თამარ მამაცაშვილი

იგი უზრუნველყოფს სისხლდენის შეჩერებას სისხლძარღვების დაზიანებისას და ხელს უშლის თრომბების წარმოქმნას დაუზიანებელ სისხლძარღვებში. ამ რთული სისტემის ფუნქციონირების შესაფასებლად გამოიყენება ლაბორატორიული ანალიზი, რომელსაც კოაგულოგრამა ეწოდება. ეს ანალიზი გვაწვდის ფასდაუდებელ ინფორმაციას სისხლის შედედების სხვადასხვა კომპონენტისა და მათი ურთიერთქმედების შესახებ, რაც ეხმარება ექიმებს სხვადასხვა პათოლოგიური მდგომარეობის დიაგნოსტიკასა და მონიტორინგში.

კოაგულოგრამა მოიცავს რამდენიმე ძირითად პარამეტრს, რომელთაგან თითოეული ასახავს სისხლის შედედების პროცესის კონკრეტულ ეტაპს ან კომპონენტს. ამ პარამეტრების ცალკეული და კომბინირებული ანალიზი გვაძლევს სრულ სურათს ჰემოსტაზის სისტემის მდგომარეობის შესახებ.

კოაგულოგრამის ძირითადი კომპონენტები, ნორმის მაჩვენებლები და მათი მნიშვნელობა:

1. პროთრომბინის დრო (PT) და პროთრომბინის ინდექსი (PTI) / საერთაშორისო ნორმალიზებული შეფარდება (INR): პროთრომბინი არის ღვიძლში სინთეზირებული ცილა, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სისხლის შედედების გარეგანი გზის ფუნქციონირებაში. პროთრომბინის დრო ზომავს დროის იმ მონაკვეთს, რომელიც საჭიროა სისხლის პლაზმის შედედებისთვის სპეციალური რეაგენტის დამატების შემდეგ. პროთრომბინის ინდექსი (PTI) გამოითვლება პაციენტის პროთრომბინის დროის კონტროლის საშუალო პროთრომბინის დროზე გაყოფით და გამოიხატება პროცენტებში. საერთაშორისო ნორმალიზებული შეფარდება (INR) არის PT-ის სტანდარტიზებული მაჩვენებელი, რომელიც გამოიყენება მსოფლიოს მასშტაბით შედეგების შედარებისთვის, განსაკუთრებით არაპირდაპირი ანტიკოაგულანტების (მაგალითად, ვარფარინი) დოზის კონტროლისთვის.

   • ნორმის მაჩვენებლები:

     • პროთრომბინის დრო (PT): ჩვეულებრივ 11-15 წამი (ლაბორატორიის მიხედვით შეიძლება განსხვავდებოდეს).
     • პროთრომბინის ინდექსი (PTI): 70-130%.
     • საერთაშორისო ნორმალიზებული შეფარდება (INR): 0.8-1.2 (ვარფარინით მკურნალობისას თერაპიული დიაპაზონი შეიძლება იყოს 2.0-3.0 ან მეტი, დიაგნოზის მიხედვით).

   • საყურადღებო ცვლილებები: PT-ის გახანგრძლივება (>15 წამი) და PTI-ის შემცირება (<70%) (INR-ის გაზრდა >1.2) შეიძლება მიუთითებდეს K ვიტამინის დეფიციტზე, ღვიძლის დაავადებებზე (რადგან პროთრომბინი ღვიძლში სინთეზირდება), სისხლის შედედების ფაქტორების დეფიციტზე (მაგალითად, II, V, VII, X ფაქტორების), დისემინირებულ ინტრავასკულურ კოაგულაციაზე (დიკ-სინდრომი) ან არაპირდაპირი ანტიკოაგულანტების ჭარბ დოზირებაზე. PT-ის შემცირება (<11 წამი) და PTI-ის მომატება (>130%) (INR-ის შემცირება <0.8) შედარებით იშვიათია და შეიძლება ასოცირებული იყოს ზოგიერთ თრომბოფილურ მდგომარეობასთან.

2. გააქტიურებული პარციალური თრომბოპლასტინის დრო (APTT): APTT ზომავს დროის იმ მონაკვეთს, რომელიც საჭიროა სისხლის პლაზმის შედედებისთვის სპეციალური აქტივატორებისა და კალციუმის ქლორიდის დამატების შემდეგ. ეს ტესტი ასახავს სისხლის შედედების შინაგანი და საერთო გზების ფუნქციონირებას.

   • ნორმის მაჩვენებლები: ჩვეულებრივ 25-35 წამი (ლაბორატორიის მიხედვით შეიძლება განსხვავდებოდეს).

