი სხეულში მოწევის შემდეგ რვა საათის განმავლობაში რჩება და მისი მავნე გავლენა ჯანმრთელობაზე მოწევის შემდეგაც საათობით გრძელდება.
ნახშირბადის მონოქსიდი
სიგარეტში შემავალი კიდევ ერთი საშიში ქიმიკატია ნახშირბადის მონოქსიდი. ის უკავშირდება ჰემოგლობინს, რომელიც პასუხისმგებელია ჟანგბადის გადატანაზე. მას შემდეგ, რაც ნახშირბადის მონოქსიდი დაუკავშირდება ჰემოგლობინს, ჟანგბადი ვერღა უერთდება მას, რაც ამცირებს ჟანგბადის რაოდენობას, რომელიც უნდა მიეწოდოს ჩვენ ყველა უჯრედს და ასაზრდოოს იგი. ვითარდება დომინოს ეფექტი - იმისთვის, რომ სხეულს მეტი ჟანგბადი მიეწოდოს, საჭიროა მეტი სისხლის გადატანა, გულს მეტი მუშაობა უწევს და შეიძლება ზომაშიც კი მოიმატოს (გადიდდეს). ყოველივე ამსა შეუძლია გულისა და სისხლძარღვების სტრუქტურისა და ფუნქციის შეცვლა და იზრდება წნევის მატების და სერიოზული ავადმყოფობის განვითარების რისკი.
მოწევზე თავის დანებების შემთხვევაში მცირდება გულ-სისხლძარღვთა დაზიანება და გულის დაავადებებისა და სხვა გართულებების განვითარების რისკი კლებულობს.
გულისთვის სარგებელი მოწევის შეწყვეტის შემდეგ
მიუხედავად იმისა, რომ ნიკოტინისა და ვეიპინგის გვერდითი მოვლენები აშკარაა, ადამიანები მაინც იწყებენ ან თავს არ ანებებინ მოწევას. ყველამ უნდავ იცოდეთ, რომ ამ მავნე ჩვევაზე თავის დანებებით დავეხმარებით ორგანიზმს აღდგენითი პროცესების დაუყონებლივ დაწყებაში.
თუ თავს დაანებებთ მოწევას, ძალიან არგებთ გულს:
- მოწევის შეწყვეტიდან 20 წუთის შემდეგ გულისცემა იკლებს;
- მოწევის შეწყვეტიდან 12 საათის შემდეგ სისხლში ნახშირბადის მონოქსიდის დონე ნორმას უბრუნდება;
- მოწევის შეწყვეტიდან ოთხი წლის შემდეგ, ინსულტის რისკი კლებულობს და ისეთივეა, როგორც არამწეველებში.
გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პროფილაქტიკა
უმარტივესი წესების დაცვამ შეიძლება აღკვეთოს ან მრავალი წლით გადადოს გულ-სისხლძარღვთა პრობლემების განვითარება.
გთავაზობთ რამდენიმე რჩევას:
- შეწყვიტე მოწევა და ალკოჰოლის ბოროტად მოხმარება;
- ნუ დაუმატებთ საკვებს მარილს;
- მიირთვით ყოველდღიურად 400-500 გრამი ახალი ბოსტნეული და ხილი;
- მნიშვნელოვანია ფიზიკური აქტივობა - მინიმუმ 30 წუთი დღეში;
- პერიოდულად გაზომეთ არტერიული წნევა. მაღალი წნევა მიუთითებს იმაზე, რომ გული ძალიან ბევრს მუშაობს და დროა მიმართოთ ექიმს.