   • საყურადღებო ცვლილებები: APTT-ის გახანგრძლივება (>35 წამი) შეიძლება გამოწვეული იყოს ჰემოფილიით (VIII ან IX ფაქტორის დეფიციტი), ვილბრანდის დაავადებით, სისხლის შედედების შინაგანი გზის სხვა ფაქტორების დეფიციტით (მაგალითად, XII, XI ფაქტორების), ჰეპარინის ან სხვა პირდაპირი თრომბინის ინჰიბიტორების გამოყენებით, ანტიფოსფოლიპიდური სინდრომით (ზოგიერთ შემთხვევაში), დიკ-სინდრომით. APTT-ის შემცირება (<25 წამი) შედარებით იშვიათია და შეიძლება ასოცირებული იყოს ჰიპერკოაგულაციურ მდგომარეობებთან.

3. თრომბინის დრო (TT): TT ზომავს დროის იმ მონაკვეთს, რომელიც საჭიროა ფიბრინოგენის ფიბრინად გარდაქმნისთვის თრომბინის დამატების შემდეგ. ეს ტესტი უშუალოდ ასახავს ფიბრინოგენის ფუნქციასა და კონცენტრაციას.

   • ნორმის მაჩვენებლები: ჩვეულებრივ 10-15 წამი (ლაბორატორიის მიხედვით შეიძლება განსხვავდებოდეს).

   • საყურადღებო ცვლილებები: TT-ის გახანგრძლივება (>15 წამი) შეიძლება მიუთითებდეს ჰიპოფიბრინოგენემიაზე (ფიბრინოგენის დაბალი დონე), დისფიბრინოგენემიაზე (ფიბრინოგენის ფუნქციური დარღვევა), ჰეპარინის ან ფიბრინის დეგრადაციის პროდუქტების არსებობაზე.

4. ფიბრინოგენი: ფიბრინოგენი არის ღვიძლში სინთეზირებული ცილა, რომელიც თრომბინის ზემოქმედებით გარდაიქმნება ფიბრინად, რაც სისხლის კოლტის ძირითადი კომპონენტია.

   • ნორმის მაჩვენებლები: ჩვეულებრივ 2-4 გ/ლ (ლაბორატორიის მიხედვით შეიძლება განსხვავდებოდეს).

   • საყურადღებო ცვლილებები: ფიბრინოგენის დაბალი დონე (<2 გ/ლ) (ჰიპოფიბრინოგენემია) შეიძლება გამოწვეული იყოს ღვიძლის დაავადებებით, დიკ-სინდრომით, თანდაყოლილი დეფიციტით ან ჭარბი მოხმარებით. ფიბრინოგენის მომატებული დონე (>4 გ/ლ) შეიძლება აღინიშნოს ანთებით პროცესებში, ორსულობის დროს ან ზოგიერთ ავთვისებიან სიმსივნეში.

5. D-დიმერი: D-დიმერი არის ფიბრინის დეგრადაციის პროდუქტი, რომელიც წარმოიქმნება თრომბის დაშლის შედეგად. მისი მომატებული დონე მიუთითებს ორგანიზმში თრომბის წარმოქმნისა და შემდგომი დაშლის პროცესის გააქტიურებაზე.

   • ნორმის მაჩვენებლები: ჩვეულებრივ < 0.5 მკგ/მლ (ან FEU - ფიბრინოგენის ექვივალენტური ერთეული, ლაბორატორიის მიხედვით შეიძლება განსხვავდებოდეს).

   • საყურადღებო ცვლილებები: D-დიმერის მომატებული დონე (>0.5 მკგ/მლ) შეიძლება ასოცირებული იყოს ღრმა ვენების თრომბოზთან, ფილტვის ემბოლიასთან, დიკ-სინდრომთან, ინფექციებთან, ავთვისებიან სიმსივნეებთან, ორსულობასთან და ქირურგიულ ჩარევებთან. D-დიმერის ნორმალური დონე ხშირად გამოიყენება თრომბოემბოლიური გართულებების გამორიცხვისთვის.

მხოლოდ პროთრომბინის ინდექსის მომატება: საშიშია თუ არა ეს?

როდესაც კოაგულოგრამაში მხოლოდ პროთრომბინის ინდექსია მომატებული (PTI > 130%, INR < 0.8), ეს ნიშნავს, რომ სისხლის პლაზმა უფრო სწრაფად დედდება, ვიდრე ნორმაში. თუმცა, მხოლოდ პროთრომბინის ინდექსის იზოლირებული მომატება, სხვა პარამეტრების ნორმალურ ფარგლებში ყოფნისას, იშვიათად არის კლინიკურად მნიშვნელოვანი და საშიში.

რამდენიმე შესაძლო მიზეზი შეიძლება იყოს ამის:

• ლაბორატორიული შეცდომა: ანალიზის ჩატარებისას ტექნიკური ხარვეზი ან რეაგენტების არასწორი გამოყენება.
• ინდივიდუალური ვარიაცია: ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს სისხლის შედედების სისტემის ბუნებრივი ტენდენცია უფრო სწრაფი შედედებისკენ.
• ორგანიზმის რეაქცია გარკვეულ ფიზიოლოგიურ მდგომარეობებზე: მაგალითად, ორსულობის ადრეულ სტადიაზე ან გარკვეული მედიკამენტების მიღების ფონზე (თუმცა, უმეტესად მედიკამენტები PTI-ს ამცირებს).
• დეჰიდრატაცია: სითხის ნაკლებობამ შეიძლება გამოიწვიოს სისხლის გასქელება და შედედების პარამეტრების ცვლილება.

როდის უნდა იყოს საყურადღებო პროთრომბინის ინდექსის მომატება?

მიუხედავად იმისა, რომ იზოლირებული მომატება იშვიათად არის საშიში, არსებობს სიტუაციები, როდესაც მას ყურადღება უნდა მიექცეს:

• სხვა პარამეტრების ცვლილებებთან ერთად: თუ PTI-ის მომატებას თან ახლავს კოაგულოგრამის სხვა პარამეტრების ცვლილებები (მაგალითად, APTT-ის შემცირება, ფიბრინოგენის მომატება), ეს შეიძლება მიუთითებდეს ჰიპერკოაგულაციურ მდგომარეობაზე, რომელიც ზრდის თრომბების წარმოქმნის რისკს.
• კლინიკურ სიმპტომებთან ერთად: თუ პაციენტს აქვს თრომბოზის ან ჰიპერკოაგულაციისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები (მაგალითად, კიდურების შეშუპება, ტკივილი გულმკერდის არეში, ქოშინი) PTI-ის მომატების ფონზე, საჭიროა დამატებითი გამოკვლევა.
• თრომბოზის ანამნეზში: თუ პაციენტს წარსულში ჰქონდა თრომბოემბოლიური გართულებები, PTI-ის მომატება შეიძლება იყოს დამატებითი რისკფაქტორი.

რა უნდა გაკეთდეს, თუ პროთრომბინის ინდექსია მომატებული?

მხოლოდ პროთრომბინის ინდექსის იზოლირებული მომატების შემთხვევაში, როგორც წესი, დაუყოვნებელი მკურნალობა საჭირო არ არის. თუმცა, აუცილებელია ექიმთან კონსულტაცია, რომელიც შეაფასებს პაციენტის საერთო მდგომარეობას, ანამნეზს და კოაგულოგრამის სხვა მაჩვენებლებს. შესაძლოა, ექიმმა დანიშნოს განმეორებითი ანალიზი გარკვეული პერიოდის შემდეგ, რათა შეფასდეს ცვლილების დინამიკა. თუ PTI-ის მომატება შენარჩუნდება ან თან ახლავს სხვა საეჭვო სიმპტომები, ექიმმა შეიძლება ჩაატაროს დამატებითი გამოკვლევები ჰიპერკოაგულაციური მდგომარეობის გამოსარიცხად.

მნიშვნელოვანი შენიშვნა: კოაგულოგრამის ნორმის მაჩვენებლები შეიძლება ოდნავ განსხვავდებოდეს ლაბორატორიის მიხედვით გამოყენებული რეაგენტებისა და მეთოდების გამო. ამიტომ, შედეგების ინტერპრეტაციისას ყოველთვის უნდა იხელმძღვანელოთ კონკრეტული ლაბორატორიის მიერ მითითებული ნორმებით.

დასკვნა:

კოაგულოგრამა არის მნიშვნელოვანი ლაბორატორიული ანალიზი, რომელიც გვაწვდის დეტალურ ინფორმაციას სისხლის შედედების სისტემის მდგომარეობის შესახებ. თითოეული მისი კომპონენტის ანალიზი, ნორმის მაჩვენებლების გათვალისწინებით, ეხმარება ექიმებს სხვადასხვა პათოლოგიური მდგომარეობის დიაგნოსტიკასა და მკურნალობის მონიტორინგში. მხოლოდ პროთრომბინის ინდექსის იზოლირებული მომატება იშვიათად არის საშიში, მაგრამ ის მოითხოვს ექიმის ყურადღებას, განსაკუთრებით სხვა საეჭვო სიმპტომებთან ან ანამნეზურ მონაცემებთან ერთად. კოაგულოგრამის სწორი ინტერპრეტაცია შესაძლებელია მხოლოდ კლინიკურ კონტექსტში და ექიმის მიერ. თვითდიაგნოსტიკა და თვითმკურნალობა დაუშვებელია.